Tham quan khu nuôi trồng ngọc trai trên Vịnh Hạ Long

Khu nuôi trồng ngọc trai tại vụng Tùng Sâu từng là một điểm du lịch hút khách trên Vịnh Hạ Long của Công ty CP Ngọc trai Hạ Long. Đến với vụng Tùng Sâu khi du lịch Quảng Ninh mở cửa trở lại vào dịp đầu tháng 10 vừa qua, cho chúng tôi thêm những trải nghiệm thú vị.

Nằm cách xa bờ, con tàu du lịch đưa chúng tôi tới vụng Tùng Sâu mất khá nhiều thời gian. Bù lại, khung cảnh thiên nhiên nơi đây trong xanh, thơ mộng với nhiều dãy núi gần trong tầm mắt và những khu vực được khoanh nuôi ngọc trai nhìn tương đối lạ mắt.

Dẫn đoàn tham quan trang trại nuôi trai cấy ngọc, bà Nguyễn Thuỳ Hương, Giám đốc Công ty giới thiệu sơ qua cho chúng tôi về những loại trai quý có thể nuôi cấy ngọc và quá trình phát triển thương hiệu ngọc trai Hạ Long của doanh nghiệp trong hơn 10 năm qua. Từ Liên doanh ngọc trai Việt Nhật khởi đầu vào những năm 90 cho đến khi vợ chồng ông bà tiếp nhận lại từ đối tác Nhật Bản vào năm 2009, họ đã từng bước hiện thực hoá được giấc mơ xây dựng thương hiệu ngọc trai Việt cho ngọc trai Hạ Long.

Ngọc trai nuôi trồng trên vùng biển Quảng Ninh đã không còn xuất khẩu sang Nhật dưới dạng sản phẩm thô, để rồi trở về Việt Nam cũng như ra với thế giới bằng thương hiệu của Nhật Bản nữa. Thay vào đó, sản phẩm ngọc trai Hạ Long đã có thương hiệu riêng cho mình. Năm 2015, sản phẩm ngọc trai Hạ Long của Công ty CP Ngọc trai Hạ Long đã được công nhận là sản phẩm OCOP của TP Hạ Long.

Nối tiếp đó, ngọc trai Hạ Long lần lượt được đánh giá 4 sao rồi 5 sao tại Hội thi đánh giá và xếp hạng sản phẩm OCOP tỉnh trong 2 năm tiếp theo. Gần đây nhất, 3 sản phẩm Ngọc trai Akoya, Ngọc trai Tahiti và Ngọc trai Southsea của Công ty đã được công nhận đạt tiêu chuẩn sản phẩm OCOP 5 sao cấp quốc gia năm 2020. Đồng thời, sản phẩm còn đạt chất lượng quốc tế, đáp ứng tiêu chuẩn Nhật Bản - quốc gia có những tiêu chí khắt khe về chất lượng ngọc trai. Trang trại nuôi trồng ngọc trai trên Vịnh Hạ Long cũng đã được xây dựng thành sản phẩm du lịch phục vụ khách tham quan từ khắp nơi trên thế giới khi đến với Vịnh Hạ Long kể từ năm 2010.

Tuy nhiên, đây không phải là một quá trình dễ dàng. Mong muốn xây dựng thương hiệu ngọc trai Hạ Long không chỉ cần có sự đam mê. Bà Thuỳ Hương cho hay, trang trại nằm giữa biển với vô số nguy cơ về thiên tai, đã có lúc họ phải trả giá khi bão gió san bằng cả hệ thống bè, bởi kinh nghiệm ngoài biển chưa nhiều, để rồi họ trắng tay, trở thành con nợ… Nhưng cũng bởi có đam mê, tâm huyết và sự quan tâm của địa phương, sự động viên của bạn bè… họ đã tiếp tục đứng dậy. Và giờ đây, họ đã nghiên cứu thành công, làm chủ quy trình sản xuất khép kín từ sinh sản con giống, nuôi cấy cho đến gia công, chế tác ngọc trai, điều không phải doanh nghiệp nào cũng có thể thực hiện được.

Ngọc trai là một sản phẩm của tự nhiên nhưng khác với những loại ngọc khác, ngọc trai được sản sinh từ những sinh vật sống. Vợ chồng bà Hương vốn đều gắn bó, trưởng thành đi lên từ chính thực tế nghề nuôi trai cấy ngọc, vì vậy họ trân quý những con trai biển. Nói về công việc của mình, bà bảo, con trai lớn lên, trưởng thành, trải qua việc cấy nhân tạo ngọc là cả một quá trình thiên tự nhiên. Sự tác động của con người chỉ có 10-15% khi gom lại, vệ sinh, cấy nhân cho trai tạo ngọc - như một bác sĩ phẫu thuật mà người thợ phải được đào tạo rất kỳ công, bởi cấy nhân vào để con trai có thể sống được và tạo ngọc là một kỹ thuật rất khó, nếu không làm tốt thì con trai có thể đẩy nhân ra ngoài hoặc có thể bị chết.

Để thu hoạch được viên trai Akoya có kích cỡ từ 3-9mm từ những con trai Martensi trưởng thành, kể từ khi được cấy viên nhân vào mình nó, con trai cần 24 tháng để tiết ra canxi, bọc lấy viên nhân theo từng lớp và tạo ngọc. Sau khi lấy ngọc thì con trai cũng kết thúc quy trình sống, nhưng mọi sản phẩm từ con trai đều có giá trị riêng, không bỏ đi thứ gì: Ngọc trai làm trang sức; thịt trai được chế biến thành các món ăn có hương vị độc đáo, ngon miệng; vỏ trai dùng chế tác các sản phẩm thủ công mỹ nghệ… Ngay khi còn sống, con trai cũng chỉ ăn phù du, tảo biển và là một cỗ máy lọc nước, làm sạch dòng chảy rất tốt.

Ngọc trai Hạ Long với lợi thế về môi trường nuôi và việc áp dụng KHCN trong nuôi trồng có nhiều điểm nổi trội, được giới chuyên gia đánh giá có độ thuần khiết cao, độ bọc của lớp xà cừ dày, nhiều màu sắc tự nhiên sang trọng, quyến rũ như vàng, lưu ly, hồng anh đào, xám thủy ngân… Đây không chỉ là một trong những sản phẩm du lịch độc đáo của Quảng Ninh, phục vụ nhu cầu mua sắm trang sức cao cấp làm quà kỷ niệm cho khách du lịch đến Quảng Ninh, mà còn được xuất khẩu sang thị trường Nhật Bản và một số nước khác trên thế giới…

Đến với trang trại nuôi trồng ngọc trai tại vụng Tùng Sâu trên Vịnh Hạ Long của Công ty CP Ngọc trai Hạ Long lần này, chúng tôi càng cảm nhận rõ hơn tác động của dịch Covid-19 tới các doanh nghiệp du lịch. Với đặc thù ngọc trai là dòng sản phẩm trang sức cao cấp, trước đây, điểm du lịch này chủ yếu hút dòng khách nước ngoài tham quan Vịnh Hạ Long theo các tour nghỉ đêm trên Vịnh, với số lượng lên tới hàng nghìn lượt khách mỗi ngày. Tuy nhiên, dịch Covid-19 kéo dài, cùng với dòng khách quốc tế gần như vắng bóng ở tất cả các điểm du lịch, Vịnh Hạ Long nhiều thời điểm phải đóng cửa, thì nơi đây cũng rơi vào tĩnh lặng. Cơ sở vật chất đầu tư lớn giữa biển theo thời gian rất nhanh bị hư hỏng, xuống cấp. Việc nuôi trồng ngọc trai vẫn được tiếp tục duy trì tại đây, tuy nhiên điểm trưng bày các sản phẩm từ ngọc trai hiện đã tạm đóng cửa…

Tham quan trang trại ngọc trai giữa một vùng non nước tự nhiên nên thơ, có vô số khám phá mới mẻ về những loài trai tạo ngọc cũng như những câu chuyện về nghề của người tìm ngọc giữa biển, thậm chí còn được tận hưởng phong vị độc đáo của những món ăn chế biến từ con trai ngọc, chúng tôi chợt dâng lên sự tiếc nuối...

Một giai đoạn khó khăn do dịch tác động tới các doanh nghiệp du lịch đã từng bước được tháo gỡ với sự mở cửa trở lại của du lịch Quảng Ninh. Vậy thì thiết nghĩ những điểm du lịch như thế này rất cần có những hướng đi mới, khai thác những thị trường mới từ dòng khách nội tỉnh, tới đây là dòng khách trong nước, trước khi thị trường khách quốc tế có thể trở lại. Qua đó, góp phần làm sống lại một điểm đến độc đáo, mang nét khác biệt của Quảng Ninh, đồng thời tạo cơ hội cho du khách trong và ngoài tỉnh khám phá thêm một vẻ đẹp tiềm ẩn trong lòng di sản Vịnh Hạ Long.