Mùng chín tháng tám chọi trâu thì về…

"Dù ai buôn đâu bán đâu - Mùng chín tháng tám chọi trâu thì về". Đó là câu ca cổ lưu truyền từ bao đời nay trong văn hóa cộng đồng ở Hải Phòng về 1 lễ hội truyền thống của người dân vạn chài vùng biển Đồ Sơn - Lễ hội chọi trâu.

Lễ hội chọi trâu Đồ Sơn hay còn gọi là đấu ngưu diễn ra vào ngày 9/8 âm lịch hằng năm. Lễ hội đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia của Việt Nam từ năm 2013.

Lễ hội gắn với nhiều huyền tích

Cho đến tận bây giờ, người ta cũng chưa xác định chính xác lịch sử hình thành lễ hội độc đáo với những lễ nghi trang trọng, rước kiệu thần, có lọng che, phường bát âm... này.

Nhưng trong cộng đồng địa phương vùng đất Đồ Sơn vẫn còn lưu truyền nhiều câu chuyện, truyền thuyết huyền bí về lễ hội nơi đây.

Có người cho rằng lễ hội chọi trâu gắn với huyền tích Bà Đế gắn với tục "hiến sinh" xưa kia. Nay đền Bà Đế vẫn luôn đông người đến dâng hương, nhất là dịp đầu năm.

Cũng có truyền thuyết lễ hội chọi trâu ra đời từ thần tích Điểm Tước Đại Vương - vị thần được người dân vùng Đồ Sơn, Đồ Hải, Ngọc Xuyên tôn thờ. Đền Nghè không chỉ thờ Điểm Tước Đại Vương mà nơi đây còn thờ lục vị Tiên công - 6 người có công khai khẩn, lập nên mảnh đất Đồ Sơn.

Nhưng cũng có truyền thuyết về 1 đêm tháng 8 âm lịch, dân miền biển Đồ Sơn thấy 1 tiên ông đang say sưa ngắm 2 chú trâu chọi nhau trên những con sóng bạc.

Từ đó, người dân nơi đây tổ chức lễ hội chọi trâu cầu cho sóng yên, biển lặng, nghề chài lưới bội thu, người người được thịnh vượng, hạnh phúc.

Có truyền thuyết lại lưu truyền sự tích về Quận He Nguyễn Hữu Cầu, người anh hùng áo vải đã cùng người dân vạn chài nơi đây phất cờ chống lại chế độ phong kiến thối nát thế kỷ 18.

Chuyện rằng, mỗi khi thắng trận, Nguyễn Hữu Cầu thường mổ trâu khao quân. Những con trâu này đã dứt dây lao ra, chọi nhau quyết liệt khiến quân sĩ hứng khởi, reo hò vang dội.

Kể từ đó, ông cho mở hội chọi trâu hằng năm để cổ vũ, động viên tinh thần quân sĩ. Tưởng nhớ công đức này, hằng năm, nhân dân Đồ Sơn mở hội chọi trâu, múa cờ…

Các truyền thuyết, huyền tích cũng đã khẳng định lễ hội này đã tồn tại hàng trăm năm qua. Và hội chọi trâu trở thành tục lệ, tín ngưỡng độc đáo trong đời sống tâm linh của người dân miền cửa biển nơi đây. Thời điểm mở hội cũng là thời gian chuyển từ vụ cá nam sang vụ cá bắc.

Đậm đà bản sắc miền biển

Lễ hội mang sắc thái riêng, gắn liền việc thờ cúng thủy thần với nghi lễ chọi và hiến sinh trâu; thể hiện bản sắc văn hóa, tinh thần cùng thể chất đặc biệt của người dân miền biển hàng ngày đối diện với biển khơi và bão tố để mưu sinh.

Ngay từ đầu năm, các giáp trong vạn chài Đồ Sơn đều cử người đại diện đi tìm, mua và huấn luyện trâu chọi.

Trâu chọi phải là những con trâu đực khỏe mạnh với các tiêu chí: ức rộng, háng to, cổ cò, đuôi trai, đít nhót, độc khoang, tứ khoáy…

Công cuộc luyện trâu chọi khá công phu. Trâu được chăm sóc để có thể lực tốt, luyện để có sức dẻo dai, có những miếng đánh hay và nhất là phải quen với không khí ồn ào, sống động của lễ hội…

Từ ngày mùng 1 đầu tháng 8 âm lịch, các vị cao niên các giáp có trâu chọi làm lễ tế thần Điểm Tước Đại Vương ở đền Nghè.

Sau đó là lễ rước nước, các giáp lấy nước từ suối Rồng, được làm lễ và rước về đình riêng. Tại đình làng, các chủ trâu đưa trâu ra làm lễ thành hoàng làng. Từ khi đó, trâu chọi được gọi là "Ông trâu".

Khoảng 1 giờ sáng 9/8 âm lịch, chủ tế các làng làm lễ xin phép thành hoàng đưa trâu đi thi đấu. Các "ông trâu" được rước ra đấu trường với cờ quạt, trống, chiêng, long đình, long kiệu, bát bửu cùng các trai tráng trong làng với trang phục truyền thống: chít khăn đỏ, mặc áo đỏ viền vàng, thắt lưng và quấn cạp đỏ…

Sau phần hội, trâu giải nhất được rước về làm lễ hiến sinh tại đền Nghè, cầu cho mưa thuận gió hòa, sóng yên biển lặng, cho mùa đánh cá sau được may mắn, thuận lợi...

Trở lại sau thời gian dịch bệnh

Sau 2 năm tạm ngưng do dịch bệnh Covid-19, Hội chọi trâu Đồ Sơn năm nay đã trở lại với không khí sôi động và dự báo sẽ thu hút đông đảo du khách và người dân tham dự.

Theo Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân quận Đồ Sơn Phạm Hoàng Tuấn, lễ hội năm nay diễn ra đúng vào dịp nghỉ lễ và chính hội vào ngày chủ nhật, dự kiến sẽ có lượng khách du lịch khá lớn tham dự. Do sức chứa của sân vận động Đồ Sơn có hạn, ban tổ chức sẽ bố trí thêm 2 màn hình lớn ở ngoài sân để phục vụ người dân.

Cùng với đó là 4 hoạt động biểu diễn văn nghệ, âm nhạc đường phố, hội chợ làng quê Việt trong thời gian từ tối 2/9 đến ngày lễ hội 4/9.

Công tác chuẩn bị cho lễ hội được triển khai tập trung, bảo đảm cho lễ hội diễn ra sôi động, hấp dẫn, văn minh, an toàn theo đúng quy định…

Sáng 27/8 (tức mùng 1/8 âm lịch), Lễ hội chọi trâu truyền thống Đồ Sơn năm 2022 đã chính thức được khai hội với nghi lễ dâng hương, thượng cờ khai hội tại đền Nghè và đền Nam Hải Thần Vương trên đảo Dáu (Đồ Sơn).

Sáng 2/9, tại đền Nghè, lễ rước nước theo nghi thức truyền thống cũng đã diễn ra trang trọng.

Phần hội của Lễ hội chọi trâu truyền thống Đồ Sơn năm 2022 diễn ra sáng 4/9, tại sân vận động trung tâm quận Đồ Sơn với 15 kháp đấu của 16 “ông trâu” để tìm ra trâu vô địch.

Dự báo đây sẽ là 1 kỳ lễ hội sôi động, hấp dẫn, đáp ứng mong mỏi, kỳ vọng của người dân và du khách về 1 lễ hội độc đáo, mang đậm bản sắc của người dân miền cửa biển đã được vinh danh là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.