Xuất khẩu thủy sản khó bứt phá trong ngắn hạn

Thông tin từ Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (Vasep), kim ngạch xuất khẩu thủy sản tháng 9/2023 ước đạt 862 triệu USD, tương đương cùng kỳ năm 2022 và tăng nhẹ 16 triệu USD so với tháng trước. Lũy kế tới hết quý III/2023, xuất khẩu thủy sản đạt trên 6,6 tỷ USD, giảm 22% so với cùng kỳ.

Cụ thể trong tháng 9, một số sản phẩm xuất khẩu chủ lực đã lấy lại sự cân bằng so với cùng kỳ năm ngoái; trong đó, xuất khẩu tôm và cá ngừ trong tháng 9 đều đạt mức tương đương với tháng 9/2022. Đáng chú ý là sự hồi phục của mặt hàng cá tra với mức tăng trưởng dương 9% so với cùng kỳ năm ngoái. Xuất khẩu các sản phẩm khác như mực, bạch tuộc, cua - ghẹ, nhuyễn thể có vỏ vẫn thấp hơn cùng kỳ, nhưng mức giảm chỉ từ 6 - 12%.

Bà Lê Hằng, Giám đốc Truyền thông Vasep phân tích, hết tháng 9/2023, xuất khẩu tôm đạt 2,55 tỷ USD, vẫn thấp hơn 25% so với cùng kỳ năm 2022. Tuy nhiên, kết quả xuất khẩu trong những tháng gần đây có dấu hiệu hồi phục so với những tháng trước. Hai thị trường chủ lực là Mỹ và Trung Quốc bắt đầu gia tăng nhu cầu và xuất khẩu sang 2 cường quốc này đều ghi nhận tăng trưởng dương trong 2 tháng trở lại đây. Một số thị trường chính trong khối Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) như Nhật Bản, Australia, Canada cũng đang tăng nhập khẩu tôm từ Việt Nam.

Tương tự như tôm, xuất khẩu cá ngừ cũng có chiều hướng cải thiện, với doanh số tháng 9 bằng mức cùng kỳ năm 2022. Tuy nhiên, việc sụt giảm liên tục giai đoạn đầu năm khiến lũy kế 9 tháng xuất khẩu cá ngừ vẫn giảm 23% so với cùng kỳ và chỉ đạt 623 triệu USD.

Với cá tra, xuất khẩu 9 tháng đầu năm ghi nhận doanh thu gần 1,4 tỷ USD, giảm 31% so với cùng kỳ năm 2022. Xuất khẩu cá tra đang có xu hướng hồi phục dần ở các thị trường Trung Quốc, Mexico, Brazil, Hà Lan, Anh và Mỹ… Trong tháng 9/2023, xuất khẩu sang một số thị trường đã lấy lại cân bằng hoặc đạt mức cao hơn so với cùng kỳ năm 2022.

Về thị trường, tính đến hết tháng 9/2023, xuất khẩu thủy sản sang Top 3 thị trường lớn nhất là Mỹ, Trung Quốc và Nhật Bản đều vượt mốc 1 tỷ USD; trong đó, Mỹ vẫn giữ vị thế số 1 với gần 1,2 tỷ USD, thấp hơn 33% so với cùng kỳ năm 2022. xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc đạt 1,15 tỷ USD, giảm 15%, trong khi xuất khẩu sang thị trường Nhật Bản đạt gần 1,1 tỷ USD, giảm 14% so với cùng kỳ năm ngoái.

Riêng trong tháng 9, xuất khẩu thủy sản sang Mỹ, Trung Quốc, EU đều hồi phục, tăng từ 4 - 17% so với cùng kỳ năm 2022. Ngược lại, xuất khẩu sang Nhật Bản ít nhiều có xáo trộn trong tháng 9, do vậy vẫn thấp hơn 15% so với tháng 9/2022.

Nhận định về thị trường thủy sản những tháng cuối năm, ông Hồ Quốc Lực, nguyên Chủ tịch Vasep, Chủ tịch Công ty cổ phần thực phẩm Sao Ta cho rằng, xuất khẩu những tháng cuối năm sẽ khó bứt phá dù mức độ sụt giảm so với cùng kỳ thu hẹp dần qua các tháng. Kết quả xuất khẩu tôm năm 2023 ước tính chỉ đạt khoảng 85 - 90% so với năm 2022. Dự báo này dựa trên tính chu kỳ, thời điểm này hàng năm đã là cao điểm giao hàng, trong khi đó năm nay lượng đơn hàng có tăng nhưng không nhiều và giá bán chưa cải thiện.

Mặt khác, tình hình lạm phát ở nhiều thị trường chưa có dấu hiệu trở lại bình thường, thậm chí đồng Yên (Nhật Bản) đang ở mức thấp kỷ lục (148 Yên/USD) trong khi Nhật Bản là thị trường xuất khẩu trọng điểm hiện nay. Đó cũng là lý do vì sao sản lượng tôm nuôi đang giảm mạnh nhưng không có tình trạng thiếu nguyên liệu ở các doanh nghiệp chế biến, bởi nhu cầu xuất khẩu không cao, vẫn còn nguyên liệu dự trữ trong kho.

Đối với cá tra, ông Hồ Quốc Lực cho rằng đang có những tín hiệu sáng hơn sau khi Bộ Thương mại Hoa Kỳ ban hành kết quả sơ bộ cho đợt rà soát lần thứ 19 (POR19) đối với mặt hàng cá tra phi lê đông lạnh của Việt Nam xuất khẩu sang Hoa Kỳ trong giai đoạn từ 1/8/2021 đến 31/7/2022 với mức thuế thấp hơn trước. Như vậy, đầu mối doanh nghiệp xuất khẩu cá tra vào Hoa Kỳ tăng lên và chi phí có phần dễ thở hơn so với lúc trước.

Theo ông Hồ Quốc Lực, một điểm đáng chú ý là trong tháng 9 vừa qua, Việt Nam - Hoa Kỳ đã nâng cấp quan hệ song phương lên quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện. Theo đó, Hoa Kỳ sẽ sớm xem xét quy chế kinh tế thị trường cho Việt Nam.

Nếu điều đó được thực hiện sớm, việc xem xét kết thúc vụ kiện chống bán phá giá tôm và cá tra sẽ có nền tảng, căn cứ vững vàng hơn. Cùng với sự chủ động của các doanh nghiệp thủy sản trong việc thích nghi với mọi hoàn cảnh, hy vọng tình hình sẽ xoay chuyển theo hướng tích cực.

Vasep dự báo, nếu không có biến động bất ngờ từ thị trường và nguồn nguyên liệu không bị sụt giảm mạnh, xuất khẩu thủy sản năm 2023 sẽ mang về doanh số khoảng 9,2 - 9,3 tỷ USD.