Bài 2: Cần tổng kiểm tra, rà soát rừng

Như chúng tôi đã phản ánh, việc hàng trăm ha rừng ở thôn Đồng Quặng, xã Đồng Lâm, huyện Hoành Bồ bị một số đối tượng chặt phá, lấn chiếm đất để trồng keo là có thật (xem báo Quảng Ninh số ra ngày 3-12-2015). Tuy nhiên, việc xử lý của chính quyền lại không dứt điểm, chưa hợp lòng dân với lý do đưa ra thiếu sức thuyết phục: Không bắt được đối tượng chặt phá rừng(?!). Điều đáng nói nữa là, không chỉ chuyện liên quan đến rừng bị chặt phá mà người dân thôn Đồng Quặng còn bức xúc khi rất nhiều việc của xã, của thôn bà con không được biết, không được bàn, không được kiểm tra...

[links(left)]

Hàng trăm ha rừng đặc dụng tự nhiên ở thôn Đồng Quặng, xã Đồng Lâm, Hoành Bồ đã bị chặt phá chỉ còn trơ lại những gốc cây khô.

Nhiều lý giải chưa thuyết phục

Theo tìm hiểu và những tài liệu chúng tôi có được, toàn bộ diện tích đất rừng bị chặt phá ở thôn Đồng Quặng, xã Đồng Lâm, huyện Hoành Bồ thuộc tiểu khu 77A. Đây vốn là loại đất có rừng tự nhiên đặc dụng (RDN); đất có rừng trồng đặc dụng (RDT), trước thuộc quản lý của Ban Quản lý (BQL) Khu bảo tồn thiên nhiên Đồng Sơn - Kỳ Thượng. Trong 2 năm (2010 và 2013) UBND tỉnh đã có 2 quyết định điều chỉnh ranh giới của Khu bảo tồn (Quyết định số 1321/QĐ-UBND ngày 11-5-2010 về việc thu hồi đất của Công ty Lâm nghiệp Hoành Bồ, BQL rừng phòng hộ hồ Yên Lập, BQL Khu bảo tồn thiên nhiên Đồng Sơn - Kỳ Thượng giao cho UBND huyện Hoành Bồ để thực hiện việc giao đất, giao rừng cho các hộ gia đình, cá nhân, cộng đồng dân cư phục vụ sản xuất ổn định đời sống và Quyết định số 2041/QĐ-UBND ngày 13-8-2013 về việc giao 15.593,81ha đất không thu tiền sử dụng đất cho BQL Khu bảo tồn thiên nhiên Đồng Sơn - Kỳ Thượng). Đối chiếu nội dung 2 quyết định này với số liệu thống kê diện tích đất rừng của UBND xã Đồng Lâm, chúng tôi xác định, riêng phần diện tích rừng thuộc tiểu khu 77A nằm trên địa bàn thôn Đồng Quặng được chuyển giao từ BQL Khu bảo tồn về địa phương quản lý là 421,61ha (năm 2010 theo Quyết định 1321 là 240,8ha; năm 2013 theo Quyết định 2041 là 180,81ha). Trong khi đó, thống kê diện tích rừng bị chặt phá của xã Đồng Lâm chỉ có trên 189ha. Còn trong báo cáo kết quả kiểm tra, xác minh đơn đề nghị và đề xuất giải quyết vụ việc phát rừng tại tiểu khu 77A của Hạt Kiểm lâm Hoành Bồ, diện tích cây rừng bị chặt phá, được xác định chỉ có 139,8ha. Điều đáng nói nữa là mặc dù được giao nhiệm vụ quản lý rừng, thế nhưng, cả lãnh đạo xã và cán bộ địa chính xã đều “lắc đầu” không biết chính xác diện tích đất rừng được giao quản lý sau khi thu hồi từ Khu bảo tồn là bao nhiêu. Ông Bàn Văn Hương, Bí thư kiêm Chủ tịch UBND xã Đồng Lâm lý giải: “Tôi mới về đây tiếp nhận công tác được vài tháng. Hơn nữa, chúng tôi cũng không nhận được bất cứ quyết định, văn bản bàn giao nào của BQL Khu bảo tồn hay cơ quan chức năng về việc chuyển giao cho xã quản lý số liệu diện tích đất rừng cụ thể sau khi thu hồi từ Khu bảo tồn. Khi tiếp nhận đơn thư của người dân, xã cũng đã tổ chức đi điều tra xác minh nhưng rừng ở xa, đi lại rất khó khăn, khi cán bộ vào đến nơi thì các đối tượng chặt phá rừng đều đã trốn hết nên không bắt được ai”.

Con đường ở Khe Đắng được các lâm tặc cải tạo, mở rộng để dùng xe tải vận chuyển gỗ khai thác trái phép tại Khu bảo tồn thiên nhiên Đồng Sơn - Kỳ Thượng.

Tại bản báo cáo kết quả kiểm tra, xác minh đơn đề nghị và đề xuất giải quyết vụ việc phát rừng tại tiểu khu 77A của Hạt Kiểm lâm Hoành Bồ đã khẳng định: Kết quả kiểm tra, xác minh hiện trường; kết quả theo dõi diễn biến rừng và đất lâm nghiệp năm 2014 và bản đồ quy hoạch điều chỉnh Dự án rừng đặc dụng khu bảo tồn thiên nhiên Đồng Sơn - Kỳ Thượng giai đoạn 2008-2015 cho thấy đã có hành vi phá rừng trái pháp luật và hành vi lấn chiếm đất rừng. Với diện tích cây rừng bị phát là 139,8ha thì hành vi phá rừng trái pháp luật đã vượt quá mức tối đa xử phạt vi phạm hành chính; phải được xem xét để truy cứu trách nhiệm hình sự. Tuy nhiên, cũng theo bản báo cáo này, Hạt Kiểm lâm đã đề xuất không khởi tố vụ án hình sự đối với vụ việc trên. Lý do được đưa ra là, đến nay cơ quan chức năng chưa xác định cụ thể người phát rừng trái pháp luật; diện tích rừng bị phát đã bị đốt, tận thu củi, hiện trường bị xáo trộn và một số diện tích đất đã bị người dân lấn chiếm trồng keo nên rất khó xác định các tiêu chí xác định rừng theo tiêu chí quy định tại Thông tư số 34/2009 của Bộ NN&PTNT. Hơn nữa, các quy định hiện hành của Nhà nước về xử lý hành vi phá rừng trái pháp luật còn một số vướng mắc, nhất là trong các trường hợp xem xét để truy cứu trách nhiệm hình sự. Ngày 19-6-2015, trên cơ sở báo cáo của Hạt Kiểm lâm huyện Hoành Bồ, UBND huyện đã có văn bản số 749/UBND-VP về việc xử lý kết quả kiểm tra, xác minh vụ việc phát rừng tại tiểu khu 77A thuộc thôn Đồng Quặng, xã Đồng Lâm; trong đó, giao Hạt Kiểm lâm tiếp tục điều tra xác minh đối tượng phá rừng trái phép. Nhưng đến nay, đã gần nửa năm, người dân thôn Đồng Quặng vẫn “mỏi cổ” ngóng chờ kết quả điều tra, xác minh đối tượng chặt phá rừng trái pháp luật.

Dọc đường vào Khe Bùn đến Đèo Thông thuộc tiểu khu 77A, thôn Đồng Quặng, xã Đồng Lâm (Hoành Bồ) có rất nhiều súc gỗ to tập kết bên vệ đường.

“Giọt nước tràn ly”

Chính sự chậm trễ, kéo dài trong việc giải quyết, xử lý vụ việc hàng trăm ha rừng ở thôn Đồng Quặng, xã Đồng Lâm bị chặt phá của cơ quan chức năng và chính quyền địa phương lại thêm cách thực hiện giao đất, giao rừng của chính quyền xã chưa công khai, minh bạch đã gây nên bức xúc cho người dân.

Ông Triệu Đức Huyện, thôn Đồng Quặng bức xúc: “Hôm họp thôn, xã chỉ mời một số ít các hộ đến họp để chia rừng. Một số người không được thôn mời họp biết có cuộc họp đó đã kéo nhau ra họp. Ngay sau khi họp xong, xã cũng không công khai danh sách người được chia rừng, chúng tôi thấy ông Trưởng thôn tự ý gọi từng đợt người đi giao đất, giao rừng; trong đó, một số trường hợp bán đất rừng vẫn được gọi đi giao; một số trường hợp không đúng đối tượng vẫn được nhận đất, nhận rừng để sản xuất; đất rừng thuộc rừng bảo tồn năm 2014 vẫn được cấp GCNQSDĐ”. Một số người dân trong thôn còn xì xào: Cứ hộ nào được giao đất, giao rừng phải nộp 1 triệu đồng/ha; có nhà phải nộp tới 5-7 triệu đồng mà không biết là tiền gì? Hay như: Để được tách khẩu phải chi tiền mới được tách; có trường hợp tách khẩu đầu năm 2015 thế mà lại ghi là được tách cuối năm 2014 để đủ điều kiện được chia rừng...

Trao đổi làm rõ những thông tin bà con thôn Đồng Quặng phản ánh, ông Bàn Văn Hương, Bí thư kiêm Chủ tịch UBND xã Đồng Lâm khẳng định: Việc tổ chức họp thôn đảm bảo đúng quy định. Khi xét đối tượng giao đất, giao rừng, chúng tôi đều căn cứ vào hiện trạng thực tế diện tích rừng trên địa bàn và phương án giao đất, giao rừng sản xuất cho hộ gia đình, cá nhân đã được UBND huyện phê duyệt.  Định mức giao cho hộ, cá nhân trong xã cũng được xác định là không quá 3,5 ha/hộ. Khi nhận được đơn thư phản ánh chúng tôi đều thực hiện đúng quy trình, từ tiếp nhận đến giải quyết, xử lý và trả lời đơn kiến nghị của người dân.

Giải thích là vậy nhưng những tài liệu mà xã cung cấp cho chúng tôi đã bộc lộ rất nhiều mâu thuẫn. Tại biên bản họp thôn Đồng Quặng ngày 24-3-2015 đã xác định, hiện trên địa bàn thôn còn 31 hộ có nhu cầu nhận đất rừng nhưng chưa được giao đất, rừng và 26 hộ đã được giao đất, rừng nhưng diện tích được giao chưa đủ hạn mức theo phương án đã được phê duyệt, có nhu cầu giao bổ sung. Nhưng tại cuộc họp thôn ngày 12-6-2015, danh sách hộ được giao đất, rừng được lập là 62 hộ với tổng diện tích 189,1ha. Cũng tại cuộc họp này chỉ có 95/151 hộ trong thôn tham dự. Thêm nữa, danh sách các hộ giao đất, giao rừng năm 2015 được lập ngày 5-8-2015 có chữ ký xác nhận đã nhận đất, rừng tại thực địa của các hộ nhưng mãi đến 30-9-2015 danh sách này mới được dán công khai tại trụ sở UBND xã. Theo tìm hiểu thêm của chúng tôi, mới đây nhất, ngày 10-11-2015, xã Đồng Lâm lại tiếp tục lập một danh sách mới các hộ được giao đất, rừng. Lần này, số hộ được nhận đất, rừng đã giảm chỉ còn 58 hộ. Thêm nữa, trong hồ sơ giải quyết đơn thư khiếu nại của người dân liên quan đến việc tố cáo các đối tượng chặt phá rừng trái phép có rất nhiều nội dung người dân kiến nghị không được xã xác minh, trả lời rõ ràng, xác đáng...

Còn về thông tin hộ nào được giao đất, giao rừng phải nộp 1 triệu đồng/ha như người dân phản ánh, ông Hương giải thích: Trước kia, kinh phí thiết kế hồ sơ của các hộ được giao đất, giao rừng được Nhà nước bao cấp nhưng hiện nay, khoản kinh phí này đã thực hiện xã hội hoá, nghĩa là các hộ phải tự trả tiền cho đơn vị thiết kế với giá là 1,4 triệu đồng/ha chứ không phải 1 triệu đồng/ha như người dân nói. Những thông tin khác liên quan đến việc tách khẩu, chúng tôi sẽ kiểm tra lại, nếu đúng có việc đó, xã sẽ xử lý nghiêm.

Có thể thấy, chỉ việc rất nhỏ mà người dân cũng không được phổ biến rõ ràng, gây sự hiểu lầm, bức xúc thì chắc chắn sẽ còn không ít việc người dân không được biết, không được tham gia. Nếu như từ năm 2010, khi huyện, xã được tiếp nhận rừng từ Khu bảo tồn thiên nhiên Đồng Sơn - Kỳ Thượng, chính quyền công khai tuyên truyền cho người dân; đồng thời thực hiện các phương án giao đất, giao rừng cho dân một cách công khai, minh bạch, kịp thời thì có lẽ hàng trăm ha rừng ở Đồng Lâm đã không bị “xẻ thịt”.

Khi bài báo này lên khuôn, chúng tôi vẫn tiếp tục nhận được thông tin của người dân phản ánh: Không chỉ có rừng ở Đồng Quặng mà cả rừng của xã Dân Chủ (tiếp giáp với rừng của xã Đồng Lâm) cũng bị chặt phá. Đầu năm 2015, cả một quả đồi lớn thuộc quản lý của Khu bảo tồn thiên nhiên Đồng Sơn - Kỳ Thượng cũng bị chặt phá để trồng keo (khu vực này đã được cán bộ địa chính xã xác nhận là thuộc quản lý của Khu bảo tồn trong chuyến khảo sát thực tế cùng chúng tôi). Trong chuyến khảo sát rừng lần 2, chính chúng tôi cũng được người dân dẫn đến khu vực Khe Đắng - nơi lâm tặc mới cải tạo, mở rộng con đường để vận chuyển gỗ lậu chặt phá từ khu bảo tồn. Để qua mặt cơ quan chức năng và tránh sự chú ý của người dân, các đối tượng đã dùng cây rào một nửa con đường này ở phía đầu cửa rừng. Ngay phía dưới chân rừng của khu bảo tồn chúng tôi còn thấy một vài cây gỗ quý còn nguyên vết mới chặt hạ; có cây còn được các đối tượng che dấu kín đáo trong lùm cây... Có lẽ, đã đến lúc cơ quan chức năng cần tiến hành một cuộc tổng kiểm tra, rà soát toàn diện đối với công tác quản lý cũng như sử dụng diện tích đất rừng trên địa bàn huyện Hoành Bồ để sớm ngăn chặn, xử lý những hành vi trái phép đang xâm hại đến rừng.

Cẩm Nang - Thành Công