Một ngày cùng những người lính dẹp than “thổ phỉ”

Lúc này, hầu hết các đồng chí trong Ban Giám đốc Công ty đều lên khai trường, chỉ còn Đại tá Nguyễn Mạnh Cường, Bí thư Đảng uỷ, Phó Giám đốc Công ty đang điện thoại điều hành đội Bảo vệ cơ động của đơn vị tổ chức phương tiện, lực lượng để triệt phá những lò than trái phép trong địa bàn doanh nghiệp quản lý.

Công ty TNHH MTV Thăng Long nổ mìn bắn sập lò than trái phép.

Khi đã nắm rõ tình hình do cơ sở báo về, Đại tá Cường mới yên tâm ngồi tiếp chuyện chúng tôi. Anh thẳng thắn: “Một số đối tượng người địa phương lợi dụng vùng rừng núi này thường xuyên lén lút vào đây khai thác than trái phép. Đơn vị cứ dẹp bỏ chỗ này, chúng lại dùng máy xúc đào chỗ khác, tốn không biết bao nhiêu tiền của, công sức”. Qua tìm hiểu được biết, Công ty TNHH MTV Thăng Long vốn là đơn vị khai thác than lộ thiên, với sản lượng chiếm tỷ lệ khá cao hàng năm của Tổng Công ty Đông Bắc. Đến cuối năm 2009, do vùng khoáng sản được giao đã xuống sâu, trữ lượng đã cạn, thực hiện chủ trương từng bước hạn chế khai thác lộ vỉa, tăng cường đầu tư khai thác hầm lò, Công ty được cấp trên giao cho quản lý, bảo vệ và tổ chức khai thác than trên địa bàn huyện Hoành Bồ. Đây vừa là thời cơ mới để mở rộng sản xuất, nhưng cũng đặt ra nhiều khó khăn, thách thức đối với doanh nghiệp. Bởi, diện tích khu vực ranh giới giao cho Công ty rộng tới trên 1.000ha, trải dài trên 5 xã khu vực phía Tây của huyện Hoành Bồ. Thế nhưng, vùng được khai thác than thì khá hẹp, còn lại chủ yếu là rừng, đất rừng phòng hộ hồ Yên Lập và đất lâm nghiệp đã giao cho người dân địa phương.

Từng có dịp đến khu vực này tìm hiểu và phản ánh về tình trạng khai thác than trái phép cách đây vài năm, chúng tôi thấu hiểu những trở ngại mà CBCS đơn vị đã và đang gặp phải trong công tác bảo vệ tài nguyên ở đây. Đây là vùng tài nguyên nằm đan xen với một phần diện tích đất rừng đã được giao cho nhân dân. Chính vì vậy, trước đây, lợi dụng sơ hở trong quản lý, nhiều người dân địa phương đã thuê máy xúc, máy gạt và thuê cửu vạn san rừng, mở lối vào khai thác than một cách vô tội vạ, khiến cho những cánh rừng phòng hộ bị cày xới tả tơi. Suốt đêm ngày, những phương tiện vận chuyển than trái phép quần thảo trên các triền đồi khiến cho nguồn nước lòng hồ Yên Lập có nguy cơ bị cạn kiệt, ô nhiễm, nhất là vào mùa khô... Chính quyền địa phương dù rất quyết liệt ra tay san lấp lò, tạm giữ phương tiện vận tải, lập trạm kiểm soát trên các tuyến đường nhưng tình hình vẫn không biến chuyển là bao. Đã có lúc huyện đã phải xử lý một số trường hợp cán bộ xã vì buông lỏng công tác quản lý tài nguyên. Sau mỗi đợt huyện làm căng, tình hình có vẻ dịu xuống, nhưng vẫn luôn tiềm ẩn nguy cơ tái diễn nếu không có biện pháp tích cực để quản lý.

Địa bàn quá rộng, vùng tài nguyên được giao trữ lượng than tuy nhiều nhưng điều kiện địa chất phức tạp, muốn phát triển sản xuất phải đầu tư lớn về nhân lực, thiết bị. Trong khi đó, đội ngũ cán bộ chủ yếu được đào tạo về công nghệ khai thác than lộ thiên, nay phải chuyển sang khai thác hầm lò phải mất nhiều thời gian để đào tạo lại, tiếp thu công nghệ mới. Đại tá Nguyễn Mạnh Cường tâm sự: “Trước tình hình như vậy, chúng tôi luôn xác định một trong những yếu tố quan trọng, quyết định đến việc phát triển sản xuất, kinh doanh của đơn vị chính là phải làm tốt công tác quản lý, bảo vệ tài nguyên, ranh giới mỏ. Ngay từ khi về nhận khai trường, chúng tôi đã chủ động phối hợp tốt với các cơ quan chức năng của địa phương để kiên quyết dẹp bỏ tình trạng khai thác than trái phép. Từ đầu năm 2011 đến nay, đơn vị đã phải sử dựng tới gần 7,7 tấn thuốc nổ, 2.122 kíp mìn, 25.350m dây điện cùng hàng trăm lượt người, hàng chục ca máy xúc để triệt phá 73 lượt cửa lò khai thác than trái phép. Chúng tôi đã san lấp 39 điểm tập kết than, vật liệu phục vụ khai thác than thổ phỉ; phối hợp với cơ quan chức năng ở địa phương tạm giữ một số phương tiện vận chuyển, khai thác, đồng thời lập một số chốt trạm trên đường. Nhưng xem ra, cuộc chiến chống khai thác than trái phép của doanh nghiệp vẫn còn nhiều cam go lắm nhà báo ạ”. Sau khi thông tin về tình hình chung như vậy, Đại tá Nguyễn Mạnh Cường đề nghị chúng tôi đến thực địa để xem bộ đội xử lý vấn đề này như thế nào.

Phương tiện của Công ty TNHH MTV Thăng Long san lấp lò than trái phép.

Từ trung tâm xã Quảng La, chiếc xe rẽ trái vào hướng rừng phòng hộ hồ Yên Lập. Ban đầu, đường đi còn có vẻ dễ dàng, càng vào sâu, đường đất càng lởm chởm, gồ ghề khó đi. Bác tài xế đưa chúng tôi đi hôm nay là người thường xuyên chở đội công tác của đơn vị đi làm nhiệm vụ phá lò than thổ phỉ bất kể đêm hay ngày, mưa hay nắng. Vừa quặt vô lăng để xe rẽ ngược lên con đường dốc rất gắt, anh vừa cho biết: “Con đường này do chủ các lò than trái phép mở từ nhiều năm trước, nay ít phương tiện qua lại nên mới gồ ghề thế này đây”. Ngập ngừng một chút, bác tài xế nói tiếp: “Bây giờ, bọn than “thổ phỉ” ở đây khá manh động. Tuần trước, trên đường đi tuần tra đêm về qua khu vực này, do đường xấu, xe đi chậm, chẳng biết kẻ nào đã núp ở sườn đồi đáp thẳng một hòn đá to làm vỡ toang cửa kính bên lái. Rất may, tôi phản xạ kịp nên chỉ bị sượt qua vai. Nếu hôm đó mà bị vào đầu, có thể hôm nay tôi cũng được “một thất rồi!””. Đồng chí cán bộ ngồi cạnh tôi thì than thở “Thú thực, trước đây, đơn vị chỉ khai thác than lộ thiên, chẳng bao giờ phải lo đến việc dẹp bỏ than “thổ phỉ”. Thế mà từ ngày về đây, đơn vị phải đầu tư rất nhiều tiền của, công sức như thành lập Đội tuần tra, cơ động với gần 20 CBCS thường xuyên làm nhiệm vụ tuần tra, kiểm soát, xử lý. Tới đây, chúng tôi còn xin Bộ Quốc phòng biên chế thêm một loạt CBCS có chuyên ngành đặc công, trinh sát từ một số đơn vị thường trực chuyển về may ra mới có lực lượng đủ mạnh để xử lý”. Dọc đường đi, nhìn sang các sườn đồi, nơi nào cũng thấy vết đào bới nham nhở, cây cối bị đốn hạ ngổn ngang. Bác tài xế ví von “Nhà báo nhìn xem, có khác nào các lỗ tò vò trên tường đất ngày xưa không? Chúng tôi cứ đánh sập cửa lò này, đêm chúng lại dùng máy xúc đào ra cửa lò khác. Mai chúng tôi đánh sập, ngày kia chúng lại đào cửa lò khác nữa. Cuộc chiến cứ thế giằng co như vậy chưa có hồi kết. Nhưng có một điều chắc chắn, hầu như tất cả các cửa lò ở đây đều chưa mang ra được hòn than nào thì đã bị chúng tôi đánh sập rồi”. Đến một đoạn dốc cao, trơn trượt, ô tô không thể nào lên được, chúng tôi đành phải xuống xe đi bộ vào nơi bộ đội đang chuẩn bị nổ mìn đánh sập một cửa lò khai thác trái phép. Mất gần 20 phút đi tắt qua cánh rừng keo, chúng tôi đến được chỗ các anh đang thực hiện nhiệm vụ. Xế phía sườn đồi, chiếc máy xúc đang vận hành hết tốc lực để vùi mấy cửa lò còn nguyên vết đào bới. Còn cách đó không xa, mấy CBCS của Công ty đang hì hục dỡ cửa lò để chui vào trong gài mìn. Tiếng đồng chí cán bộ thông báo cho đồng bào rời xa khu vực chuẩn bị bắn mìn nghe thật hối hả, gấp gáp. Đến chỗ mấy đồng chí cán bộ kiểm lâm rừng phòng hộ hồ Yên Lập đang chụm đầu cùng mấy đồng chí bộ đội bàn phương án phá lò, cắt đường vận tải than để tìm hiểu tình hình, tôi được một người trong số họ ngao ngán lắc đầu cho biết: “Nào phải chúng tôi lơ là, chểnh mảng gì đâu. Đặt số điện thoại nóng, xây dựng cơ sở bí mật, thường xuyên phối hợp tuần tra, chẳng hiểu sao bọn này vẫn “độn thổ” vào đây được. Đúng là “bó tay chấm com” nhà báo ạ!”.

Khi mọi người chuẩn bị tìm nơi trú ẩn để tránh mìn thì cũng đã gần 11 giờ trưa. Trời nắng như đổ lửa, nhìn lưng áo các CBCS đang thực hiện nhiệm vụ phá lò ướt đầm, từng giọt mồ hôi lăn dài trên gò má đen nhẻm vì bụi than, tôi thấy thương các anh quá. Trên đường trở về, lời tâm sự của một cán bộ trẻ trước lúc chia tay làm tôi trăn trở mãi. Anh cán bộ này đặt câu hỏi rằng: “Nếu như Nhà nước có chế tài nghiêm hơn để xử lý những hành vi khai thác trái phép khoáng sản, chắc chắn chúng sẽ không dám liều lĩnh như thế này nữa! Nhân lực, mìn, thiết bị để dẹp bỏ các lò than trái phép dành cho khai thác than có phải lợi nhiều hơn không?”. Quả đúng như vậy, dù công tác bảo vệ tài nguyên của doanh nghiệp đã thu được kết quả khả quan, nhưng để dẹp bỏ tận gốc vấn đề này, chỉ mình Công ty TNHH MTV Thăng Long không thể làm được nếu như chính quyền địa phương không quyết liệt cùng vào cuộc nhiều hơn nữa.