Tôn vinh những giá trị văn hóa ứng xử trong gia đình

Ngày Gia đình Việt Nam (28/6) năm nay tiếp tục lấy chủ đề là “Giữ gìn và phát huy truyền thống văn hóa ứng xử tốt đẹp trong gia đình”. Đây cũng là chủ đề xuyên suốt nhiều năm của Ngày Gia đình Việt Nam, nhằm tôn vinh các giá trị văn hóa của gia đình Việt.

Trong xã hội Việt Nam truyền thống, văn hóa gia đình chính là gia phong (nếp nhà). Văn hóa gia đình được thể hiện ở thuần phong, mỹ tục, nếp sống, tác phong của các thành viên trong gia đình; cách thức tổ chức gia đình, giáo dục con cái, sự hiếu thuận của con cháu đối với cha mẹ, ông bà, tổ tiên; sự nêu gương của thế hệ đi trước với thế hệ sau.

Gia đình cũng là môi trường đầu tiên, trực tiếp giáo dục nếp sống, hình thành nhân cách con người. Trên thực tế, giá trị văn hóa gia đình đã thấm sâu vào tư tưởng, tình cảm, lý tưởng sống của mỗi người từ thuở nhỏ. Do đó, văn hóa gia đình đóng vai trò rất quan trọng trong việc gìn giữ và phát huy bản sắc văn hóa truyền thống dân tộc. Lòng thương mến gia đình là cơ sở của lòng thương đồng bào, tình yêu đất nước.

Lòng thương mến gia đình là cơ sở của lòng thương đồng bào, tình yêu đất nước. (Ảnh minh họa)

Có một thực tế không thể phủ nhận là hệ giá trị gia đình Việt Nam từ truyền thống đến hiện đại đang có những biến đổi mạnh mẽ. Guồng quay công việc cùng những khác biệt về thế hệ khiến ngày nay đại đa số các gia đình lựa chọn sống riêng, với mô hình gia đình hạt nhân, tức là gia đình chỉ có hai thế hệ cha mẹ và con cái thay cho gia đình nhiều thế hệ “tứ đại đồng đường” như trước. Và những giá trị của gia đình truyền thống dường như đang dần bị xem nhẹ.

Tuy vậy, bất luận trong thời đại nào thì vẫn có những giá trị chuẩn mực, cốt lõi cần được gìn giữ. Đó là sự chung thủy, nghĩa tình, bình đẳng giữa vợ và chồng; sự trách nhiệm, gương mẫu, yêu thương của ông bà, cha mẹ với con cháu; sự hiếu thảo, lễ phép của con cháu với cha mẹ, ông bà; sự hòa thuận, chia sẻ giữa anh, chị, em trong gia đình. Đây là những giá trị nền tảng để xây dựng một gia đình hạnh phúc, bình đẳng.

Xã hội hiện đại đang đặt các gia đình trước những thách thức khi mối quan hệ giữa các thành viên trong gia đình trở nên lỏng lẻo hơn. Sự bận rộn khiến các thành viên không có thời gian dành cho nhau, thậm chí không duy trì được bữa cơm gia đình hằng ngày. Chính vì thế, “Bữa cơm gia đình ấm áp yêu thương” là chủ đề xuyên suốt từ năm 2014 trở lại đây được truyền thông mạnh mẽ trong mỗi dịp kỷ niệm Ngày Gia đình Việt Nam, đã lan tỏa và nhận được sự quan tâm, hưởng ứng của hàng triệu gia đình. Bữa cơm là cầu nối của sự vun đắp tình cảm gia đình, của sự chia sẻ và yêu thương, trao truyền và tiếp thu các giá trị văn hóa.

Hội thi nấu ăn với chủ đề "Bữa cơm gia đình ấm áp yêu thương" do LĐLĐ tỉnh tổ chức năm 2019. Ảnh: Thu Chung

Mặt khác, mối quan hệ giữa các thành viên trong gia đình dường như cũng trở nên dễ vỡ hơn. Ngày nay, tỷ lệ ly hôn ngày một gia tăng, đặc biệt xuất hiện ở nhiều gia đình trẻ. Tình trạng bạo lực gia đình, bất bình đẳng giới vẫn còn tồn tại. Tình trạng trẻ em bị xâm hại, trẻ em vi phạm pháp luật, trẻ bị bạo hành luôn là những câu chuyện nhói lòng. Câu chuyện về một bé gái ở Hà Nội bị bạo hành đến chết bởi chính mẹ ruột của mình thời gian qua đã gây rúng động dư luận.

Quan niệm về sự chung thủy cũng đã có sự thay đổi. Lối sống “thoáng” hơn, học hỏi theo cách sống của phương Tây, chủ nghĩa cá nhân đã dẫn đến những hệ quả, đó là thoải mái sống thử trước hôn nhân, tình trạng ngoại tình gia tăng, xu hướng làm mẹ đơn thân ngày càng phổ biến. Đau lòng hơn cả là số phận của những đứa trẻ sơ sinh bị bỏ rơi. Hệ lụy của nó tác động trực tiếp lên những đứa trẻ và ảnh hưởng đến niềm tin của chúng vào những giá trị cốt lõi của gia đình khi chúng trở thành những con người trưởng thành.

Tháng 4/2020, Quảng Ninh đã ban hành Bộ Quy tắc ứng xử trên địa bàn tỉnh, trong đó có những quy định cụ thể về quy tắc ứng xử trong gia đình và hiện tại đang được thí điểm thực hiện tại xã Tiền An (TX Quảng Yên) và xã Yên Than (huyện Tiên Yên). Điều này được kỳ vọng sẽ tạo ra những chuyển biến tích cực trong nhận thức của mỗi cá nhân, gia đình về trách nhiệm của bản thân trong việc tạo dựng và gìn giữ một gia đình ấm no, hạnh phúc.

“Gia đình tốt thì xã hội mới tốt. Hạt nhân của xã hội là gia đình” - Lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng là lời nhắc nhở mỗi chúng ta không được xem nhẹ chức năng giáo dục truyền thống đạo đức, gia phong và văn hoá ứng xử trong gia đình, đồng thời hướng tới các giá trị mới một cách có chọn lọc. Bởi hiện tại phải được xây dựng từ những nền tảng truyền thống thì mới bền vững và không đánh mất đi giá trị bản sắc gia đình Việt.

Xuân Hòa

Bà Bùi Thúy Hải, Phó Trưởng phòng Nghiệp vụ Văn hóa và Gia đình (Sở VHTT): Tuyên truyền về văn hóa ứng xử trong gia đình cần thường xuyên, lâu dài

Năm nay, Sở VHTT tổ chức Lễ phát động Ngày Gia đình Việt Nam 2020 và Tháng hành động phòng chống bạo lực gia đình tại KCN Texhong (huyện Hải Hà)  vào ngày 28/6. Đồng thời tổ chức các buổi biểu diễn, tuyên truyền về bình đẳng giới, phòng chống bạo lực gia đình, xâm hại phụ nữ, trẻ em… dưới hình thức sân khấu hóa tại 2 địa phương có nhiều đồng bào dân tộc thiểu số là xã Quảng Đức (huyện Hải Hà) và xã Quảng Lâm (huyện Đầm Hà).

Chúng tôi đã xây dựng Bộ tiêu chí ứng xử trong gia đình, thí điểm thực hiện ở một số địa phương và trong năm 2020 sẽ tiếp tục phối hợp với các ngành để tổ chức các buổi tuyên truyền về bình đẳng giới, phòng chống bạo lực gia đình, đặc biệt là bạo hành về tinh thần với những biểu hiện âm thầm, khó phát hiện. Chúng tôi xác định việc tuyên truyền này phải kiên trì, thường xuyên, lâu dài mới có thể mang tới những đổi thay chứ không thể ngày một, ngày hai.

Nhà tạo mẫu tóc Nguyễn Thị Bích Hòa, Phó Chủ tịch CLB Nữ doanh nhân Quảng Ninh: Cha mẹ phải luôn là tấm gương cho con cái

Gia đình tôi là gia đình 3 thế hệ cùng chung sống. Mặc dù công việc rất bận rộn nhưng tôi luôn dành ưu tiên số 1 cho gia đình. Tôi nghĩ mình mong muốn con cái đối xử với mình như thế nào thì mình phải đối với bố mẹ mình, với bố mẹ chồng mình như thế. Bởi con cái sẽ nhìn vào mình như là một tấm gương để làm theo.

Muốn con cái noi gương học tập thì phải sống có trách nhiệm với gia đình và gương mẫu trong cuộc sống. Và càng yêu quý con mình bao nhiêu, càng phải biết ơn bố mẹ sinh ra mình, sinh ra chồng mình bấy nhiêu. Trong gia đình, ngoài yêu thương, tôn trọng và đem lại niềm vui cho nhau thì phải luôn có trách nhiệm nữa, đồng thời xem nhẹ mọi mâu thuẫn, nhìn vào mặt tốt của mỗi người để có thể dễ dàng tha thứ, bỏ qua cho nhau những lỗi lầm.

Cô giáo Lý Thị Mai (dân tộc Tày), Hiệu trưởng Trường Mầm non Húc Động (huyện Bình Liêu): Dạy cho trẻ những bài học về văn hóa gia đình ngay từ cấp học mầm non

Trẻ em cũng giống như cây non, mình uốn theo chiều nào chúng sẽ phát triển theo chiều đó. Là một nhà giáo, cũng là người dân tộc thiểu số và công tác trên một địa bàn phần lớn là người dân tộc thiểu số nên tôi đặc biệt chú trọng tới việc giáo dục ứng xử, giao tiếp, hành vi văn hóa cho trẻ. Bởi vì người dân nơi đây còn chịu ảnh hưởng rất mạnh bởi tập tục, tiếng địa phương và đặc thù hay xưng hô trống không với nhau.

Chúng tôi cũng cập nhật thông tin về Luật Bảo vệ, Chăm sóc và Giáo dục trẻ em, Luật Phòng chống bạo lực gia đình và các luật khác có liên quan đến gia đình để định hướng giáo dục cho các em. Đồng thời lồng ghép những câu chuyện kể, những bài giảng về tình yêu gia đình, sự biết ơn, hiếu thảo với ông bà, cha mẹ, sự yêu thương, đùm bọc với anh, chị, em trong nhà để trẻ phát huy thành nếp nghĩ, thói quen trong ứng xử hàng ngày.

Anh Vũ Chí Thắng (phường Cẩm Tây, TP Cẩm Phả): Ứng xử trong gia đình phải tốt thì ra xã hội mới tốt được

Những quy tắc ứng xử trong gia đình, dòng họ chính là cái gốc để phát triển những quy tắc ứng xử trong cộng đồng. Ứng xử trong gia đình phải tốt thì ra xã hội mới tốt được.

Gia đình tôi ngoài việc luôn đề cao những giá trị chuẩn mực về ứng xử giữa các thành viên thì còn thường xuyên tạo ra những cơ hội để đại gia đình có không gian để chia sẻ, hiểu và yêu thương nhau hơn.

Ngày Gia đình Việt Nam (28/6) hằng năm, đại gia đình tôi từ ông bà, cô dì chú bác, anh chị em trong dòng họ cùng tổ chức chuyến dã ngoại, đi chơi cùng nhau, hoặc đơn giản là cùng sum họp, ăn một bữa cơm do chính con cháu nấu nướng, tổ chức. Đó cũng là cách để duy trì nếp nhà và khiến mọi người thêm gắn bó.

Anh Tằng Chi Khìn (xã Phong Dụ, huyện Tiên Yên): Sự chia sẻ, thấu hiểu giữa vợ chồng là điều rất quan trọng

Để xây dựng gia đình hạnh phúc, vợ chồng phải biết thông cảm cho nhau, ủng hộ nhau để hoàn thành tốt nhiệm vụ công tác của mỗi người.

Vợ tôi là Bí thư Chi bộ thôn nên phải dành nhiều thời gian cho các hoạt động xã hội. Vì vậy, ngoài việc cố gắng chia sẻ cùng vợ mọi việc trong nhà, tôi còn định hướng cho con cái trong chuyện học hành. Tổ ấm gia đình có bình yên, vợ chồng hiểu nhau thì mới toàn tâm toàn ý cống hiến được cho các hoạt động xã hội.

Xuân Hòa (Thực hiện)