"Quảng Ninh phát huy được nhiều giá trị để phát triển du lịch bền vững"

Tại Hội thảo "Thúc đẩy tăng trưởng xanh tại khu vực Vịnh Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh", Tiến sĩ Phạm Hồng Long, Trưởng khoa Du lịch học, Trường ĐH Khoa học, Xã hội và Nhân văn (ĐH KHXH&NV) - Đại học Quốc gia Hà Nội, đã có những chia sẻ, phân tích sâu về nhiều kinh nghiệm trong phát triển du lịch bền vững với du lịch Quảng Ninh trong giai đoạn mới.

Nhân dịp này, phóng viên Báo Quảng Ninh Cuối tuần đã có cuộc trò chuyện với Tiến sĩ Phạm Hồng Long về du lịch bền vững và những kinh nghiệm cho phát triển du lịch bền vững cho du lịch Quảng Ninh.

- Là người rất quan tâm đến du lịch Quảng Ninh, Tiến sĩ có thể cho biết những cảm nhận của mình về sự phát triển của du lịch Quảng Ninh trong thời gian vừa qua?

+ Là người sinh ra và lớn lên ở Quảng Ninh, khi bước chân vào đại học, tôi chỉ có suy nghĩ đơn giản là học ngành Du lịch với mục đích sau khi tốt nghiệp được quay về làm việc, phục vụ ngành Du lịch tỉnh nhà. Tuy nhiên, sau khi tốt nghiệp ra trường, tôi được giữ lại làm giảng viên của Khoa Du lịch học của trường. Trong nhiều năm sau đó (từ năm 1999 đến 2013), tôi được học tập và nghiên cứu về du lịch, phát triển du lịch bền vững ở nhiều nơi và nhiều quốc gia. Trong thâm tâm, tôi vẫn luôn dõi theo những bước phát triển của du lịch tỉnh nhà. Tôi thực sự ấn tượng với những bước tiến của ngành Du lịch Quảng Ninh trong những năm gần đây.

Tôi rất vui với những kết quả và thành công của Quảng Ninh đã đạt được trong phát triển kinh tế - xã hội, đặc biệt là trong phát triển du lịch. Không phải ngẫu nhiên mà năm 2018, Quảng Ninh được chọn là tỉnh đăng cai Năm Du lịch quốc gia. Trước đây nhắc đến du lịch Quảng Ninh, du khách chủ yếu chỉ biết tới Vịnh Hạ Long, Yên Tử. Nay Quảng Ninh đã có thêm nhiều điểm sáng du lịch khác như: Vân Đồn, Cô Tô, Khu du lịch Quảng Ninh Gate (Đông Triều), Bảo tàng và Thư viện Tỉnh, Công viên Đại Dương (Hạ Long), Bình Liêu, Trà Cổ (Móng Cái)…

Các dự án đầu tư vào cơ sở hạ tầng và cơ sở vật chất kỹ thuật du lịch ngày càng nhiều khiến diện mạo đường sá, thông tin liên lạc, điện, nước, các cơ sở lưu trú, quần thể vui chơi giải trí du lịch… ngày càng hoàn thiện về số lượng và tốt hơn về chất lượng. Không gian đô thị của các thành phố du lịch như Hạ Long, Uông Bí, Cẩm Phả được phát triển mở rộng theo hướng xanh, sạch, đẹp thay vì bụi than và bụi công nghiệp như trước đây. Lượng khách và doanh thu của du lịch Quảng Ninh cũng luôn tăng ổn định. Quảng Ninh tiếp tục khẳng định là một điểm đến du lịch hàng đầu của cả nước, với dịch vụ, sản phẩm, chương trình du lịch hấp dẫn, phong phú; cơ sở hạ tầng và cơ sở vật chất kỹ thuật ngày càng được đổi mới và đồng bộ.

- Có nhiều cơ hội trải nghiệm thực tế, nghiên cứu về du lịch bền vững ở nhiều quốc gia, Tiến sĩ có thể chia sẻ xu hướng phát triển du lịch bền vững hiện tại và thời gian tới không?

+ Trong những năm gần đây, du lịch bền vững ngày càng khẳng định vai trò trong phát triển kinh tế - xã hội. Đại hội đồng Liên Hợp Quốc đã tuyên bố năm 2017 là Năm quốc tế về du lịch bền vững vì sự phát triển, đồng thời cũng định hướng xu hướng phát triển du lịch bền vững ở thời điểm hiện tại và thời gian tới trên cả 5 trụ cột: Kinh tế (tạo ra sự tăng trưởng bao trùm), xã hội (mang lại cơ hội việc làm bền vững và trao quyền cho các cộng đồng), môi trường (bảo tồn, làm giàu môi trường và ứng phó với biến đổi khí hậu), văn hóa (tôn vinh và bảo tồn tính đa dạng, bản sắc, văn hóa vật thể và phi vật thể), hòa bình (điều kiện tiên quyết cơ bản đối với sự phát triển và tiến bộ).

Trong khoảng hơn 10 năm trở lại đây, bên cạnh thuật ngữ “du lịch bền vững”, những người làm du lịch cũng được nghe đến và làm quen dần với khái niệm “du lịch có trách nhiệm”. Nếu coi du lịch bền vững là mục tiêu và điểm đến, thì du lịch có trách nhiệm là các điểm dừng trên hành trình để đi đến mục tiêu và điểm đến. Và Quảng Ninh cũng đang làm khá tốt điều này với các doanh nghiệp tiên phong, sản phẩm mới và kêu gọi được các dự án do EU, JICA tài trợ...

Tiến sĩ Phạm Hồng Long chia sẻ kinh nghiệm phát triển du lịch bền vững trong khuôn khổ Hội thảo "Thúc đẩy tăng trưởng xanh tại khu vực Vịnh Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh".

- Chắc hẳn anh đã có nhiều dịp trải nghiệm hoặc biết tới du lịch xanh, bền vững ở một số địa phương của Quảng Ninh. Anh có chia sẻ gì về du lịch bền vững ở đây?

+ Tôi đã biết và trải nghiệm du lịch làng quê, văn hóa ở các địa phương như: Quảng Yên, Yên Đức (Đông Triều), các bản văn hóa ở Bình Liêu... Trong xu thế phát triển du lịch hiện nay, du khách có xu hướng trở về với vùng quê, vùng nông thôn để hòa mình với phong cảnh yên ả, thanh bình, trải nghiệm những sinh hoạt lao động bình dị của người dân như: Đánh bắt cá, trồng rau, xem múa rối nước… thì những điểm đến như ở Quảng Yên, Đông Triều, Bình Liêu... sẽ càng ngày càng có sức hút với khách du khách trong và ngoài nước.

Điểm chung thú vị là du lịch Quảng Ninh đang khai thác tốt những thế mạnh ở những vùng đất giàu văn hóa, tổ chức tốt các hoạt động du lịch cộng đồng, gắn với đời sống sinh hoạt của người dân địa phương... Hơn thế nữa, những điểm đến này còn giúp cho khách du lịch có nhiều lựa chọn về sản phẩm và điểm đến hơn khi đến Quảng Ninh. Phát huy giá trị văn hóa, sử dụng chất liệu là giá trị đời sống, văn hóa địa phương... là những bước đi tuyệt vời để phát triển mạnh hơn du lịch bền vững.

- Trong Hội thảo về phát triển du lịch bền vững, Tiến sĩ có nhắc tới kinh nghiệm của nhiều cường quốc du lịch; lợi, hại của du lịch, đó là: “Du lịch nóng như ngọn lửa có thể giúp nấu chín bữa ăn nhưng cũng có thể đốt cháy những ngôi nhà”. Câu chuyện này mang lại cho chúng ta bài học gì?

+ Phát triển du lịch có thể mang lại những lợi ích về mặt kinh tế, nhưng nếu phát triển du lịch quá nhanh và nóng, chú trọng nhiều về số lượng (khách du lịch, doanh thu) mà không chú trọng nâng cao chất lượng, thì du lịch sẽ đem đến những tác động tiêu cực khôn lường về văn hóa xã hội và môi trường.

Những tác động tiêu cực này đôi khi còn lớn hơn nhiều những lợi ích kinh tế mà du lịch đem lại. Điển hình, trong khu vực Đông Nam Á, một số bãi biển du lịch nổi tiếng như ở Boracay (Philippines), đảo Koh Phi Phi và vịnh Maya (Thái Lan) đã phải tiến hành tạm đóng cửa trong 3-6 tháng nhằm ngăn chặn những tổn thương cho môi trường do quá tải khách du lịch. Đây là những bài học và tiếng chuông cảnh tỉnh cho việc phát triển du lịch Quảng Ninh và du lịch Hạ Long.

- Du lịch bền vững nghĩa là cũng phải giải quyết những vấn đề nan giải, trong đó có vấn đề du lịch giá rẻ (hay còn gọi là tour du lịch 0 đồng), ông nhận định như nào về vấn đề này?

+ Nói về chương trình du lịch giá rẻ, người ta thường gắn với các chương trình phục vụ khách du lịch Trung Quốc. Đây là một xu thế phát triển trên thế giới hiện nay. Các chương trình du lịch giá rẻ như vậy không chỉ tồn tại ở các quốc gia đang phát triển như Việt Nam, Thái Lan, Malaysia mà còn phát triển mạnh mẽ ở các quốc gia phát triển như Mỹ, Úc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore.

Ngoài các tác động tiêu cực rõ ràng thì các chương trình du lịch giá rẻ cũng có những tác động tích cực như: Tạo động lực du lịch cho khách du lịch, khắc phục được tính mùa vụ du lịch bằng việc góp phần giải quyết tình trạng thiếu hụt du khách của doanh nghiệp và điểm đến vào mùa thấp điểm du lịch, giúp tăng trưởng về số lượng khách và tổng doanh thu… Điều quan trọng đối với các điểm đến như Quảng Ninh là phải hạn chế tối đa những tác động tiêu cực của các chương trình du lịch giá rẻ này bằng nhiều cách thức và biện pháp, như: Thực thi chặt chẽ các quy định pháp luật, đặc biệt là Luật Du lịch Việt Nam 2017 liên quan đến trách nhiệm của các doanh nghiệp, khách du lịch và các hành vi bị cấm trong hoạt động du lịch; công khai các sản phẩm, các doanh nghiệp, cá nhân phục vụ khách du lịch, các địa chỉ và địa điểm phục vụ các chương trình du lịch giá rẻ; định kỳ đánh giá và kiểm tra việc phục vụ khách du lịch của các doanh nghiệp, cá nhân phục vụ khách du lịch, các địa chỉ và địa điểm phục vụ các chương trình giá rẻ; có thể ban hành các quy định về giá sàn đối với thị trường khách này…

Tiến sĩ Phạm Hồng Long (thứ 5, trái sang) cùng các đồng nghiệp trong chuyến công tác học tập, nghiên cứu tại Mông Cổ tháng 8/2017. Ảnh do nhân vật cung cấp.

- Vậy du lịch Quảng Ninh có được bài học gì trong câu chuyện xây dựng thương hiệu, nâng cao giá trị sản phẩm du lịch của các cường quốc du lịch trong khu vực và thế giới, thưa Tiến sĩ?

+ Du lịch Việt Nam nói chung và du lịch Quảng Ninh nói riêng vẫn được đánh giá là điểm đến có lợi thế cạnh tranh về giá cả trên trường quốc tế. Năm 2017, giá cả du lịch Việt Nam được xếp thứ 35/136 quốc gia theo bảng đánh giá năng lực cạnh tranh du lịch của Diễn đàn Kinh tế thế giới. Khi chúng ta đang có lợi thế như vậy thì điều chúng ta cần bàn là làm thế nào để du khách hài lòng về chi phí dịch vụ, sản phẩm cung cấp cho du khách. Theo cách tiếp cận đó, tôi cho rằng Quảng Ninh cần phải quan tâm hơn nữa tới việc nâng cao chất lượng các dịch vụ, sản phẩm du lịch cũng như việc cung ứng các dịch vụ, sản phẩm du lịch (ăn uống, lưu trú, đi lại, vui chơi giải trí, mua sắm…) cho khách du lịch. Đây mới là sự lựa chọn khôn ngoan trong phát triển du lịch bền vững.

- Xin cảm ơn ông!

Tạ Quân (Thực hiện)