Về Hà Lâu, xem người dân thoát nghèo từ nuôi gà

Đối với người dân Quảng Ninh, có lẽ ai cũng muốn ít nhất một lần được thưởng thức món đặc sản gà Tiên Yên. Những năm gần đây, con gà bản địa này đang giúp đồng bào các dân tộc ở Tiên Yên thoát nghèo, vươn lên làm giàu chính đáng.

Chúng tôi về xã Hà Lâu khi những cành mai rừng đã phai sắc thắm. Bà con trong xã đi làm nương hết, chẳng còn ngồi bên mâm rượu nhâm nhi qua tháng Giêng ngày rộng tháng dài như trước kia nữa.

Anh Trần Văn Hoan, thôn Bắc Lù, xã Hà Lâu, chăm sóc đàn gà của mình.

Đường vào Hà Lâu quanh co. Bà Nguyễn Thị Minh Đức, từng là phóng viên Đài Truyền thanh - Truyền hình huyện Tiên Yên (nay là Trung tâm Văn hóa và Truyền thông huyện), người đồng hành với tôi kể rằng, trước kia từ thị trấn Tiên Yên đến xã gian khổ lắm. Xã heo hút, đường đi thì khó khăn đèo dốc. Mỗi lần vào xã là một lần khổ ải, phải luồn rừng, lội suối và phải nhờ cán bộ xã chạy xe máy ra ngoài đón vào. "Đã lâu rồi không trở lại Hà Lâu và có nằm mơ tôi cũng không hình dung ra đường sá, nhà cửa của xã lại đẹp đẽ, khang trang như thế này" - bà Đức nói.

Gặp chúng tôi, Bí thư Đảng ủy xã Lý Văn Diểng chia sẻ: Địa hình Hà Lâu toàn đồi núi dốc, chia cắt mạnh bởi hệ thống sông suối. Độ cao trung bình của Hà Lâu lên đến 450 mét so với mực nước biển. Đất Hà Lâu lại quá rộng, hơn 15.000ha, bằng ¼ diện tích toàn huyện, trong đó có hơn 3.000ha là rừng tự nhiên. Thế nhưng diện tích đất nông nghiệp bà con sản xuất được chỉ có hơn 131ha, chủ yếu là ruộng chỉ cấy được 1 vụ vì không chủ động được nước tưới.

Trong tổng số gần 3.000 người dân với 510 hộ ở Hà Lâu thì cứ 10 người có 7 người Dao, 3 người Tày. Dân Hà Lâu lại phân bố thưa thớt trên sườn đồi, ngọn núi, ở các khe, bản. Toàn xã có 82 hộ không có đất sản xuất, 8/12 thôn, bản trong diện đặc biệt khó khăn. Tỷ lệ hộ nghèo cuối năm 2017 còn 84 hộ, bằng 16,06%; tỷ lệ hộ cận nghèo còn 99 hộ, tương đương 18,9%. Cũng vì đời sống tự túc tự cấp là chủ yếu, giao thương lại hạn chế, đường sá ngăn cách nên bà con phải chờ đến chợ phiên Bắc Lù mới có cơ hội đem hàng đi đổi hàng. Cuộc sống khó khăn vận vào cả câu dân ca trên môi cô gái Dao. Câu hát tạm dịch như sau: “Chợ phiên Hà Lâu/ Em mang trà đi xuống chợ/ Em đổi lấy dầu/ Về thắp sáng để viết thư gửi người em yêu”.

Như để minh chứng thêm câu chuyện khó khăn của xã Hà Lâu, ông Kiều Quốc Huy, nguyên Bí thư Huyện ủy Tiên Yên, người đồng hành với chúng tôi, kể: Khoảng dăm năm về trước, khi ông còn đang tại vị, một lần sau Tết “vi hành” vào Hà Lâu, đến nhà một hộ người Dao, ông ngạc nhiên khi thấy gà còn đỏ đồi. Hỏi ra, mới biết có hơn 500 con gà đã đủ trọng lượng xuất chuồng mà không ai đến mua. Trong khi đó, rất nhiều nơi nhờ huyện đặt gà Tiên Yên để ăn Tết thì không có nguồn hàng. Vậy là chỉ qua mấy cuộc điện thoại của ông, ngày hôm sau, đàn gà đã bán hết không còn một con. Trong cuộc họp sau đó, câu chuyện về con gà Tiên Yên ở Hà Lâu không tìm được lối ra thị trường được đưa ra bàn thảo. Khi đó, cả Chủ tịch UBND và Bí thư Đảng ủy xã bị ông Huy phê bình vì không gần dân, sâu sát với dân.

Một chú gà trống rướn cổ gáy vang.

Bây giờ thì chuyện con gà quẩn quanh trên đồi không tìm được lối ra đã rất xa vời. Huyện ủy Tiên Yên còn phân công một "chuyên gia nuôi gà" về làm Bí thư Đảng ủy xã. Bí thư Đảng ủy xã Lý Văn Diểng là thạc sĩ lâm sinh, được mệnh danh là “vua gà Tiên Yên”, “tộc trưởng” của loài gà râu, người được biết đến với phương pháp thụ tinh nhân tạo cho gà Tiên Yên. Công nghệ thụ tinh nhân tạo cho gà mà anh Diểng nghiên cứu ra đã tạo bước đột phá trong ngành chăn nuôi gia cầm của tỉnh nói riêng và cả nước nói chung. Anh Diểng quyết định thành lập công ty, vừa cung cấp gà giống, gà thương phẩm, vừa hỗ trợ, tư vấn kỹ thuật chăn nuôi, cung cấp thức ăn và thuốc phòng bệnh cho gà. Ở Hà Lâu đã thành lập HTX nuôi gà với nhiều xã viên. Hàng trăm nghìn con gà giống cho bà con xã viên trong xã đều do công ty của anh Diểng cung ứng. Người nông dân Hà Lâu đã yên tâm chăm sóc gà, không còn phải loay hoay, thấp thỏm lo đầu vào, tìm đầu ra cho gà. Và gà râu Tiên Yên trở thành một thương hiệu độc đáo của Tiên Yên, của Quảng Ninh.

Đàn gà ở Hà Lâu ngày càng thêm đông đúc. Năm 2017, đàn gia cầm của xã Hà Lâu lên đến 32.206 con, trong đó gà Tiên Yên có 24.900 con, tăng 230% so với cùng kỳ. Xã thường xuyên tổ chức tiêm phòng, vệ sinh tiêu độc khử trùng môi trường chăn nuôi, phòng chống dịch bệnh truyền nhiễm nguy hiểm trên gia cầm và đẩy mạnh hoạt động xúc tiến thương mại tiêu thụ gà Tiên Yên.

Diện mạo nông thôn Hà Lâu đang thay đổi từng ngày một phần nhờ chăn nuôi gà.

Tổng số gà Tiên Yên đủ trọng lượng để xuất bán, tiêu thụ trong năm 2017 là 5.400 con. Năm 2018, xã phấn đấu đưa dự án phát triển đàn gà lên đến trên 35.000 con. Hiện nay, mới là những tháng đầu năm 2018 nhưng đã có 23 hộ mua 4.000 con gà. Dự kiến đến hết năm nay, đàn gà Tiên Yên ở Hà Lâu sẽ nhiều nhất huyện.

Trong những năm qua, được sự quan tâm của huyện, của tỉnh, kết quả triển khai Chương trình 135 thu được nhiều kết quả đáng khích lệ, góp phần từng bước nâng cao đời sống của nhân dân. Năm 2017, toàn xã đã có 47 hộ thoát nghèo, cao hơn chỉ tiêu huyện giao 17 hộ. Khi chúng tôi hỏi "Điều gì làm nên thành công đáng khích lệ ấy?", cả anh Bí thư Đảng ủy xã Lý Văn Diểng và Chủ tịch UBND xã Vi Đức Phúc đều khẳng định có “công” rất lớn của con gà Tiên Yên. Anh Diểng còn làm phép tính nhẩm: Nếu 1 hộ 2 người nuôi trong 6 tháng được 3 tạ gà, với giá tại chuồng 120.000 đồng/kg thì thu được 36 triệu đồng, trừ chi phí còn lãi 26 triệu đồng. Anh Diểng cho biết, đối với đồng bào dân tộc thiểu số như ở Hà Lâu, đây là nguồn thu rất lớn, có người cả đời chưa từng được cầm số tiền lớn như vậy.

Ở Hà Lâu, nhà nào nuôi ít cũng có vài chục con gà.

Chị Lý Thị Chìu, Phó Chủ tịch UBND xã Hà Lâu đưa tôi đến thăm trại gà của anh Trần Văn Hoan ở thôn Bắc Lù. Đây là một trong những trang trại thuộc diện lớn nhất xã Hà Lâu. Anh Hoan là người Tày, hai vợ chồng là giáo viên từng bươn chải đủ nghề nhưng cuộc sống vẫn chật vật, khó khăn. Ðược anh Diểng động viên và tạo điều kiện giúp đỡ, anh Hoan đã quyết định phát triển kinh tế hộ gia đình bằng cách nuôi gà Tiên Yên. Từ chỗ phải nợ tiền con giống, nợ tiền thức ăn, nhưng chỉ sau 2 năm chăn nuôi, gia đình anh Hoan đã trang trải hết nợ nần và mở rộng quy mô trang trại, có thời điểm nuôi đến 3.000 con. Anh Hoan khoe: Dịp Tết vừa rồi mới xuất bán được 1 lứa gà trên 1.000 con. Hiện tại, gia đình đang còn 1 lứa gần 1.000 con nữa cũng gần đủ tiêu chuẩn xuất bán. Thu nhập từ bán gà giúp vợ chồng anh xây được căn nhà khang trang, lo cho con cái ăn học đầy đủ. Mỗi năm, gia đình anh thu nhập hàng trăm triệu đồng nhờ chăn nuôi gà.

Cũng giống như gia đình anh Hoan, đối với nhiều hộ dân ở xã Hà Lâu, việc nuôi gà Tiên Yên không chỉ là phương kế thoát nghèo mà giống gà Tiên Yên là "vốn quý" mà mảnh đất này đã ban tặng. Hiện tại, cả xã Hà Lâu có hàng chục hộ gia đình lập trang trại nuôi gà Tiên Yên. Bà con người Tày, người Dao đã có quyền nghĩ đến thu nhập vài trăm triệu, thậm chí tiền tỷ từ con gà Tiên Yên. Theo anh Diểng, cùng với cây chanh đào và cây ớt chỉ thiên, con gà Tiên Yên đã góp phần khẳng định phương châm phát triển “2 cây, 1 con” của Hà Lâu đang đi đúng hướng và có hiệu quả rõ nét.

Tôi lang thang ở chợ phiên Bắc Lù, trước cảnh bà con mua bán nhộn nhịp mà mường tượng ra rằng có thể trong tương lai không xa nữa, nơi đây sẽ là một thị tứ. Đặc sản gà Tiên Yên và những loại nông sản đặc sắc khác sẽ kéo thương lái đến với Bắc Lù, làm cho hình hài thị tứ sẽ hiện ra ngày một rõ nét hơn. Tôi tin vào điều đó, tin vào sự vươn lên của mảnh đất này như tin vào tiếng gáy của chú gà trống rướn cổ gọi bình minh lên trên đỉnh Thông Châu hay trên dãy Pạc Sủi kia.

Phạm Học

[links()]