Chuyện tên đường, tên phố

Thời gian qua, việc đặt tên đường, phố và công trình công cộng đã được các phường, xã trong tỉnh vào cuộc tích cực. Tính đến nay, trên địa bàn tỉnh có gần 575 tuyến đường, phố có tên gọi…

Thế nhưng nhiều nơi, dù phố đã có tên mới, nhưng nhiều người không chịu gọi mà cứ dùng tên cũ. Vì cái tên cũ nói ra nhiều người biết, khỏi phải giải thích dài dòng, còn tên mới ít người biết, ngay cả với người sống gần đó cũng có người chẳng để ý. Có lẽ lại phải một thời gian nữa người ta mới quen các tên mới và cán bộ khu phố cũng cần phải phối hợp tuyên truyền trong các buổi họp dân, nhắc nhở người dân quen với các tên mới ở phố mình.

Như ở phường Cẩm Bình, TP Cẩm Phả, có con đường một thời mang tên là đường Tài Còng. Có người gọi là dốc Tài Còng, vì ở đầu đường có cái dốc nho nhỏ, nhưng nay không còn, do đường được làm lại nhiều lần, mỗi lần làm mới lại nâng đường lên, mất luôn con dốc. Cái tên này có từ thời bao cấp. Thời ấy, việc buôn bán tư thương chưa được mở mang như bây giờ, thậm chí còn bị cấm. Ở đầu đường có bà cụ tên là Tài, lưng đã còng làm nghề bán bánh đa. Khi ấy trên đường có rất ít người bán hàng, nên hàng bánh đa của bà cụ Tài là duy nhất trên đoạn đường đó, ai đi qua cũng nhìn thấy, cũng biết. Vậy là con đường mang tên luôn đường Tài Còng và cái tên đó cứ duy trì suốt mấy chục năm. Mặc dù, năm 2014, TP Cẩm Phả đã có kế hoạch thay đổi lại tên của nhiều con đường. Vì thế, đường Tài Còng được đổi thành ngõ 159, đường Trần Phú. Thế nhưng, không hiểu sao đa phần người dân ở khu vực này vẫn thích gọi cái tên cũ mà không dùng tên mới. Thậm chí có cửa hàng cắt tóc mới mở mấy tháng nay, vẫn ghi địa chỉ “dốc Tài Còng” trên tấm pa nô quảng cáo của họ chứ không đưa tên mới.

Dù tên đường đã được thay đổi mấy năm nay, nhưng một biển hiệu của cửa hàng cắt tóc này vẫn dùng tên cũ là “dốc Tài Còng”.

Ở phường Yết Kiêu, TP Hạ Long, có phố Năm Cống. Cái tên này cũng hình thành từ thời bao cấp. Thời điểm đó dân cư ở phố Năm Cống thưa thớt, chỉ có lác đác vài ba hộ gia đình. Khu vực này có 5 cái cống thoát nước. Thời bao cấp còn nghèo, cống thoát nước không được làm nắp như bây giờ. Ai có việc cần qua khu vực này từ xa cũng đã được ngửi thấy mùi “5 cống” thế nào. Người đi đêm đến đây buổi tối phải nhớ cầm đèn, nếu không thụt chân xuống cống như chơi. Vì cống ở đây tạo ấn tượng như vậy mà thành tên gọi. Đến nay, cái tên phố Năm Cống vẫn chưa được đổi tên khác, với những người lớn tuổi thì Năm Cống gợi người ta nhớ đến một thời, đời sống khó khăn.

Phố Năm Cống ngày nay ở phường Yết Kiêu, TP Hạ Long.

Ở nhiều con đường trong tỉnh, biển hiệu đã ghi song ngữ Việt - Anh, tạo thuận lợi cho nhiều du khách nước ngoài khi đến tham quan phố phường. Trước đây do chưa có cách làm này, nên ở TP Cẩm Phả có phường Mông Dương là cái tên nửa tây nửa ta. Theo cuốn “Từ điển địa danh Quảng Ninh” của nhà nghiên cứu văn hóa Tống Khắc Hài, thì chữ “Mông” có gốc tiếng Pháp từ chữ “moins”, thợ mỏ gọi là moong. Vùng khai thác than dưới sâu gọi là “Moong âm”, vùng trên gọi là “Moong Dương”. Ngày nay nơi này trở thành khu dân cư và được đọc chệch là Mông Dương… Thế nhưng, cái tên Mông Dương được Việt hóa, khiến rất ít ai lại nghĩ nó còn có gốc gác từ tên Tây. Do vậy, tuy nhiều địa danh ở Cẩm Phả đã đổi tên khác, nhưng tên phường Mông Dương vẫn còn và người dân vẫn chấp nhận nó một cách vui vẻ.

Anh Vũ