Bài 1: Giải bài toán những xã, phường "lạm phát" cán bộ

Hướng tới một nền hành chính tinh gọn, minh bạch, làm việc năng động và hiệu quả, trong gần 1 năm qua, tỉnh Quảng Ninh đã tập trung xây dựng và hoàn thành Đề án “Đổi mới phương thức, nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của Đảng; thực hiện tinh giản bộ máy, biên chế”. Đây không chỉ là nhiệm vụ cụ thể hoá Kết luận 63, 64 Hội nghị T.Ư7 khoá XI, mà tinh giản, sắp xếp lại tổ chức, bộ máy với Quảng Ninh chính là giải pháp để thông qua tổ chức bộ máy xây dựng đội ngũ cán bộ theo phương châm “Đảng đứng trong nhà nước, hiện thân trong bộ máy nhà nước và các đoàn thể chính trị xã hội để cầm quyền, lãnh đạo”.

Tỉnh Quảng Ninh có 186 xã, phường, thị trấn (10 thị trấn, 61 phường, 115 xã); 1.573 thôn, bản, khu phố, trong đó có 97 đơn vị hành chính cấp xã loại 1; 65 đơn vị hành chính cấp xã loại 2; 24 đơn vị hành chính cấp xã loại 3. Tổng số công chức xã, cán bộ không chuyên trách cấp xã, thôn là trên 26.100 người. Chi ngân sách cho khối xã, phường, thị trấn chiếm 12% tổng chi thường xuyên hàng năm của tỉnh.

Cán bộ xã Hồng Phong (Đông Triều) tiếp nhận, giải quyết thủ tục hành chính của người dân.

Tinh giản ở xã “ra ngõ gặp cán bộ”

Cuối năm 2012 khi đến xã Minh Cầm (Ba Chẽ), chúng tôi đã rất ngỡ ngàng khi xã miền núi khó khăn nhất nhì của huyện miền núi cũng khó khăn nhất nhì tỉnh lại có số lượng cán bộ xã, thôn hưởng lương, phụ cấp từ ngân sách nhiều đến vậy. Với quy mô của xã miền núi có 133 hộ dân, gần 100% là đồng bào dân tộc Tày, Dao, Sán Chỉ, Cao Lan sinh sống ở 5 thôn nhưng Minh Cầm đã từng có tới 120 cán bộ xã, thôn hưởng lương, phụ cấp từ ngân sách (tương đương 1 cán bộ phụ trách 1,1 hộ). Có những thôn chỉ có hơn 20 hộ dân, 3 đảng viên nhưng vẫn bố trí đầy đủ bộ khung cán bộ gồm trưởng thôn, bí thư chi bộ thôn, mặt trận tổ quốc, đoàn thể. Và trường học của xã (gồm cả 3 cấp học mầm non, tiểu học, THCS) với khoảng 100 em học sinh có tới hơn 30 cán bộ, giáo viên, nhân viên phục vụ…

2 năm sau trở lại, vẫn những cán bộ xã đã làm việc với chúng tôi lần trước, vẫn tên các thôn Đồng Dong, Khe Áng, Khe Tum, Đồng Quánh, Đồng Tán ghi trên sổ công tác nhưng con số cán bộ, xã, thôn hưởng lương, phụ cấp từ ngân sách của Minh Cầm đã khiến chúng tôi thêm một lần ngỡ ngàng. Trong 2 năm Minh Cầm đã thực hiện sắp xếp, tinh giản được một nửa số cán bộ xã, thôn hưởng phụ cấp từ ngân sách so với thời điểm cuối năm 2012. Đến nay tổng số cán bộ xã, thôn hưởng lương, phụ cấp từ ngân sách của Minh Cầm còn 66 người, số cán bộ, giáo viên nhân viên của trường học còn 14 người. Toàn xã hiện có 535 nhân khẩu với 55 đảng viên sinh hoạt ở 7 chi bộ (trong đó 5 chi bộ thôn và 2 chi bộ cơ quan). Kết quả phát triển kinh tế - xã hội của Minh Cầm có nhiều khởi sắc hơn. Sớm khắc phục sửa chữa những tồn tại, hạn chế, Minh Cầm được huyện Ba Chẽ chọn là một trong những đơn vị sẽ thực hiện điểm Đại hội Đảng bộ cấp xã tới đây. 

Người dân xã Minh Cầm (Ba Chẽ) thu hoạch rừng trồng.

Vì sao Minh Cầm tinh giản được số lượng lớn cán bộ xã, thôn trong thời gian ngắn như vậy mà không ảnh hưởng đến hoạt động điều hành, phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn? Bí thư Đảng uỷ xã Nguyễn Công Thận cho biết: Hơn 2 năm trước Minh Cầm là một trong những điển hình về tình trạng “lạm phát cán bộ”, cũng là một trong những điển hình của việc “lắm sãi không ai quét cửa chùa” nên để xảy ra những sai phạm khá nghiêm trọng trong quản lý rừng và đất lâm nghiệp. Nhận thấy sự cồng kềnh nhưng lại kém hiệu quả trong hoạt động của bộ máy, được sự đồng ý của huyện, Minh Cầm đã mạnh dạn thực hiện cắt giảm một số cán bộ, bố trí kiêm nhiệm công việc cho các cán bộ xã, thôn. Cụ thể như: Phó Chủ tịch UBND xã, Chủ tịch Hội Phụ nữ, Hội Cựu chiến binh kiêm bí thư chi bộ ở các thôn Đồng Tán, Đồng Quánh, Khe Áng; Trưởng Ban Công tác mặt trận thôn kiêm thêm các công việc khác của các hội, đoàn thể như thôn đội trưởng, chi hội trưởng chi hội nông dân, phó bí thư chi bộ… Tìm hiểu thực tế ở các thôn có cán bộ xã, cán bộ thôn kiêm nhiệm một số chức danh, chúng tôi nhận thấy hiệu quả công việc có sự chuyển biến rõ rệt. Trách nhiệm được xác định rõ ràng, sự gắn bó giữa cán bộ thôn với xã chặt chẽ hơn, trách nhiệm hơn, những chủ trương, kế hoạch của xã đều được truyền tải đến thôn nhanh hơn, đồng thuận hơn.

Sự mạnh dạn trong thực hiện rà soát tinh giản bộ máy, biên chế của Minh Cầm được tiếp thêm động lực sau khi Ban Thường vụ Tỉnh uỷ ra Chỉ thị 25 về đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng và tinh giản bộ máy, biên chế. Có “gậy chỉ đường” Minh Cầm đã khẩn trương xây dựng Đề án “Đổi mới phương thức, nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của Đảng; thực hiện tinh giản bộ máy, biên chế” và giải pháp quyết liệt là mạnh tay thực hiện tinh giản biên chế. Với dự kiến đến năm 2015 xã sẽ không tăng biên chế cấp xã, đến năm 2017 giảm 2 biên chế và 7 cán bộ không chuyên trách của xã, ở cấp thôn sẽ bố trí lại theo hướng còn 6 chức danh hưởng phụ cấp, đồng thời tăng bố trí kiêm nhiệm để giảm thêm 7 người hưởng phụ cấp ở thôn. Như vậy con số cán bộ xã, thôn hưởng lương, phụ cấp từ ngân sách của Minh Cầm trong thời gian tới sẽ còn tiếp tục giảm.

Không “đánh bùn sang ao”

Trên thực tế, tổ chức bộ máy cấp xã hiện nay gồm có Đảng uỷ, Hội đồng Nhân dân, Uỷ ban Nhân dân, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể xã hội. Tổ chức của các thôn, khu gồm: Chi bộ Đảng, ban công tác mặt trận, các chi hội của các tổ chức chính trị - xã hội. Theo các quy định các chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương các cấp đang được thực hiện theo phương pháp tiếp cận từ trên xuống. Cụ thể, trên cơ sở phân định thẩm quyền của chính quyền tỉnh, cấp huyện trước, còn lại là của cấp xã. Như vậy, cấp xã trở thành “cái phễu” dồn việc của cấp trên dẫn đến yêu cầu tăng tổ chức, biên chế và kinh phí. Tính đến nay tổng số công chức cấp xã toàn tỉnh đã tuyển dụng là 3.936 người, số người hoạt động không chuyên trách cấp xã là 2.525 người, không chuyên trách cấp thôn được hưởng phụ cấp theo quy định trung ương và tỉnh là 19.690 người. Cán bộ đông nhưng theo kết quả phân loại đánh giá hàng năm, hiệu quả công việc ở cơ sở chưa cao, năng lực của một bộ phận cán bộ, công chức cấp xã còn yếu, chưa thể hiện được tính chuyên nghiệp. Đặc biệt, phần lớn cán bộ xã, thôn thiếu khả năng độc lập, quyết đoán trong giải quyết công việc, thụ động trong thực thi nhiệm vụ, chậm thích ứng khi chuyển sang vị trí công tác mới. Việc sử dụng và ứng dụng công nghệ thông tin trong điều hành, quản lý còn hạn chế.

Cán bộ xã Minh Cầm (Ba Chẽ) trao đổi công việc.

Nhìn rõ những hạn chế này nên từ tháng 3-2014 toàn tỉnh Quảng Ninh đồng loạt triển khai thực hiện xây dựng Đề án “Đổi mới phương thức, nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của Đảng; thực hiện tinh giản bộ máy, biên chế” (gọi tắt là Đề án 25). Như một luồng gió mới Đề án 25 đặt ra vấn đề tinh giản bộ máy, biên chế với yêu cầu ở các xã, phường, thị trấn đó là cơ cấu lại đội ngũ những người hoạt động không chuyên trách cấp xã, thôn. Tình trạng cồng kềnh, chồng chéo trong hệ thống chính trị được khắc phục theo hướng nhất thể hoá tổ chức, chức danh, dùng chung một cơ quan giúp việc và trong công tác bầu cử thực hiện chủ trương đại hội bầu trực tiếp bí thư cấp uỷ. Với phương châm “một người làm nhiều việc, nhiều việc một người có thể làm” - tất cả các xã, phường, thị trấn trên toàn tỉnh đều xây dựng phương án tinh giản theo hướng là cán bộ xã, phường sẽ kiêm nhiệm thêm các công việc ở thôn, khu phố, những người không chuyên trách cấp thôn, khu được hưởng phụ cấp sẽ kiêm nhiệm thêm các chức danh khác ở địa bàn.

Đồng chí Nguyễn Xuân Ký, Bí thư Thành uỷ Móng Cái cho biết: Sắp xếp tinh giản bộ máy, biên chế ở xã, phường, ở thôn không phải là gộp các tổ chức hội, đoàn thể, cơ quan lại rồi trưởng thành phó, một cơ quan có nhiều phó, để là “đánh bùn sang ao” mà là tinh giản thực sự, là “giản” để “tinh”. Qua thực tế ở cơ sở cho thấy việc tinh giản tổ chức bộ máy từ cấp xã, phường, thị trấn rất phù hợp trong giai đoạn hiện nay khi năng lực, trình độ của đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã ngày càng được nâng lên, điều kiện đảm bảo cho thực thi công vụ được đáp ứng, cùng với sự phát triển của xã hội và điều kiện tiếp cận thông tin của người dân được cải thiện. Đồng thời với việc cơ cấu tinh giản thì chế độ, chính sách cho đội ngũ không chuyên trách còn lại sẽ được nâng lên, đảm bảo tương quan hợp lý với hệ số lương của cán bộ, công chức cấp xã - Nghị định số 29/2013/ NĐ-CP của Chính phủ.

Lan Hương - Thuỳ Linh

Bài 2: Đột phá từ ngành “nóng” nhất