Cụm di tích đình - nghè Cẩm Hải: Lưu giữ bản sắc văn hóa của người Việt

Cụm di tích đình - nghè Cẩm Hải (TP Cẩm Phả) là nơi sinh hoạt tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên và nhớ ơn các vị thần cùng thành hoàng có công với làng xã, đã ăn sâu vào tiềm thức của mỗi người dân.

Đình Cẩm Hải.

Cụm di tích gồm hai điểm di tích là đình Cẩm Hải và nghè Cẩm Hải. Trước năm 1981, Cẩm Hải có tên là Văn Châu nên đình và nghè được gọi theo tên địa danh của xã là đình Văn Châu và nghè Văn Châu. Đình Cẩm Hải tọa lạc trên một quả đồi nhỏ hình mu rùa, thuộc địa phận thôn 3; nghè Cẩm Hải nằm ở trên gò đất thuộc thôn 5, cách TP Hạ Long khoảng 55km.

Trong cuộc chiến đấu bảo vệ biên giới năm 1979, để đảm bảo an toàn tính mạng và tài sản, nhân dân 2 thôn Tràng Vĩ và Tràng Lộ (Trà Cổ, Móng Cái) đã di cư về tuyến sau. Trong quá trình di cư một bộ phận người dân đã an cư, lạc nghiệp tại Văn Châu (nay là xã Cẩm Hải). Năm 1980, thấy quả đồi nhỏ có địa thế, phong thủy đẹp, cảnh sắc sơn thủy hữu tình, dân làng đã chọn làm nơi dựng đình bằng cột gỗ, vách tre, và cắt cử nhau bảo vệ hiện vật gốc của đình Tràng Vĩ mang đến Văn Châu.

Nghè Cẩm Hải.

Theo các đạo sắc phong, thư tịch cổ Hán Nôm mà Viện nghiên cứu Hán Nôm và đình Cẩm Hải còn lưu giữ, đình Cẩm Hải thờ các vị thành hoàng (gồm cả nhân thần và thiên thần) được thờ cúng tại đình Trà Cổ, đình Tràng Vĩ. Quá trình nhân dân di cư vào xã Cẩm Hải tiếp tục thờ cúng cho đến nay, bao gồm: Nhân Minh Đại Vương tôn thần; Huyền Quốc Lã Thái Úy Đại Vương tôn thần (tức Lý Thường Kiệt); Không Lộ Đại vương tôn thần (thiền sư Không Lộ), Giác Hải Đại vương tôn thần (thiền sư Giác Hải); Ngọc Sơn Chấn Hải Đại Vương tôn thần; Bạch Điểm Tước Đại Vương tôn thần và Quảng Trạch Đại Vương tôn thần.

Nghè còn được gọi là miếu Cửa Biển vì nghè được xây dựng tại vị trí cửa biển với ý nghĩa trấn ải vùng biển, phù hộ cho người dân ra biển được mưa thuận gió hòa, sóng yên biển lặng. Theo truyền thuyết, phía ngoài cửa biển, nơi bến đậu thuyền bè của dân vạn chài và gia thương thường gặp phải sóng to gió lớn, rất khó làm ăn sinh sống. Các quan bản thổ đã huy động dân dựng lên một miếu nhỏ gọi là nghè thờ các vị đại vương trông coi vạn sự ở cửa biển cầu cho thuyền bè của ngư dân qua lại, làm ăn yên bình.

Đình Cẩm Hải và nghè Cẩm Hải có mối quan hệ chặt chẽ với nhau, trong mỗi dịp lễ hội, người ta tổ chức lễ hội cả ở đình và nghè. Các vị thành hoàng làng được rước từ đình ra nghè để làm lễ sau đó lại rước về đình làm lễ đại tế. Sự hình thành của đình - nghè Cẩm Hải gắn với tín ngưỡng thờ thành hoàng làng có truyền thống lịch sử lâu đời được lưu truyền, gìn giữ. Các vị thành hoàng làng đã được vua Bảo Đại sắc phong và được thờ cúng cho đến ngày nay. Vì vậy, Cụm di tích đình - nghè Cẩm Hải thuộc loại hình di tích lịch sử.

Rước kiệu trong hội đình Cẩm Hải năm 2019. (Ảnh tư liệu của UBND xã Cẩm Hải)

Hằng năm, vào dịp lễ hội đình - nghè Cẩm Hải sẽ có lễ rước các vị thành hoàng, mỗi năm luân phiên rước 1 vị từ đình ra trấn ải tại nghè cùng với Ngọc Sơn Chấn Hải Đại Vương. Đình Cẩm Hải còn mở hội đầu xuân vào mùng 2 tháng Giêng và làm lễ dâng hương cầu cho mùa màng bội thu, mưa thuận, gió hòa. Ngày mùng 10 tháng 8 (âm lịch) dân làng làm lễ giỗ tổ tại đình. Lễ hội chính hằng năm thì diễn ra từ ngày 30 tháng 5 đến hết ngày 2 tháng 6 (âm lịch).

Năm 2006, Cụm di tích đình - nghè Cẩm Hải được tu bổ. Đến năm 2018, đình tiếp tục được tôn tạo với khuôn viên rộng rãi, đáp ứng được nhu cầu trong việc tổ chức lễ hội, phát huy giá trị di tích. Cụm di tích đình - nghè Cẩm Hải đã được UBND tỉnh xếp hạng là di tích lịch sử cấp tỉnh ngày 10/6/2019.

Những hiện vật gốc còn lưu giữ trong đình như 6 bản sắc phong có niên đại từ thời vua Bảo Đại và các ngai thờ được nhân dân xã Cẩm Hải gìn giữ trong suốt những năm di cư tránh giặc ngoại xâm. Sự hình thành, tồn tại của Cụm di tích đình - nghè Cẩm Hải đã chứng tỏ vai trò đối với cư dân địa phương, trở thành một bộ phận khăng khít không thể tách rời của cộng đồng và là một thành tố quan trọng trong bản sắc văn hóa của địa phương.

Ông Hà Mạnh Cường, Phó Chủ tịch UBND xã Cẩm Hải, cho biết: Để làm tốt công tác bảo tồn, phát huy giá trị di tích, nhân dân xã Cẩm Hải đã bầu ra Ban Quản lý đình làng, đảm bảo việc thu chi, sắp lễ, dâng hương, mở cửa đình, phục vụ khách thập phương đến thắp hương, trông coi các hiện vật đồ thờ trong đình và lưu giữ, bảo quản 6 bản sắc phong. Hiện nay, đình đang thực hiện một số hạng mục tôn tạo nhằm phát huy giá trị di tích như: Xây dựng hoàn thiện nghi môn, làm sân, xây bậc lên đình; quy hoạch chi tiết Cụm di tích đình - nghè Cẩm Hải, kết nối hai điểm di tích với nhau, đồng thời kết nối di tích với các khu dân cư, đồng bộ cơ sở hạ tầng của các điểm di tích với khu vực lân cận.

Huỳnh Đăng

[links()]