Độc đáo bơi chải trong lễ hội xuống đồng

Lễ hội xuống đồng ở phường Phong Cốc (TX Quảng Yên) mang đậm bản sắc văn hóa của cư dân lúa nước vùng cửa biển với mong muốn cầu mong cho mưa thuận gió hòa, vụ mùa tươi tốt và đã được duy trì tổ chức trong nhiều năm qua, thu hút đông đảo người dân và du khách tham gia.

Các đội bơi sào phường Phong Cốc tranh tài tại lễ hội xuống đồng năm 2019.

Hội thi bơi thuyền chải được tổ chức trên sông Cửa Đình (phường Phong Cốc) là một hoạt động văn hóa, thể thao dân gian vô cùng đặc sắc với 2 nội dung bơi dầm và bơi sào (cả nam và nữ). Trong đó, nội dung bơi sào là nét đặc trưng riêng có ở TX Quảng Yên.

Theo những người cao niên trong phường chia sẻ, trước khi tổ chức hội thi bơi, các khu phố bình chọn nam, nữ là thanh niên hoặc trung niên khỏe mạnh, giỏi sông nước tham gia luyện tập cho đội chải của khu phố mình. Người tham gia vào đội bơi chải gia đình phải không có tang trở, trước khi thi phải ăn chay, tắm rửa sạch sẽ, cách ly với thú vui trần tục.

Bơi sào khó hơn bơi dầm, bởi mỗi một nhịp bơi sào vận động viên phải cắm sào, vuốt sào và nhấn sào; việc vuốt sào phải đúng 1 nấc, đều đặn và không để lỡ nhịp vì nếu như lỡ nhịp hoặc vận động viên vuốt 2 nhịp có thể dẫn tới người bị rơi xuống sông. Quá trình bơi người đánh lái và người đánh mũi phải thật sự thông thuộc địa hình, dìu nhau trong lúc bơi để vào gành, ra gành và toàn đội phải đồng tâm, hiệp lực phối hợp nhịp nhàng tạo sức mạnh tổng hợp đưa thuyền chải bơi nhanh nhất.

Tham gia bơi chải từ năm 18 tuổi, đến nay đã 70 tuổi nhưng bà Nguyễn Thị Liên, ở khu 6, phường Phong Cốc vẫn được lựa chọn vào đội bơi ở vị trí đánh lái. Bà Liên cho biết: Dù đã có tuổi nhưng vẫn được khu phố lựa chọn vào đội bơi tôi thấy rất phấn khởi. Môn bơi chải đòi hỏi tính tập thể và tinh thần đoàn kết rất cao, vì vậy muốn bơi chải nhanh và khỏe trước lúc thi đấu cả đội đã tập luyện trước cả tháng trời. Trong quá trình tập luyện và thi đấu đông đảo dân làng và du khách đều đến xem và cổ vũ nhiệt tình. Thông qua lễ hội bơi chúng tôi vừa rèn luyện sức khỏe vừa tạo khí thế sôi nổi, tinh thần đoàn kết mà còn gìn giữ nét văn hóa truyền thống mà cha ông đã để lại.

Vào ngày chính hội, keo bơi thứ nhất diễn ra sau nghi lễ tế yết Thần Nông, Thành Hoàng làng, gọi là bơi yết, khai hội. Keo bơi ở ngày chính hội, sau nghi lễ cấy lúa xuống đồng và hội thi cấy là bơi giải hà và bơi chung cuộc. Bơi dầm gồm 20 tay chèo, 1 lái chải, 1 chống lái, 1 chống mũi, 1 chỉ huy thổi còi hoặc đánh thanh la cầm nhịp (kiêm tát nước) và một người phát cờ, chạy chèo. Bơi sào gồm 20 tay sào, 1 chống mũi, 1 chống lái, 1 chỉ huy hoặc đánh thanh la cầm nhịp (kiêm tát nước) và một người chạy cờ, chạy chèo. Xuất phát mỗi keo bơi có người chạy chèo đối với nam và chạy cờ đối với nữ và người được lựa chọn chạy chèo phải khỏe, chạy nhanh.

Các chải thi đỗ ngang hàng dưới bến sông cửa đình Cốc, các vận động viên bơi trong tư thế sẵn sàng. Ngay khi người cầm trịch hô xuất phát và phất cờ hiệu, các vận động viên chạy chèo chạy nhanh từ cửa đình nơi xuất phát xuống bến sông (khoảng 100m) đưa chèo cho người lái cài vào cọc chèo để lái chải. Chải nào nhận được chèo lái của người chạy chèo thì được xuất phát. Toàn bộ vận động viên trên chải là một khối thống nhất trong từng nhịp dầm, nhịp sào đẩy để chải lao về phía trước. Trong hội thi bơi thì nội dung bơi bằng sào là khó hơn cả vì nó đòi hỏi các vận động viên trên chải phải phối hợp hết sức ăn ý, nhịp nhàng từng động tác, chỉ 1 người lạc nhịp là chải sẽ lật và sẽ bị loại.

Với những đội tham gia thi bơi chải dù kết quả thắng, thua với họ đều không quan trọng mấy. Bởi mọi người quan niệm rằng bơi thuyền chải trong lễ hội xuống đồng mục đích chính là tạo tinh thần đoàn kết, nhất trí cao trong cộng đồng để làm thủy lợi, chống chọi lại thiên nhiên khắc nghiệt, bảo vệ đê điều, mùa màng. Qua đó động viên, khích lệ tinh thần lao động sản xuất của nhân dân sau một vụ mùa bội thu và chuẩn bị cho một vụ mùa mới.

Vì những nét độc đáo riêng có mà lễ hội xuống đồng phường Phong Cốc không chỉ thu hút người dân trong phường tham gia mà còn có cả các du khách, muốn tìm hiểu văn hóa địa phương.

                                                                                     Phạm Tuyết (Trung tâm TT&VH Thị xã Quảng Yên)