Từ chuyện ngập nước của những bãi cọc Bạch Đằng

Ông Dương Phượng Toại, một người nông dân say mê tìm hiểu văn hóa ở TX Quảng Yên, than phiền: “Nhiều lần tôi có đoàn khách đề nghị dẫn đi xem bãi cọc Bạch Đằng. Tôi dẫn họ đến thì nước ngập trắng băng, ai cũng lắc đầu chẳng biết bãi cọc nó thế nào. Lúc ấy chỉ mong mình có một cái bơm công suất lớn. Máy bơm là chuyện nhỏ nhưng rõ ràng cần phải khai thác tốt hơn giá trị của di tích Bạch Đằng để thu hút du lịch”.

Tiến sĩ Nguyễn Việt là người dày công sưu tầm, nghiên cứu các hiện vật và đề xuất những giải pháp bảo tồn phát huy giá trị di tích Bạch Đằng.

Di tích quốc gia đặc biệt Bạch Đằng được phát hiện vào năm 1960. Từ đó đến nay, nhiều nhà khoa học đã thường xuyên về nghiên cứu trận Bạch Đằng. Các nhà khảo cổ đã tìm thấy bãi cọc Yên Giang, bãi cọc Đồng Vạn Muối, bãi cọc Đồng Má Ngựa đều liên quan đến trận Bạch Đằng năm 1288. Ngày 27/9/2012 Thủ tướng Chính phủ đã ra Quyết định số 1419 về việc xếp hạng khu di tích lịch sử chiến thắng Bạch Đằng năm 1288 là di tích quốc gia đặc biệt, gồm các di tích: Bãi cọc Yên Giang, bãi cọc Vạn Muối, bãi cọc Đồng Má Ngựa, đền Trần Hưng Đạo, miếu Vua Bà, bến đò Rừng, đình Yên Giang, đền Trung Cốc, đình Trung Bản thuộc TX Quảng Yên và đình Đền Công thuộc TP Uông Bí.

Năm 2013, Thủ tướng Chính phủ tiếp tục có Quyết định số 322-QĐ/TTg phê duyệt Quy hoạch tổng thể bảo tồn và phát huy giá trị Khu di tích lịch sử Chiến thắng Bạch Đằng.

Dù cho các nhà khảo cổ mới tìm thấy những hiện vật liên quan đến chiến thắng năm 1288, chưa tìm thấy hiện vật liên quan đến chiến thắng thời Ngô Quyền, thời Lê Hoàn nhưng giá trị lịch sử của nó vẫn được đánh giá rất cao. Nhà sử học Dương Trung Quốc, Tổng Thư ký Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam, nhận định: “Bạch Đằng là một chiến trường xưa ghi lại công tích lớn đối với người Việt Nam mà bất cứ người Việt nào khi nhắc đến cũng tự hào. Nhiều bạn bè thế giới cũng muốn biết học hỏi lịch sử của dân tộc để biết cái ngày xưa để họ hiểu chuyện ngày nay. Vì thế cho nên chúng ta phải phát huy giá trị di tích này”.

Tuy nhiên, cũng theo nhà sử học Dương Trung Quốc, muốn phát huy giá trị di tích thì việc bảo vệ phải làm trước và đây là bài toán không chỉ riêng của những người quan tâm đến lịch sử. Đây phải là bài toán tổng thể mà nhiều khi là lợi ích kinh tế rõ ràng quá đã có thời kỳ ta chưa nhận thức được tốt giá trị của di sản lịch sử. Đấy là chưa kể đến chuyện các di tích bị nhu cầu về không gian của những lợi ích kinh tế lấn át. Điều đó tạo ra sự tiếc nuối rất lớn.

Do thường xuyên bị ngập nước nên những bãi cọc Bạch Đằng rất khó cho du khách quan sát chiêm ngưỡng.

“Đến lúc mà chúng ta đã giàu có lên một chút, chúng ta mới thấy hết được các giá trị, chúng ta sẽ tiếc nuối. Còn lúc đang khó khăn cái tầm nhìn của chúng ta chỉ khai thác lợi trước mắt mà chưa nghĩ đến lâu dài. Vì thế, chúng ta phải bảo tồn phát huy những gì đang có để tạo tiền đề cho du lịch phát triển bền vững nhưng vẫn giữ nét truyền thống của những di sản của thế hệ trước để lại” - nhà sử học Dương Trung Quốc nêu quan điểm.

Về cách thức bảo tồn và quảng bá du lịch cụ thể, Tiến sĩ Nguyễn Việt, Giám đốc Trung tâm nghiên cứu Tiền sử Đông Nam Á, đề xuất: “Có thể đào nguyên cả bãi cọc lên, để nguyên khối như thế trưng trong tủ kính cường lực và sử dụng nước ở vùng bãi cọc cũ để thay. Rồi tiếp tục nghiên cứu mở rộng ra các vấn đề người dân thời đó sống thế nào, huy động sức người, sức của tham gia cuộc chiến tranh vệ quốc ra sao và các nội dung khác liên quan đến trận Bạch Đằng”.

Nhưng việc trước tiên cần làm ngay, theo Tiến sĩ Nguyễn Việt, Trung ương và giới sử học phải vào cuộc, phân định đâu là nơi xảy ra chiến trận, đâu là nơi ém quân, xóa đi những hiểu lầm không đáng có đang tồn tại khi giới thiệu với du khách về di tích Bạch Đằng. Việc kế tiếp là duy trì tổ chức tốt Lễ hội truyền thống Bạch Đằng để thu hút du lịch tạo nguồn thu cho nhân dân địa phương và có thêm những nguồn lực tu bổ, phát huy giá trị di tích.

Rước kiệu trong lễ hội truyền thống Bạch Đằng năm 2019.

Về vấn đề này, ông Trần Đức Thắng, Chủ tịch UBND TX Quảng Yên, cho biết: Hiện nay, thị xã đang tích cực triển khai công tác đầu tư, bảo tồn và phát huy giá trị di tích. Quy hoạch tổng thể và dự án được chia thành 3 giai đoạn, thực hiện đến hết năm 2025, giai đoạn 1 thực hiện ở khu trung tâm di tích, với tổng kinh phí đầu tư trên 200 tỷ đồng, từ ngân sách trung ương, ngân sách tỉnh và xã hội hóa, gồm các hạng mục: Nhà đón tiếp, nhà điều hành, công viên, vườn hoa, khu chợ truyền thống, đường giao thông nội bộ trong khu di tích, quảng trường tổ chức lễ hội, nhà trưng bày thực cảnh Chiến thắng Bạch Đằng và khu phát huy giá trị.

TX Quảng Yên đang tích cực kêu gọi xã hội hóa để đẩy nhanh tiến độ đầu tư, triển khai đối với 2 hạng mục: Dự án bảo tồn Bãi cọc Bạch Đằng và tượng đài đức thánh Trần Hưng Đạo. Các hạng mục nêu trên dự kiến hoàn thành, đón khách du lịch vào năm 2020, hứa hẹn trong thời gian tới, Khu di tích Quốc gia đặc biệt Bạch Đằng sẽ trở thành điểm tham quan du lịch hấp dẫn du khách.

Huỳnh Đăng

[links()]