Lê Chuyền - Họa sĩ công nhân vẽ tranh dưới bom đạn

Lê Chuyền là một trong những hoạ sĩ vùng Mỏ trưởng thành từ lớp mỹ thuật công nhân do họa sĩ Hoàng Công Luận giảng dạy. Nhiều bức tranh của ông đã được hoàn thiện dưới mưa bom bão đạn của đế quốc Mỹ bắn phá miền Bắc, góp phần khích lệ, cổ vũ công nhân và quân dân bảo vệ bầu trời Vùng mỏ.

Di ảnh họa sĩ Lê Chuyền.

Họa sĩ Lê Chuyền sinh năm 1943 tại phường Phong Cốc, TX Quảng Yên. Ông từng làm công tác thông tin tuyên truyền ở huyện Yên Hưng (cũ) rồi chuyển ra làm công tác phát hành sách (Công ty thuộc Sở VHTT). Cũng từ đây, ông có điều kiện tìm kiếm tài liệu mỹ thuật để tự mình học hỏi thêm. Ông từng tham gia lớp mỹ thuật công nhân do họa sĩ Hoàng Công Luận giảng dạy ở vùng Mỏ. Sau này, khi làm công tác thi đua ở Xí nghiệp Bến Hòn Gai (nay là Công ty Tuyển than Hòn Gai), ông đã thi đỗ và học tại chức Đại học Mỹ thuật Việt Nam (hệ cao đẳng), tốt nghiệp năm 1976, cùng thời với nhiều hoạ sĩ nổi tiếng sau này, như: Trần Khánh Chương, Nghiêm Hùng v.v...

Ngay từ năm 1962, họa sĩ Lê Chuyền đã đoạt giải thưởng tại Triển lãm mỹ thuật Công đoàn Việt Nam. Năm 1964, ông tiếp tục đoạt giải thưởng Triển lãm công nhân toàn quốc. Bức tranh “Nữ dân quân vùng cao” của ông đã được Bảo tàng Việt Bắc chọn mua. Năm 1993, ông đoạt giải thưởng trong triển lãm của Tổng công đoàn Việt Nam. Ông cũng từng có tranh “Công nhân xí nghiệp bến Hòn Gai” lọt vào Triển lãm mỹ thuật toàn quốc và Triển lãm mỹ thuật công nhân tại Cộng hòa Dân chủ Đức (cũ) vào năm 1976.

Ngay từ thập kỷ sáu mươi của thế kỷ trước, ông đã có nhiều tìm tòi trong cách vẽ về biển. Đơn cử như tác phẩm “Nắng Hòn Gai” có hòa sắc vàng chanh tươi vui, thể hiện một xưởng đóng thuyền bên một làng chài bên bờ Vịnh. Với phong cách trẻ trung vui tươi, màu đối lập, sáng tối mạnh mẽ, tác phẩm đã thể hiện được không khí trong trẻo của một ngày nắng đẹp. Tác phẩm này của ông đã được giải 3 Triển lãm công nhân toàn quốc, do Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam tổ chức, sau được lưu giữ tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam.

Tranh vẽ Hạ Long của họa sĩ Lê Chuyền được nhiều du khách chọn mua. Ông sẵn sàng bán tranh cho các bảo tàng với giá chỉ bằng một nửa giá bán cho khách nước ngoài, cốt sao tác phẩm của mình đến được với công chúng và lưu giữ tốt hơn. Ông nằm trong số các họa sĩ bán được tranh nhiều nhất trong giới họa sĩ Quảng Ninh.

Xóm chài - Tranh sơn dầu do họa sĩ Lê Chuyền sáng tác năm 1997.

Trong số các tác phẩm vẽ về Hạ Long của họa sĩ Lê Chuyền, đặc biệt phải kể đến bức tranh sơn dầu “Hạ Long” với cách vẽ thiên về trang trí, cùng cách dùng màu mạnh mẽ, nguyên chất đã tạo được nhiều dư luận khi đó, được trưng bày tại Triển lãm mỹ thuật toàn quốc năm 1985. Theo họa sĩ Công Phú, nguyên Phó Chi hội trưởng Chi hội Lý luận phê bình (Hội VHNT Quảng Ninh), tranh của họa sĩ Lê Chuyền tươi tắn, đăng đối, vẽ mà như chơi bời, phóng túng như đùa với sắc màu, nhưng xem kỹ mới thấy "lao tâm khổ tứ" đến mức nào để có được tác phẩm như vậy. Ông có thể vẽ bằng bút, bằng dao, bằng tay phóng khoáng và đầy ấn tượng.

Bên cạnh đó còn phải kể đến mảng tranh cổ động rất phong phú, từng được nhiều giải thưởng ở trong và ngoài tỉnh của họa sĩ Lê Chuyền. Trong giai đoạn chống Mỹ, ông đã vẽ hàng trăm bức tranh cổ động, góp phần cổ vũ, động viên công nhân và nhân dân Hòn Gai vững tay búa, tay máy, chắc tay súng chiến đấu bảo vệ nhà máy, xí nghiệp, bảo vệ Vùng mỏ. Họa sĩ Lê Chuyền đã nêu cao tinh thần dũng cảm vẽ tranh cổ động dưới mưa bom của đế quốc Mỹ đánh phá miền Bắc. Có những bức tranh bị bom đánh hỏng, ông và các đồng nghiệp gỡ ra vẽ lại như ban đầu, đảm bảo tốt nhiệm vụ tuyên truyền thời chiến.

Họa sĩ Lê Chuyền có 2 người con trai đều nối nghiệp hội họa của cha là Lê Minh và Lê Hoàng Nguyên.  Hai con trai ông dù theo đuổi nghệ thuật nhưng có những hướng đi rất khác biệt. Năm 1998, ông cùng con trai Lê Hoàng Nguyên tổ chức triển lãm nhóm tại thủ đô Hà Nội.

Một bức tranh của họa sĩ Lê Chuyền hiện đang được gia đình lưu giữ tại TX Quảng Yên.

Họa sĩ Lê Chuyền đột ngột qua đời năm 2005, để lại niềm tiếc thương vô hạn cho bạn bè yêu mỹ thuật cả nước. Đánh giá về tranh của Lê Chuyền, hoạ sĩ Trần Công Phú nhận xét: “Xu hướng chung của hoạ sĩ Lê Chuyền là vẽ tả thực chứ không đi vào những trường phái rối rắm, tác phẩm của anh thường được dựng trên ký hoạ rất kỹ. Vì am hiểu sâu về máy móc và công việc của người công nhân nên anh vẽ họ rất đạt, rất giỏi, từ chiếc máy xúc đến mỗi toa xe... Anh có cách dùng màu sắc rất tươi mát, ngôn ngữ nghệ thuật rành mạch, rõ ràng. Vậy nên, nhìn tranh Lê Chuyền ta cảm thấy rất yêu đời, cảm giác như tranh hội hè ấy. Anh không đi vào những góc tối, cũng không phải suy nghĩ gì nhiều vì đã qua chọn lọc rồi, anh chỉ tăng cường độ lên một chút...”

Huỳnh Đăng

[links()]