Tất cả chuyên mục
Thứ Bảy, 27/04/2024 07:30 (GMT +7)
Sắc màu ngày Tết của các dân tộc ở Quảng Ninh
Thứ 4, 06/02/2019 | 11:06:51 [GMT +7] A A
Quảng Ninh có hơn 20 dân tộc anh em cùng chung sống. Ngày Tết với hầu hết đồng bào các dân tộc không chỉ là một dấu mốc quan trọng giữa năm cũ và năm mới, mà còn là nơi chứa đựng những giá trị văn hóa đặc trưng.
Bình Liêu là huyện có đông đồng bào Tày cư trú nhất tỉnh. Theo ông Phan Ngọc Sinh, ở bản Đồng Thanh, xã Hoành Mô, vào ngày 25 tháng Chạp, người Tày bắt đầu rửa lá dong gói bánh chưng. Một số dòng họ có tục gói bánh chưng bố, bánh chưng mẹ, một cái dài, một cái tròn, nhân bằng trứng và cá. Ngoài ra còn gói bánh cốc mò để treo ở cửa và bàn thờ mụ (với nhà nào có trẻ con). Bánh treo ở cửa để ngụ ý những người không nhà cửa đi qua đói thì lấy về ăn.
Bánh chưng bố (hình tròn, nhân cá) và bánh chưng mẹ (nhân trứng) của người Tày chỉ được gói trong dịp Tết. Ảnh: La Lành (Trung tâm TT-VH Bình Liêu) |
Sáng 30 Tết, mọi người dậy sớm để quét dọn nhà cửa, tỉa chân hương, dán giấy đỏ lên bàn thờ, cửa nhà, cây cối. Các gia đình người Tày thường dán giấy đỏ từ cửa nhà, bàn thờ tổ tiên đến chuồng trại và dụng cụ sản xuất... Giấy đỏ là vật thể hiện điềm may mắn, tượng trưng cho một năm mới tốt lành, nhiều tài lộc, sức khỏe, cây trồng không bị chim, thú, sâu bọ phá hại. Việc dán giấy đỏ là để cảm ơn và mời các vật dụng ăn Tết cùng gia chủ.
Mùng 1, người Tày kiêng sát sinh, do vậy việc thịt gà, lợn đều phải làm vào ngày 30 Tết. Đêm 30, các gia đình gói bánh chay để cúng tổ tiên vào sáng mùng 1. Bánh làm bằng gạo nếp, gói lá chuối, buộc thành từng cặp, mỗi cái nhỏ bằng 3-4 ngón tay, dài 10-15cm, không có nhân. Sáng mùng 1, cỗ cúng tổ tiên còn có xôi vàng làm từ nước ngâm quả dành dành, một số họ còn sắm lễ cúng bằng hoa chuối, thân chuối rừng non. Đặc biệt, sáng mùng 1, mọi người thường ăn chay. Việc ăn chay kéo dài đến giữa trưa hoặc chiều, khi mà gia đình đã hoàn thành cúng tổ tiên. Ẩm thực ngày Tết của người Tày thường là thịt gà luộc, chân giò kho, cá...
Sáng mùng 1 Tết, người Tày thường có tục lấy nước suối về rửa mặt mũi, chân tay với mong muốn một năm nhiều may mắn. Ảnh: La Lành (Trung tâm TT-VH Bình Liêu) |
Mùng 1 Tết, chủ nhà sẽ dậy thật sớm cùng người nhà xuống suối lấy nước về rửa mặt mũi, chân tay vì đồng bào quan niệm rửa nước suối sạch sẽ sẽ được một năm nhiều may mắn. Trong khi chờ chủ nhà lấy nước, con cháu đi cùng sẽ lấy dây buộc vào hòn đá cuội mang về nhà tung vào chuồng trâu, chuồng gà ngụ ý mong muốn một năm mới trâu bò, lợn gà sinh sôi đầy chuồng, đầy sân. Sáng mùng 1, người Tày kiêng không vào nhà nhau, không vào vườn của nhau, không đánh nhau, không khóc để cầu một năm bình an. Đến nhà nhau chơi, mọi người thường chúc nhau năm mới mạnh khoẻ, làm ăn phát tài (tiếng Tày là bưn chiêng pi mới hết kên phát sài).
Trong khi đó, người Dao Thanh Phán ở Hải Hà, Ba Chẽ thường tổ chức đón Tết từ 20 tháng Chạp. Ngay từ đầu tháng, từ người già đến trẻ nhỏ đã tất bật chuẩn bị chào đón năm mới. Tết bắt đầu từ nhà lớn của đại gia đình dòng họ để tưởng nhớ về tổ tiên. Người Dao Thanh Phán quan niệm chưa có Tết ở nhà lớn xem như Tết không có ý nghĩa. Tùy vào điều kiện công việc mà mỗi họ thống nhất tổ chức đón Tết vào các ngày khác nhau nhưng thường bắt đầu từ ngày 20 đến 22 tháng Chạp, muộn nhất là ngày 25. Lễ vật để đón Tết tại nhà lớn cũng đơn giản, chỉ là cây nhà lá vườn; mỗi gia đình đóng góp một vài món, nhà góp gà, nhà góp gạo, góp thịt, góp rượu... Sau Tết ở nhà lớn, các gia đình chọn một ngày đón Tết riêng dành cho gia đình mình.
Ngày Tết của đồng bào Dao Thanh Phán ở xã Quảng Đức (Hải Hà) luôn có sự chung vui của các cán bộ, chiến sĩ biên phòng. Ảnh: Hữu Việt |
Mâm cúng trong những ngày Tết của các gia đình khá đơn giản, chỉ là hoa quả, bánh chưng, thịt gà, thịt lợn... Vào thời khắc giao thừa, mọi người trong gia đình kính cẩn đứng trước bàn thờ tổ tiên, chủ nhà sẽ thắp 3 nén nhang rồi xin phép hạ bát nước xuống đưa cho mỗi người uống một ngụm để lấy may mắn.
Người Dao Thanh Phán không kiêng kỵ, xem tuổi để xông nhà. Tết đến, mọi người rủ nhau đi chúc Tết các gia đình họ hàng, bạn bè, chúc nhau những điều tốt đẹp, chơi các trò chơi dân gian như kéo co, đẩy gậy, ném còn.
Trang phục truyền thống của phụ nữ Dao Thanh Y ở xã Bằng Cả, huyện Hoành Bồ. Ảnh: Đại Dương |
Đối với người Dao Thanh Y, nghi lễ ngày Tết khá giản đơn. Ông Đặng Văn Thương, Trưởng bản người Dao ở xã Bằng Cả (Hoành Bồ) cho biết, vào ngày 30 Tết, các gia đình người Dao Thanh Y thường làm mâm cỗ mời tổ tiên về ăn Tết với con cháu. Ẩm thực ngày Tết cũng không cầu kỳ. Đầu năm, gia đình nào cầu xin ông bà phù hộ điều gì thì cuối năm sẽ làm mâm tạ lễ như lời hứa. Trong 3 ngày Tết, mọi người đến các gia đình người thân, bạn bè chúc Tết. Từ ngày 3 đến 15 tháng Giêng, tuỳ theo sớm hay muộn mà các gia đình “hoá vàng” cúng tiễn các cụ.
Chị em phụ nữ Sán Chỉ, xã Đại Dực (Tiên Yên) thi gói bánh trong ngày hội. Ảnh: Đại Dương |
Với người Sán Chỉ ở xã Đại Dực (Tiên Yên) - xã có hơn 90% dân số là người Sán Chỉ, ngày 30 Tết, các gia đình cũng soạn mâm cỗ cúng mời tổ tiên về ăn Tết cùng con cháu. Theo ông Nình Văn Cao, dân tộc Sán Chỉ, Phó Bí thư Đảng uỷ xã Đại Dực, trong những ngày Tết, ẩm thực của người Sán Chỉ chủ yếu là các món từ thịt gà, thịt lợn, bánh thì cơ bản có bánh chưng. Sáng mùng 1 Tết, người Sán Chỉ thường chọn nhờ người hợp tuổi xông nhà trước, rồi mọi người mới đến. Khách chủ thường chúc nhau một năm mới mạnh khoẻ, làm ăn gặp nhiều may mắn.
Trải qua thời gian, tác động của cuộc sống mới, đáng mừng là nhiều nét đẹp văn hoá truyền thống ngày Tết của đồng bào các dân tộc ở Quảng Ninh không những được duy trì, mà một số lễ tục còn được phục hồi, phát huy giá trị trong gia đình, dòng họ, làng bản.
DƯƠNG NAM
Liên kết website
Ý kiến ()