Họa sĩ Bùi Đình Lan: Từ công nhân mỏ đến họa sĩ đa tài

Vốn có năng khiếu hội họa, anh công nhân Bùi Đình Lan của mỏ Đèo Nai đã trở thành họa sĩ với nhiều sáng tạo nghệ thuật để lại dấu ấn trong lòng công chúng Vùng mỏ.

Họa sĩ Bùi Đình Lan sinh năm 1936 tại xã Phù Việt, huyện Thạch Hà, tỉnh Hà Tĩnh. Từ khi còn nhỏ, ông đã có năng khiếu và rất say mê hội họa. Năm 1956, khi vừa học xong cấp 3, ông ra Vùng mỏ và xin vào làm công nhân mỏ Đèo Nai.

Bức tranh sơn dầu "Cuộc đình công của thợ mỏ Cẩm Phả năm 1936" của họa sĩ Bùi Đình Lan được trao giải Ba Triển lãm mỹ thuật toàn quốc năm 1985.

Khi Bùi Đình Lan bước vào đời thợ mỏ cũng là lúc ông cầm cọ tập vẽ. Ông được tham gia lớp học vẽ đầu tiên cho công nhân mỏ do nhiều họa sĩ gạo cội của đất nước từ Hà Nội về Cẩm Phả dạy vào năm 1959. Tham gia lớp vẽ công nhân, Bùi Đình Lan được nhiều họa sĩ nổi tiếng như: Trần Văn Cẩn, Huỳnh Văn Thuận, Nguyễn Tư Nghiêm, Nguyễn Sáng, Bùi Xuân Phái, Dương Bích Liên... tận tình chỉ bảo, hướng dẫn. Những cuộc gặp gỡ đó đã giúp ông tiếp xúc sâu hơn với môi trường hội họa. Và chính hội họa đã làm thay đổi cuộc đời ông. Từ một người công nhân chỉ biết lao động chân tay thuần túy, cầm búa, cầm choòng, ông đã trở thành một họa sĩ.

Những bức tranh đầu tiên của Bùi Đình Lan được vẽ bằng tâm hồn trong sáng, tình cảm chân thành đối với người thợ mỏ. Ông có nhiều bức vẽ về mỏ rất thành công, như: “Đổi ca”, “Đón choòng”, “Đường lên mỏ”, “Cuộc đình công của thợ mỏ Cẩm Phả năm 1936”, “Xưởng đóng tàu ở Tiên Yên”, “Bữa cơm chiến dịch”, “Khai thác than”, “Chuyển than”, “Chiều Hạ Long”, “Ca đêm”, “Nữ công nhân”, “Bác Hồ thăm mỏ Đèo Nai”...

Họa sĩ Bùi Đình Lan (ngoài cùng bên trái) và các đồng nghiệp. Ảnh: Họa sĩ Vũ Quý cung cấp.

Họa sĩ Bùi Đình Lan có nhiều tranh bởi ông rất ham vẽ, vẽ cả ngày cả tối, có thời gian là cầm cọ vẽ. Ông vẽ nhiều nhưng không lặp lại chính mình. Ông đã từng tâm niệm: “Vẽ được một tác phẩm không khó nhưng để vẽ hay thì không hề dễ. Để tạo ra được một tác phẩm nghệ thuật đúng như tên gọi của nó thì trước hết người nghệ sĩ phải sống, phải hiểu và phải yêu cuộc sống, có thế qua tác phẩm anh ta mới chuyển tải được cái tâm của mình đến với mọi người”.

Theo họa sĩ Bùi Đình Lan, vẽ thì cũng trở đi trở lại mấy màu đó thôi, nhưng vẫn cứ trăn trở để tranh của mình thuyết phục công chúng... Bởi vậy, ông vẽ không dễ dàng, hiếm khi vẽ là ưng ngay mà thường phải vẽ mấy lần mới được. Ông vẫn luôn tìm tòi cái mới, tranh thủ việc học thêm từ sách vở và đồng nghiệp. Nhờ vậy, mỗi tác phẩm của ông là sự kết tinh của nhiều trường phái hội họa đa dạng để tạo ra cho mình một lối đi riêng. Tranh ông vẽ đã tái hiện đời sống người thợ mỏ bằng nét vẽ khoẻ khoắn, chân thực, sinh động. Mỗi bức tranh đều thể hiện tình cảm và sự am hiểu đời sống công nhân mỏ. Vì thế mà đời sống thợ mỏ đi vào tranh ông tự nhiên và gần gũi. Lối đi riêng ấy còn được tạo ra nhờ mảng màu tươi mát, êm dịu, nhịp điệu trong tranh khoan thai, nhân vật của ông cũng thường từ tốn, hiền lành như tính cách, con người ông.

Ông đã có tranh tham gia triển lãm mỹ thuật ở Quảng Ninh vào năm 1960 và có tranh ở hầu hết các triển lãm mỹ thuật khu vực đồng bằng sông Hồng, toàn quốc và cả nước ngoài trong suốt nhiều năm sau đó. Năm 1972, bức vẽ “Đội xung kích cầu 20” của ông được triển lãm tại Hà Nội và được Tổng Công đoàn Lao động Việt Nam mua. Năm 1978, ông được kết nạp vào Hội Mỹ thuật Việt Nam.

Theo họa sĩ Vũ Quý, Chi hội Trưởng Chi hội Mỹ thuật Việt Nam tại Quảng Ninh, tranh của họa sĩ Bùi Đình Lan bám sát đời sống hiện thực, vẽ nhiều về bối cảnh, sự việc xảy ra ở Vùng mỏ trong quá khứ. Ông cũng có nhiều tác phẩm xuất sắc được triển lãm toàn quốc, được một số bảo tàng quốc gia sưu tập.

"Lập Công hội Đỏ" - Tranh sơn dầu của họa sĩ Bùi Đình Lan.

Trong sự nghiệp cầm cọ của mình, họa sĩ Bùi Đình Lan đã nhận được nhiều phần thưởng cao quý, như: Giải Ba Triển lãm mỹ thuật toàn quốc năm 1985; huy chương Vì sự nghiệp mỹ thuật Việt Nam của Hội Mỹ thuật Việt Nam; huy chương Vì sự nghiệp VHNT của Ủy ban toàn quốc Liên hiệp các hội VHNT Việt Nam; huy chương Vì sự nghiệp văn hóa của Bộ Văn hóa - Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch). Hiện nay, sau mấy năm bị tai biến, sức khỏe, trí nhớ và ngôn ngữ của họa sĩ Bùi Đình Lan đều suy giảm nhiều, tuy nhiên, niềm đam mê hội họa trong ông thì chưa hề vơi bớt.

Phạm Học

[links()]