Cuốn tư liệu quý về ca dao, dân ca vùng biển

Tình cờ tôi có trong tay cuốn Ca dao, dân ca vùng biển Quảng Ninh của tác giả Vũ Thị Gái, cuốn sách ra đời sau khi tác giả lưu giữ tài liệu hơn 30 năm. Đây là công trình hữu ích, một tư liệu quý cho các nhà nghiên cứu Quảng Ninh.

Vũ Thị Gái từng là biên tập viên văn nghệ dân gian của Hội VHNT Quảng Ninh từ năm 1975 khi vừa tốt nghiệp Khoa Văn, Đại học Tổng hợp Hà Nội. Tôi đọc và thật khâm phục chị, một biên tập viên trẻ thời ấy đã mang sức trẻ, trí tuệ và nhiệt huyết của mình cho một công việc đầu đời cực kỳ vất vả. Nếu không có niềm đam mê, hứng thú với công việc thì có lẽ, chị đã không vượt qua được một thời kỳ gian khó để có được nguồn tư liệu quý giá như chị tập hợp trong cuốn Ca dao, dân ca vùng biển Quảng Ninh.   

Trang bìa cuốn sách.

Công việc của một biên tập viên - sinh viên mới ra trường thật độc đáo. Niềm say mê của tuổi trẻ cộng với tri thức của một sinh viên Văn khoa đã giúp chị vượt lên bao khó khăn với điều kiện di chuyển cực vất vả, sinh hoạt thiếu thốn, kham khổ để điền dã. Và trong hai năm đi điền dã sưu tầm, tác giả Vũ Thị Gái và đồng nghiệp của Hội VHNT Quảng Ninh khi ấy đã có được một khối lượng công việc khá mỹ mãn. Về mặt nghiên cứu, sưu tầm, tác giả Vũ Thị Gái đã làm rất bài bản, khoa học, công phu, trình bày bằng cách chia các loại hình ca dao, dân ca theo công việc, tập quán sinh hoạt của người vùng biển. Cách chia đó giúp độc giả nắm bắt, tra cứu được thông tin về nguồn tư liệu rất nhanh và thuận lợi. Các chuyên mục rất rõ ràng, dễ hiểu, dễ tiếp nhận. Người đọc dễ dàng phân biệt được các câu ca dao, dân ca theo từng tình huống, như: Miêu tả cảnh bắt cá, địa danh, tình yêu vùng biển, hát trong nghi lễ đám cưới, hát đối đám thi tài hiểu biết (đố vui), hát đối đáp khách đến chơi, tâm tình đôi lứa, phê phán, chê trách, thói hư, tật xấu... Những câu ca rất đỗi quen thuộc, nhưng không phải ai cũng nhớ, thuộc; để ghi lại thành văn bản lưu giữ từ chính các cư dân vùng biển Quảng Ninh từ ngày đó thì thật vô cùng quý giá.

Trong những chuyến đi điền dã, chị gặp biết bao người ở các làng biển, đảo vùng Đông Bắc đã rất nhiệt tình cung cấp cho chị các câu ca dao, dân ca mà họ vẫn hát, vẫn đọc trong đời sống hằng ngày, đã cho chị một nguồn tư liệu vô giá. Ví dụ khi chị đến đảo Minh Châu, được ông Tích, cư dân làng đảo cung cấp rất nhiều những câu ca hay của vùng: “Em đây chính thực anh hùng/ Em chắn lưới ở vùng Vạn Hoa/ Chắn từ Cái Rồng mà ra/ Chắn đến Xà Kẹp lại ra Bãi Dài/ Đá Bàn chắn từ Hòn Hai/ Chắn sang cây khế, Bãi Dài hai hôm/ Vụng Đa thấp nước bồn chồn/ Cửa Mô sóng vỗ đâu cồn xôn xao...”.

Có vô vàn những câu ca dao, dân ca của người vùng biển mô tả những trạng thái khác, như lời ước hẹn mang đầy vị biển giản dị thế này: “Nước lên cá đối ăn tăm/ Chín tháng cũng đợi, một năm cũng chờ.” Hoặc dâng tràn nỗi nhớ nhung, xa cách: “Thuyền xuôi neo nọc cũng xuôi/ Khúc sông bỏ vắng đôi người xa nhau”... Và hàng nghìn câu ca dao, dân ca mà tác giả Vũ Thị Gái đã tập hợp trong cuốn sách này giúp cho bạn đọc, những người quan tâm đến giá trị văn hóa phi vật thể vùng biển Quảng Ninh có thêm một nguồn tư liệu nghiên cứu rất hữu ích. Với cách làm khoa học, nguồn tư liệu phong phú, cuốn Ca dao, dân ca vùng biển Quảng Ninh đem lại những giá trị văn hóa phi vật thể độc đáo.

Nhà văn Vũ Thảo Ngọc