Làm rõ quy mô, giá trị 4 lăng, đạo quán tại khu di tích nhà Trần ở Đông Triều

Đó là 4 di tích được UBND TX Đông Triều phối hợp với Trường ĐH Khoa học Xã hội và Nhân văn Hà Nội tiến hành khai quật khảo cổ năm 2016, gồm: Lăng Tư Phúc, Ngải Sơn lăng, Phụ Sơn lăng, Hy lăng và chùa – quán Ngọc Thanh. Các di tích này nằm trong quần thể các lăng tẩm, chùa, tháp, đền, miếu thuộc khu di tích lịch sử quốc gia đặc biệt nhà Trần tại Đông Triều.

Các đồng chí lãnh đạo trung ương, tỉnh thăm di tích Ngải Sơn lăng trong quá trình khai quật di tích. Ảnh do đơn vị khảo cổ cung cấp

Sau khi kết thúc khai quật khảo cổ, sáng 7/10, tại TX Đông Triều, UBND TX Đông Triều đã phối hợp với Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn Hà Nội tổ chức hội thảo báo cáo kết quả khai quật khảo cổ các di tích kể trên. Đồng chí Hoàng Thị Hoa, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội cùng đông đảo các nhà khoa học, khảo cổ trong nước tham gia hội thảo.

Quang cảnh hội thảo. Ảnh: Phan Hằng

Theo báo cáo, lăng Tư Phúc được nhà Trần cho xây dựng tại An Sinh vào năm 1308 và rước thần tượng các vua Trần Thái Tông, Trần Thánh Tông từ Long Hưng (Thái Bình) về thờ phụng. Tư Phúc là một trong những lăng tẩm vua Trần có quy mô lớn ở Đông Triều. Tẩm điện trung tâm được xây dựng trên đỉnh núi, gồm sân ngự và hệ thống kiến trúc tạo thành nhiều lớp kiến trúc bao quanh kiến trúc chính. Hai bên có các kiến trúc kiểu tả vu, hữu vu. Sự phân bố các kiến trúc nơi đây thể hiện sự ảnh hưởng và chi phối của tư tưởng phật giáo trong quy hoạch lăng Tư Phúc.

Các di tích, di vật tìm được cho thấy dưới thời Lê Trung Hưng, lăng Tư Phúc đã được trùng tu lớn (nhỏ hơn so với thời Trần), tạo thành một tổ hợp kiến trúc chính có mặt bằng hình chữ Công (工). Những phát hiện này của khảo cổ cũng phù hợp với các ghi chép của sử liệu về việc trùng tu lăng Tư Phúc dưới thời Lê Trung Hưng.

Đại diện đơn vị khảo cổ trình bày báo cáo kết quả khai quật các di tích tại hội nghị. Ảnh: Phan Hằng

Kết quả khai quật, nghiên cứu khảo cổ Phụ Sơn lăng - lăng mộ vua Trần Dụ Tông năm 2016 đã làm rõ cấu trúc mặt bằng của di tích. Theo đó, lăng phân bố gần như toàn bộ khu vực xóm Mới ngày nay, có cấu trúc mặt bằng mô phỏng đô thành với tường hào bao quanh, khu tẩm điện trung tâm lùi hẳn về phía sau.

Kiến trúc của Phụ Sơn lăng đều là kiến trúc có kết cấu khung cột bằng gỗ, mái lợp ngói mũi sen. Các trang trí trên mái kiến trúc gồm lá đề cân, lá đề lệch, tượng tròn hình đầu rồng. Các họa tiết trang trí là sự kết hợp hài hòa yếu tố tư tưởng Phật giáo và tính vương quyền. Cấu trúc mặt bằng của lăng hầu như được duy trì từ khi xây dựng vào thời Trần đến khi bị phá hủy.

Ngải Sơn lăng được kiến nghị mở rộng phạm vi bảo vệ khu vực I. Ảnh do đơn vị khảo cổ cung cấp

Cuộc khai quật năm 2016 cùng với kết quả khai quật năm 2014 và kết hợp với nghiên cứu thư tịch về cơ bản đã làm rõ cấu trúc của Ngải Sơn Lăng - lăng vua Trần Hiến Tông. Qua đây khẳng định Ngải Sơn lăng là lăng tẩm thực sự chứ không phải lăng tưởng niệm, cũng không chỉ là nơi thờ thần tượng. Dấu vết chính tẩm đã xuất lộ là nền móng được xây dựng thời Lê Trung Hưng.

Hy lăng - lăng vua Trần Thuận Tông và chùa, quán Ngọc Thanh qua khai quật năm 2016 tiếp tục được làm rõ thêm về cấu trúc mặt bằng, tính chất và niên đại của di tích.

Một trong những hiện vật phát hiện trong quá trình khai quật tại di tích lăng Tư Phúc. Ảnh do đơn vị khai quật khảo cổ cung cấp

Qua nghiên cứu, thảo luận, các nhà khoa học, đại biểu tham gia hội thảo đã thống nhất phân tích, đánh giá, làm rõ hơn giá trị các di tích, đồng thời kiến nghị nhiều giải pháp nhằm bảo tồn, phát huy giá trị di tích.

Theo đó, Quy hoạch tổng thể bảo tồn và phát huy giá trị Khu tích nhà Trần tại Đông Triều được xây dựng và hoàn thiện trong điều kiện có nhiều di tích chưa được điều tra, khai quật khảo cổ học. Việc khoanh vùng bảo vệ di tích phần lớn dựa trên hiện trạng, do đó các vùng bảo vệ, đặc biệt là vùng bảo vệ I đều nhỏ hơn nhiều so với quy mô của di tích.

Vì vậy, cần điều chỉnh mở rộng các khu vực bảo vệ các di tích theo kết quả khai quật và nghiên cứu của khảo cổ học, điều chỉnh vị trí đường kết nối di tích với hệ thống giao thông kết nối Khu di tích nhà Trần. Nghiên cứu mở tuyến đường kết nối từ Tư Phúc sang Phụ Sơn lăng và kết nối với đường kết nối của Phụ Sơn lăng hiện nay tạo thành tuyến kết nối liên hoàn từ An Sinh, Tư Phúc đến Phụ Sơn và từ đó kết nối với các di tích khác. Xây dựng lại chính tẩm của Ngải Sơn lăng. Điều chỉnh hướng tuyến đường lên chùa quán Ngọc Thanh để không cắt ngang khu tẩm điện trung tâm như hiện nay. Rà soát lại Quy hoạch kể trên nhằm có phương án bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị các di tích trình các cơ quan chức năng để điều chỉnh cho phù hợp...

 Phan Hằng