Bình Liêu bảo tồn làn điệu hát Then

Trong mấy năm gần đây, việc đẩy mạnh phong trào hát Then trong quần chúng nhân dân được huyện Bình Liêu đề cao. Hát Then là truyền thống văn hóa lâu đời của người Tày - dân tộc chiếm đa số trên địa bàn huyện. Năm 2013, nghi lễ Then của người Tày đã được đưa vào danh mục Di sản văn hoá phi vật thể quốc gia, qua đó càng đẩy mạnh hơn việc phát triển các câu lạc bộ (CLB) hát Then ở huyện.

Một buổi tập luyện của các thành viên CLB hát Then Hoành Mô (Bình Liêu). Ảnh: Xuân Thao (CTV)

Bình Liêu có tới 11 CLB hát Then được thành lập ở các xã và cả một số trường học, giúp cho người dân, học sinh được bổ sung kiến thức văn hoá, đồng thời phát hiện, bồi dưỡng những tài năng trẻ nhằm trẻ hoá đội ngũ hát Then ngày nay. Điều đặc biệt là các CLB hát Then trên địa bàn huyện đều hoạt động khá hiệu quả, trong khi nguồn kinh phí để chi cho các hoạt động này chủ yếu là từ xã hội hoá. Các thành viên trong các CLB đến với nhau tự nguyện, rồi tự bỏ tiền đóng góp cho hoạt động của mình. Từ sự quan tâm của huyện, tỉnh và sự năng động của các thành viên trong các CLB, mà họ mở quan hệ, giao lưu hoạt động khắp tỉnh, sang cả các tỉnh bạn thu hút các dân tộc khác cùng tham gia, khiến hát Then không chỉ gói gọn riêng của người Tày.

CLB hát Then Hoành Mô là một trong đơn vị mạnh của huyện. CLB được thành lập từ năm 2012, có 16 thành viên từ 18-70 tuổi. Từ khi thành lập CLB đã tổ chức được 2 lớp gồm lớp đàn tính (16 thành viên) và lớp hát Then (13 thành viên) cho những người đam mê ca hát ở xã. Người cao tuổi nhất đồng thời cũng là Chủ nhiệm của CLB là ông Trần Thu. Ông Thu đã gắn bó với nghề hát Then từ khi còn rất trẻ, ông cho hay: “Ở lứa tuổi tôi hầu như người nào cũng biết hát Then, bởi nó gắn với đời sống tinh thần của mỗi người. Những buổi tối trăng thanh gió mát, hầu hết trai gái trong làng tụ tập nhau ở bên các bìa rừng, bên dòng suối hay bờ ruộng cạn… để hát đối giao lưu với nhau. Khi đó người không biết hát tự thấy mình bị lạc lõng, nhiều đôi trai gái trong làng đã nên vợ nên chồng từ những buổi hò hẹn hát đối với nhau như thế. Ngày nay đời sống người dân lên cao, giao thông đi lại các thôn bản đã tốt hơn, lớp trẻ có nhiều chỗ vui chơi hơn, không còn chọn điểm hẹn hò ở ngoài bìa rừng, hay bờ ruộng cạn…, như thế hệ trước đây nữa. Nên hát Then cũng không được giới trẻ đề cập đến như một nhu cầu tinh thần không thể thiếu cho việc tìm kiếm hạnh phúc của mình như trước. Do vậy việc ra đời và duy trì tốt các CLB hát Then là hướng bảo tồn rất tốt cho các làn điệu Then”.

Hoành Mô có diện tích 3.500ha nhưng chủ yếu là rừng đồi, bên những cánh rừng là các dòng suối quanh năm nước chảy róc rách không ngừng, phải chăng những điều này đã tạo cảm hứng cho các nghệ nhân hát Then sáng tác các bài hát của mình. Bà Lài Thị Liên, một trong những thành viên tích cực trong CLB hát Then Hoành Mô cho hay: “Những dòng suối và tiếng suối chảy êm êm giống như một khúc nhạc phụ hoạ cho các bài hát Then mà không loại nhạc cụ nào đáp ứng được. Chúng tôi rất thích hát bên suối, nó tạo cảm giác thật hơn với các bài hát về thiên nhiên núi rừng. Người Hoành Mô khi đã hát Then là không ai bỏ được, vì hễ nhìn thấy dòng suối, nghe thấy tiếng suối chảy là chúng tôi lại muốn hát”. Các thành viên trong CLB hát Then Hoành Mô, mỗi người một nghề khác nhau, người làm ruộng, buôn bán, thợ nề, học sinh. Họ đều có điểm chung giống nhau là cùng thích hát. Hầu hết họ biết hát lại biết đánh đàn tính, loại đàn phổ biến của người Tày. Tuy là CLB không đông thành viên, nhưng đã thành lập được một tổ sáng tác, có ban biên tập. Các bài hát mới, nội dung chủ yếu ca ngợi Đảng, quê hương đất nước, phong cảnh, con người Bình Liêu... Gần đây nhiều bài hát mang nội dung ca ngợi công cuộc xây dựng nông thôn mới của người dân. Vì thế trong thời gian gần đây, CLB phối hợp với các cán bộ Phòng VHTT huyện đến các thôn, bản vừa là để tuyên truyền xây dựng nông thôn mới và cũng là để tuyên truyền các điệu hát Then. Ông Trần Thu cho biết thêm: “Cái chúng tôi vui nhất là các buổi biểu diễn của CLB luôn thu hút đông đảo người dân đến xem. Mọi người tỏ ra rất thích thú vì thấy lời bài hát nói về những tên đất, tên làng rất quen thuộc. Nội dung các bài hát Then không phải là cái gì đó xa vời mà đang nói về chính họ và các công việc làm ăn hàng ngày của họ”. Cũng theo ông Trần Thu, từ hoạt động hát Then mà những người dân tộc thiểu số trong tỉnh và trong cả nước xích lại gần nhau hơn, thân thiết đoàn kết hơn. CLB cũng đã đi giao lưu với các xã khác trong huyện như hát Soóng cọ ở xã Húc Động, lễ hội đình Lục Nà ở xã Lục Hồn, ngày hội Kiêng gió ở xã Đồng Văn và đã đi hát giao lưu ở 13 tỉnh, thành có đông đồng bào dân tộc thiểu số trong cả nước, gần đây nhất là ở tỉnh Tuyên Quang vào cuối năm ngoái. CLB đã giành được nhiều giải thưởng như giải nhất Liên hoan văn nghệ các CLB huyện Bình Liêu lần thứ nhất năm 2014, giải nhất Ngày hội văn hoá dân tộc Bình Liêu năm 2015...

Anh Vũ