Tương lai mới cho các loài cây quý ở Yên Tử

Về hành hương, lễ Phật ở danh sơn Yên Tử, du khách hẳn đều có chung cảm nhận rằng hệ thống di tích chùa, am, tháp nơi đây không thể tách rời với rừng cây cổ thụ. Trong đó, nhiều loài cây quý, đặc biệt là cây tùng, cây đại tuổi thọ 700 năm tuổi đã tạo nên bản sắc riêng có cho Yên Tử.

Tuy nhiên, do thời gian, sự tác động của thiên nhiên và hoạt động của con người đã làm cho những cây tùng, cây đại cổ của Yên Tử bị xâm hại nghiêm trọng, khả năng tái sinh kém và có nguy cơ tuyệt chủng. Kết quả điều tra gần đây nhất cho thấy, tại các điểm di tích có 243 cây tùng (còn gọi là hoàng đàn giả) và 14 cây đại cổ. Trong đó, 13 cây đã chết, 132 cây thân, gốc bị mục rỗng một phần, cụt ngọn, thân nghiêng, sâu bệnh hại nặng, nhiều rễ nổi... Riêng đường tùng cổ thụ có 69 cây thì 6 cây đã chết đứng, 51 cây bị mục rỗng thân, gốc và sâu bệnh hại. Bên cạnh đó thì còn có nhiều nguy cơ xâm hại rất lớn khác cho cây tùng như bệnh xỉ mủ làm chết hoại dần phần thân gỗ, bệnh khô cành, thân do nấm. Ngoài ra, do “tuổi cao”, tùng bị “rỗng ruột”, gặp mưa ẩm, nấm xâm hại khiến cây bị chết dần. Rồi các loại côn trùng gây hại, mưa bão, sạt lở đất và tác động của con người cũng tác động bất lợi cho sự phát triển của cây. Chịu nhiều tác động như vậy nhưng khả năng tái sinh tự nhiên và sinh trưởng của hai loài cây cổ này trong tự nhiên lại không đáng kể…

Các “cụ tùng” đã bị phơi rễ lâu nay sẽ được chăm sóc, bảo vệ hợp lý thời gian tới đây.

Song song với việc đầu tư tôn tạo di tích, việc chăm sóc, phục hồi, bảo vệ, bảo tồn các loài cây quý tại Yên Tử là hết sức cần thiết và cấp bách. Nhận thức được điều đó, Ban Quản lý các Di tích trọng điểm tỉnh đã lập phương án chăm sóc bảo vệ đường tùng và các cây đại cổ tại đây. Dự án hiện đang được trình lên UBND tỉnh để chờ phê duyệt. Theo đó, việc chữa bệnh, chăm sóc cho cây sẽ được làm đầu tiên với 30 cây tùng, 4 cây đại hiện đang bị xâm hại nghiêm trọng trong tình trạng rất nguy cấp tại khu vực chùa Hoa Yên, lăng Thiền Định, lăng Quý Đức và trên đường tùng. Việc chăm sóc bao gồm việc cắt tỉa, xử lý những cành bị sâu bệnh hại, có nguy cơ gãy rụng, cắt tỉa cành cây lân cận đang cạnh tranh không gian, cắt bỏ dây leo quấn quanh cây. Xử lý đối với cây bị rỗng thân, có hiện tượng mục thân, gốc và cành, xử lý mối, côn trùng gây hại v.v.. Những cây, cành cây bị nghiêng có nguy cơ gẫy, đổ sẽ được chống đỡ, những vật chống đỡ này sẽ được xử lý phù hợp với cảnh quan xung quanh. Du khách hành hương khi đi dưới đường tùng hay tác động vào thân, đặc biệt là dẫm lên rễ cây như những bậc thang để bước lên. Vì vậy, các bộ rễ nổi của các “cụ tùng” sẽ được bổ sung đất màu bao trùm lên, có cách xử lý nhằm kích thích sự hình thành rễ; đồng thời, tháo dỡ các bậc cũ để xây lại theo hướng không làm ảnh hưởng tới rễ cây... Bên cạnh đó, việc phục hồi các cây cổ sẽ được làm theo nguyên trạng, không gây, trồng tràn lan; những cây đã chết sẽ được trồng lại ở vị trí cũ...

Qua nghiên cứu của Dự án đã xác định, số lượng cây cần phục hồi là khoảng 166 cây tùng và 9 cây đại. Xin nói thêm là trước khi dự án được tiến hành, nhiều cá nhân, tổ chức đã chung tay bảo vệ cho các loài cây quý này của Yên Tử. Việc chữa bệnh cho cây đã được tiến hành với 12 “cụ tùng” và đặc biệt là việc gieo ươm, nhân giống hai loài cây này đã có thành công rất đáng kể. Cây đại vốn có khả năng tái sinh bằng cành rất cao nên dễ dàng hơn. Điển hình là nhà sư tại chùa Hoa Yên và Công ty CP Phát triển Tùng Lâm đều đã nhân giống được cây con, hiện phát triển tốt. Đặc biệt, với cây tùng đòi hỏi kỹ thuật ươm cành, gieo hạt phức tạp hơn thì anh Phạm Văn Sự, nhân viên Trung tâm Quản lý Di tích - Danh thắng Yên Tử và nhà sư Thích Diệu Trạng, trụ trì chùa Một Mái đã gieo ươm thành công hơn 200 cây. Trong đó, cây lớn nhất đã cao tới 1,7m, đường kính gốc khoảng 5cm.

Như vậy, với kết quả đã có cộng với những hoạt động mang tính tổng thể, toàn diện của dự án nói trên khi được đưa vào triển khai, chắc chắn sẽ mở ra một tương lai mới cho cây tùng, cây đại cổ - những loài cây quý đã gắn liền với danh sơn Yên Tử.

Phan Hằng