“Dấu ấn con đường” - dấu ấn thành công của Chèo Quảng Ninh

LTS: Tại Liên hoan sân khấu Chèo về đề tài hiện đại - 2011 do Cục Nghệ thuật biểu diễn (Bộ VH-TT&DL) tổ chức từ 26-11 đến 5-12 ở Thái Bình, với vở diễn "Dấu ấn con đường", Đoàn Chèo Quảng Ninh đã để lại rất nhiều ấn tượng tốt đẹp trong lòng khán giả...

Dưới góc nhìn của một người trong nghề, NSƯT Bằng Thái, Trưởng đoàn Kịch Quảng Ninh, đã gửi tới chúng tôi bài viết phân tích về những thành công của các đồng nghiệp; xin giới thiệu cùng bạn đọc... Vở chèo "Dấu ấn con đường" là sự hội tụ của nhiều thành công, từ kịch bản, đạo diễn, diễn viên cho đến công tác chỉ đạo dàn dựng…

Về kịch bản, tác giả Công Bằng đã tỏ ra rất vững tay khi đề cập đến hình tượng người "nông dân trí thức" trong quá trình xây dựng nông thôn mới hiện nay. Câu chuyện kịch xoay quanh việc mở một con đường mới và phải phá huỷ một ngôi đền cổ. Bên cạnh ấy là một mối tình tay ba éo le trắc trở; những quan điểm, tư tưởng, ý nghĩ khác nhau; những dự án, những quyền lợi, những thiệt hơn về kinh tế khác nhau; những lớp người với những mưu tính và sự nhiệt tâm khác nhau… Tất cả đã được tác giả thể hiện khá sinh động. Mâu thuẫn được đẩy lên gay gắt và cuối cùng là một cái kết có hậu để khán giả có quyền tin về một nông thôn mới sẽ khởi sắc. Những trí thức nông thôn, những người nông dân thời hiện đại sẽ tới cái đích mà họ muốn vươn lên. Các màn, lớp khúc triết, rõ ràng, ngôn ngữ bình dị nhưng không kém phần sắc sảo, thơ mộng; những làn điệu chèo "rất xưa", và cả những bài hát mới "rất nay" được hoà quện. Đất diễn cho các diễn viên mặc sức vẫy vùng thể hiện, những tính cách nhân vật được bộc lộ từ thấp lên cao để các nghệ sĩ tha hồ khám phá sáng tạo. Đó là "bột" tốt để gột nên "hồ"…

Một trích đoạn trong vở chèo “Dấu ấn con đường”.

Với một kịch bản tốt, việc đạo diễn dàn dựng sẽ thuận lợi hơn rất nhiều. Ai cũng biết đạo diễn Bùi Đắc Sừ là "con đẻ" của chèo và khi xem vở này mới càng thấy đậm nét cái "chất chèo" của anh. Ngoài việc góp ý cho tác giả sửa nâng cao kịch bản, Bùi Đắc Sừ thật sự đã là tác giả thứ hai của vở diễn. Trong "Dấu ấn con đường", Bùi Đắc Sừ đã khéo đưa vào trong nó những khúc hát ngọt ngào, những "xen" diễn rất đậm đà bản sắc dân tộc, những "trò nhời" được lồng ghép giữa kịch tính hiện đại với không khí hội hè ở vùng quê… Những trang trí cảnh cây đa, sân đình, giếng nước với những âm thanh của nhạc nền đàn ca sáo nhị mềm mại đi vào lòng người lúc nào không hay... Đáng nói nhất là việc chọn và giao vai cho các diễn viên của đạo diễn đã đóng góp rất lớn vào thành công của vở diễn. Không thấy nhân vật thừa, không thấy cảnh thừa trên sân khấu, không có những lớp diễn "vô hồn"… Một bức tranh được thêu dệt, lắp ghép hài hoà tỉ mỉ đến từng chi tiết của bàn tay đạo diễn tài tình Bùi Đắc Sừ. Khi dựng vở này, Bùi Đắc Sừ đã thể hiện sự tinh tế, sắc cạnh, thổi lên được ngọn lửa sáng tạo cho diễn viên. Anh đã kịp nắm bắt được hơi thở, tiết tấu gấp gáp của công nghiệp mỏ… Vì thế, cả vở kịch dài hơn 100 phút trôi qua rất nhanh, khán giả dường như mải xem đến độ thấy hết vở diễn lúc nào không biết. Tôi cho đây chính là thành công. Có ai đó bảo, những vấn đề đương đại rất khó đưa vào chèo… Tôi nghĩ nếu biết cách thì chính chèo mới là "đất dụng võ" cho đề tài này. Những vở chèo của Đoàn Chèo Quảng Ninh trước đây, như "Tiếng hát người Dao", "Nỗi đau tình mẹ", "Những vần thơ thép" v.v... và bây giờ là  "Dấu ấn con đường", đã cho thấy điều đó.

Sau kịch bản, đạo diễn, thành công đáng ghi nhận nữa của "Dấu ấn con đường" chính là dàn diễn viên. Có thể nói, lần Liên hoan này, các nghệ sĩ diễn viên Đoàn Chèo Quảng Ninh đã "thắng lớn". Phải nói thật, ở ba lần Liên hoan Chèo trước đây tại Quảng Ninh, mặc dù là chủ nhà, nhưng Chèo Quảng Ninh chưa có được "phong độ" như lần này, khi diễn ở ngay tại chính "đất chèo" Thái Bình. Phải chăng là do họ đã rút được kinh nghiệm sau ba lần đua tài! Phải chăng đã đến lúc Chèo Quảng Ninh phải tự khẳng định mình nếu không sẽ bị "tụt hậu"? Tôi nghĩ là vì tất cả, không riêng một lý do nào. Nhưng trước hết, phải nói tới việc các diễn viên được phân vai rất đúng người, đúng việc. Mặc dù lần này NSƯT Trọng Bình không xuất hiện, NSƯT Thanh Chắc thì chỉ rất ngắn trong vai quần chúng, NSƯT Tân Bình cũng vậy… Đa số các vai diễn trong vở đều là lớp trẻ. Nhưng chính họ đã làm nên thành công. Ngọc Long, Quốc Diễn, Thuý Lan, Hồng Vân, Thuý Ngần, Quang Tiến, Văn Quyến, Như Hoa, Thu Hà v.v... đã vào vai rất thành công, đã hát hay lên nhiều, cách diễn trẻ trung, nhiệt huyết và có hồn hơn nhiều so với trước đây. Hay cũng có thể nói, họ đã kịp tiếp bước thế hệ đi trước của Chèo Quảng Ninh như Minh Huệ, Thuý Hải, Kim Thanh, Hải Yến, Thanh Chắc, Trọng Bình v.v...

Tóm lại, có thể nói "Dấu ấn con đường" xứng đáng có sự khẳng định, ngợi khen của khán giả, của đồng nghiệp, của Ban giám khảo để đi tới thành công. Hy vọng rằng "Dấu ấn con đường" cũng chính là "dấu ấn nghệ thuật" mà Chèo Quảng Ninh đang phải vươn tới trong tương lai.

NSƯT Bằng Thái