Xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2016-2020: Chuyển từ "lượng" sang "chất"

Thực hiện Nghị quyết số 01-NQ/TU của BCH Đảng bộ tỉnh nhiệm kỳ 2011-2015, chương trình xây dựng nông thôn mới (NTM) trên địa bàn tỉnh 5 năm qua (2011-2015) đã tạo được những khởi sắc trên khắp vùng nông thôn Quảng Ninh, nâng cao chất lượng đời sống nông dân. Đây là nền tảng quan trọng để giai đoạn 2016-2020 này, chương trình xây dựng NTM của tỉnh sẽ chuyển dần từ “lượng” sang “chất”. 

Người dân tham quan, mua sắm các nông sản của TX Đông Triều tại Hội chợ OCOP Quảng Ninh, tháng 5-2015.

Đi đầu về xây dựng NTM trong toàn tỉnh cũng như khu vực phía Bắc,  TX Đông Triều đã sớm về đích NTM khi năm 2015 thị xã nằm trong top 4 địa phương đầu tiên trong cả nước được Thủ tướng Chính phủ công nhận đạt tiêu chuẩn huyện NTM. Khác với nhiều địa phương, cùng với việc xây dựng các thôn, xã đạt chuẩn NTM, thị xã đã triển khai xây dựng thôn, xã NTM kiểu mẫu với mục tiêu nâng chất NTM. Nghĩa là, tiếp tục nâng cao các tiêu chí NTM đã đạt được lên mức cao hơn. Đồng thời, triển khai thí điểm mô hình “nông thôn tiên tiến” nhằm nâng cao chất lượng và phát triển nông thôn bền vững tại 3 xã Bình Khê, Việt Dân và An Sinh.

Một trong những kinh nghiệm của Đông Triều, đó là xây dựng điểm các thôn chuẩn NTM của xã từ các thôn có thế mạnh, từ đó mở rộng ra các thôn khác để xây dựng xã chuẩn NTM. Và từ các xã chuẩn NTM có nền tảng tốt tiếp tục nhân rộng ra các xã còn lại. Việc xây dựng thôn, xã NTM kiểu mẫu hiện nay cũng làm theo cách từ “điểm” nhân thành “diện” như vậy. Cách làm cũng tạo sự chủ động cho cơ sở theo hướng không áp đặt kế hoạch từ trên xuống, mà phải bắt đầu từ việc lập kế hoạch và đăng ký từ thôn, xã lên.

Chủ trương nâng chất NTM không chỉ riêng Đông Triều đang thực hiện mà đây cũng là quan điểm chung được tỉnh xác định rõ khi bước vào xây dựng NTM giai đoạn 2016-2020. Đó là xây dựng NTM phải đi vào thực chất, phát triển sản xuất gắn với thực hiện nhiệm vụ tái cơ cấu ngành nông nghiệp với phương châm “Nông dân là chủ thể, doanh nghiệp là động lực, ứng dụng KHCN là quan trọng, Nhà nước định hướng hỗ trợ, không làm thay” nhằm nâng cao đời sống của người dân vùng nông thôn. Theo đó, mục tiêu đến năm 2020, Quảng Ninh có 6 đơn vị cấp huyện đạt/hoàn thành chương trình xây dựng NTM với 100% các xã đạt chuẩn NTM là: Đông Triều, Quảng Yên, Uông Bí, Cẩm Phả, Móng Cái và Cô Tô và có thêm 49 xã đạt chuẩn NTM (đã hoàn thành 17 xã), vượt 10% số xã theo mục tiêu của Chính phủ. Đưa 22 xã và 11 thôn đặc biệt khó khăn thoát khỏi chương trình 135.

Mặc dù có nền tảng khá tốt từ 5 năm qua nhưng để nâng chất NTM  giai đoạn 2016-2020 này, Quảng Ninh cũng phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức trong khi phải tự cân đối ngân sách thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia. Các địa phương còn lại chưa hoàn thành chương trình xây dựng NTM đều khó khăn, kinh tế chậm phát triển, dân cư không tập trung, tỷ lệ hộ nghèo và cận nghèo cao. Đội ngũ cán bộ cấp huyện, cấp xã chất lượng không đồng đều và có sự thay đổi lớn. Nhu cầu nguồn lực đầu tư cho xây dựng NTM lớn nhưng khả năng đáp ứng rất khó khăn, do ngân sách tỉnh tập trung đầu tư cho các công trình động lực, có tính chất lan toả (xây dựng các đặc khu kinh tế, đường cao tốc...).

Thu hoạch lúa mùa bằng máy gặt liên hợp tại xã chuẩn nông thôn mới Hồng Phong (TX Đông Triều).

Vì vậy, để đạt được mục tiêu này, tỉnh xác định rõ lấy nhóm tiêu chí phát triển kinh tế, nâng cao thu nhập là trọng tâm, có tính chất quyết định, lan toả cho các tiêu chí còn lại. Tập trung huy động nguồn lực xã hội đầu tư cho phát triển sản xuất với các chương trình trọng tâm. Trong đó, chương trình OCOP tập trung phát triển các doanh nghiệp vừa và nhỏ, HTX. Phát triển sản phẩm theo yêu cầu thị trường cả về tiêu chuẩn sản phẩm, chất lượng, sản lượng, hệ thống cung cấp bán lẻ. Thực hiện các dự án vừa và lớn tập trung quy mô cấp huyện, hoặc liên huyện theo hướng mỗi địa phương chỉ tập trung 2-3 sản phẩm chủ lực. Các dự án sản xuất đều thực hiện ứng dụng KHCN trong các khâu sản xuất.

Cùng với đó, chương trình phát triển sản xuất hàng hoá nông nghiệp tập trung theo hình thức phát triển các cây, con có lợi thế tại các vùng sản xuất tập trung đã được quy hoạch, đối tượng là các hộ sản xuất, tổ hợp tác; tăng cường kêu gọi và thu hút doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực nông nghiệp. Thực hiện các chính sách tốt để huy động rộng rãi nguồn lực đầu tư xã hội như hỗ trợ lãi suất tín dụng thương mại (đề xuất hỗ trợ 100% đối với các dự án sản xuất sản phẩm OCOP và các dự án ứng dụng KHCN trong khâu chế biến).

Để giải quyết khó khăn, làm tốt việc huy động nguồn lực, tỉnh sẽ tạo cơ chế khuyến khích huy động nguồn lực xã hội thực hiện, đặc biệt là khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào vùng khó khăn. Tỉnh tập trung đầu tư xây dựng các kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội trọng yếu, triển khai đến đâu hoàn thành dứt điểm đến đó. Hỗ trợ sản xuất theo chương trình sản xuất hàng hoá tập trung, chương trình OCOP (theo hình thức hỗ trợ trực tiếp cho dự án của các doanh nghiệp nhỏ và vừa, HTX ngay trên địa bàn; hỗ trợ mạnh ứng dụng, chuyển giao KHCN và hỗ trợ lãi suất vay đầu tư cho sản xuất. Rà soát, sửa đổi bổ sung và ban hành các cơ chế chính sách đồng bộ (về tài chính, thuế, KHCN, tiêu thụ sản phẩm, đào tạo nhân lực...) để thúc đẩy sản xuất quy mô lớn; khuyến khích mạnh doanh nghiệp tham gia đầu tư vào lĩnh vực nông nghiệp, cơ chế hợp tác giữa nông dân và doanh nghiệp trong việc thuê đất mở rộng sản xuất. Xây dựng cơ chế chính sách huy động nguồn lực xã hội trong việc đầu tư, quản lý khai thác hạ tầng nông thôn theo hình thức PPP, như: Chợ, trung tâm văn hoá - thể thao, công trình xử lý môi trường, nước sinh hoạt, các cụm công nghiệp.

Với quan điểm xây dựng NTM phải có bộ máy chuyên nghiệp, có đội ngũ cán bộ có kiến thức, đã qua đào tạo để hướng dẫn nhân dân và tổ chức thực hiện, các huyện phải bố trí nhân sự chuyên trách, phụ trách NTM với quan điểm rõ người, rõ việc; số lượng theo yêu cầu và tính chất cụ thể của mỗi địa phương. Bên cạnh đó, chú trọng làm tốt công tác tuyên truyền trong nhân dân về bảo vệ môi trường khu vực nông thôn, nhất là trong quá trình tổ chức sản xuất nông nghiệp nhằm đảm bảo sản phẩm an toàn, chất lượng. Xây dựng cơ chế khuyến khích doanh nghiệp đầu tư, ứng dụng công nghệ hiện đại trong xử lý rác thải, nước thải và nước sinh hoạt khu vực nông thôn...

Phan Hằng