Xã nghèo làm nông thôn mới

Chỉ chưa đầy 1 năm mà giờ đây, khi trở lại Bắc Sơn (TP Móng Cái), chúng tôi cứ ngỡ ngàng như đến một vùng quê hoàn toàn mới. Bắc Sơn đã đổi thay đến không ngờ...

Mô hình trồng mía tím tại thôn Phình Hồ cho hiệu quả kinh tế cao.

Là một trong những xã thuộc diện khó khăn nhất của TP Móng Cái, trong quá trình triển khai thực hiện chương trình xây dựng nông thôn mới (NTM), so với các địa phương khác trên địa bàn thành phố, Bắc Sơn có “xuất phát điểm” thấp hơn nhiều. Thế nhưng, với cách làm sáng tạo của Đảng bộ, chính quyền và sự đồng thuận của nhân dân, Bắc Sơn vẫn quyết tâm về đích theo đúng lộ trình...

Được biết, sau 5 năm triển khai chương trình xây dựng NTM, Bắc Sơn đã có sự chuyển mình rõ rệt. Đến nay, xã đã hoàn thành 15/17 tiêu chí, 36/39 chỉ tiêu theo Bộ tiêu chí quốc gia về xây dựng NTM. Cái khó nhất cũng như cái được lớn nhất từ khi thực hiện chương trình xây dựng NTM tại địa phương nói như đồng chí Bí thư Đảng uỷ xã đó chính là quá trình thực hiện tiêu chí về môi trường và đây có thể xem như một cuộc cách mạng trong tư duy của đại bộ phận người dân trong xã. Thực hiện thành công tiêu chí này cũng chính là một bài học kinh nghiệm cho xã trong việc thực hiện các tiêu chí tiếp theo trong lộ trình xây dựng NTM. Kinh nghiệm được đúc rút ra là phải xuất phát từ lợi ích thiết thực, những vấn đề thiết thân nhất của người dân để triển khai chương trình, có như vậy mới tạo được sự đồng thuận của nhân dân, mới là mấu chốt để thực hiện thành công chương trình.

Từ việc chọn khâu “đột phá”...

Trò chuyện với chúng tôi, Bí thư Đảng uỷ xã Nguyễn Hữu Toàn cho biết: Được tách ra từ xã Hải Sơn, khi mới thành lập, Bắc Sơn nghèo lắm, đây là xã thuộc diện đặc biệt khó khăn, với 83% là hộ nghèo. Cả xã, tính vào thời điểm hiện tại, có 430 hộ dân, với 1.793 nhân khẩu, trong đó có tới 74,3% là đồng bào dân tộc thiểu số. Và vì là xã có “xuất phát điểm” thấp nhất của TP Móng Cái nên Bắc Sơn được coi là “mục tiêu quan trọng” trong chương trình xây dựng NTM của thành phố. Nếu Bắc Sơn về đích đúng lộ trình thì sẽ tạo được “cú hích” cho các địa phương khác. Xác định như vậy, thành phố tập trung chỉ đạo để Đảng uỷ, chính quyền và các đoàn thể của xã huy động hết mọi khả năng có thể để hoàn thành mục tiêu đề ra. Thế nhưng, cái khó ở đây không chỉ ở vấn đề kinh phí, mà quan trọng hơn, đó là nhận thức của người dân vẫn còn nhiều hạn chế. Hay nói như Phó Chủ tịch UBND xã Vương Đức Thuần, vấn đề mang tính “đột phá” trước hết là phải làm sao để thay đổi, xoá bỏ những phong tục tập quán cổ hủ, lạc hậu vốn ăn sâu vào tiềm thức cũng như nếp sinh hoạt của bà con nơi đây. Anh Thuần kể: ở Bắc Sơn, mỗi khi trong nhà có người ốm đau, thường thì bà con rất ít khi đưa người ốm đến trạm xá hay lên bệnh viện mà chỉ tin vào việc cúng bái của thầy mo, thầy cúng. Hay khi trong nhà có người chết thì bà con hầu như không thông báo đến chính quyền địa phương và hàng xóm láng giềng mà vội đưa người chết đi chôn ngay để “đuổi ma”… Đây là nếp cũ đã ăn sâu vào tiềm thức người dân nên rất khó thay đổi. “- Tuy nhiên, bây giờ thì khác rồi” - Anh Thuần nói - “- Thông qua tuyên truyền, vận động, sự vào cuộc quyết liệt của cán bộ chính quyền, đoàn thể xã, đến nay người dân đã hiểu và coi trọng công tác khám chữa bệnh tại trạm xá. Việc chôn cất người mất cũng đã được tiến hành theo đúng quy hoạch của địa phương...”.

Cũng như vậy, anh Thuần còn cho biết, chỉ cách đây chưa đầy một năm, nếp sinh hoạt ăn ở của bà con nơi đây còn rất tạm bợ, mất vệ sinh. Khi triển khai chương trình xây dựng NTM, một trong những mục tiêu quan trọng của xã là phải làm sao thay đổi nếp sống, cách sinh hoạt này của bà con. Đây là một trong những việc phải làm được thì mới đạt yêu cầu tiêu chí về môi trường theo Bộ tiêu chí quốc gia về xây dựng NTM. Phó Chủ tịch UBND xã Vương Đức Thuần nói vui: “Muốn xây dựng NTM ở Bắc Sơn, việc đầu tiên là cán bộ xã phải hướng dẫn bà con cách… đi vệ sinh!”. Tất nhiên, đây chỉ là câu nói vui, nhưng ngẫm ra lại rất thật ở xã Bắc Sơn. Bởi nếu như không bắt đầu từ những việc nhỏ nhưng thiết thân với bà con thì nói gì đến những chuyện to tát như phát triển kinh tế, văn hoá, xã hội v.v..

Nhiều người dân ở Bắc Sơn kể lại với chúng tôi, rằng trước đây, bà con trong xã mặc dù có nơi ăn, chốn ở ổn định, nhưng cái “đầu ra” thì lại không quan tâm. Có một từ khá thông dụng mà dân Bắc Sơn thường dùng để chỉ việc “giải quyết đầu ra” hàng ngày, đó là “đi đồng”… Theo số liệu báo cáo vào thời điểm năm 2015 của xã, ở Bắc Sơn có 312 nóc nhà, thế nhưng có tới 210 nhà không có nhà vệ sinh và các công trình phụ. Vấn đề rất tế nhị nhưng lại trực tiếp ảnh hưởng tới cuộc sống của người dân nơi đây. Cùng với đó, chuồng trại chăn nuôi luôn được bà con dựng ngay trước cửa nhà vì theo quan niệm là chuồng trại bẩn thì khi tà ma vào thấy thế sẽ bỏ đi (?). “- Để không còn cảnh “đi đồng” tuỳ tiện như trước, cũng như việc xây dựng chuồng trại chăn nuôi hợp vệ sinh là cả một quá trình vận động, thuyết phục khó khăn lắm; đội ngũ cán bộ xã đã phải cùng ăn, cùng làm với nhân dân suốt nhiều ngày mới thay đổi được đấy anh ạ!” - Phó Chủ tịch UBND xã Vương Đức Thuần nói với chúng tôi.

Mấu chốt trong vấn đề vệ sinh môi trường ở Bắc Sơn không chỉ từ ở cái nhìn trực quan mà phải làm sao thay đổi trong tư duy, nhận thức và trong cuộc sống của người dân. Theo đó, phải làm sao để người dân chủ động xây nhà vệ sinh, nhà tắm để sinh hoạt hợp vệ sinh. Được biết, trước đó theo chương trình 135, người dân Bắc Sơn đã được hỗ trợ xây dựng nhà tắm, hố xí 2 ngăn, nhưng người dân không sử dụng vì không phù hợp với tập tục. Do đó, để thực hiện nội dung này, cán bộ xã đã trực tiếp đi khảo sát sao cho phù hợp với nhu cầu và phong tục của bà con. Bằng sự vào cuộc tích cực của mỗi cán bộ, như “mưa dầm thấm lâu”, các hộ dân dần dần nhận thức ra vấn đề. Từ đó, bằng nhiều nguồn vốn huy động, xã hỗ trợ mỗi hộ 3,5 triệu đồng để xây mới nhà vệ sinh, nhà tắm. Ngoài ra còn hỗ trợ thêm cho mỗi hộ 3,65 triệu đồng cho việc di chuyển chuồng trại. Khi đã thay đổi nhận thức rồi thì hầu hết các gia đình còn tự bỏ thêm tiền để xây dựng công trình phụ, có công trình lên tới cả chục triệu đồng.

Sự đổi mới không chỉ là vấn đề kinh phí mà quan trọng là người dân đã nghe theo, làm theo, nhận thức rõ được việc cần làm. Chính từ những đổi thay trong cuộc sống, trong sinh hoạt, xoá bỏ hủ tục lạc hậu, ăn ở kém vệ sinh v.v.. đã tạo niềm tin để bà con tiếp tục thực hiện các mục tiêu nhiệm vụ xây dựng NTM khác… Ông Chỏong Sao Chắn, Bí thư Chi bộ thôn Phình Hồ, tâm sự với chúng tôi: “- Gia đình tôi đã chi 15 triệu đồng để xây mới nhà tắm, nhà vệ sinh, cải tạo lại cả gian bếp. Thấy được tiện ích từ công trình vệ sinh của gia đình tôi, nhiều hộ xung quanh đã mạnh dạn làm theo, cải tạo khang trang nơi ăn chốn ở…”.

Các đoàn thể và bộ đội giúp nhân dân dọn vệ sinh môi trường.

... Đến “4 cùng” của cán bộ xã

Bí thư Đảng uỷ xã Nguyễn Hữu Toàn kể: Từ tháng 6-2015, xã Bắc Sơn như một công trường xây dựng. Mọi nhà đều tập trung xây dựng các công trình phụ, nhà vệ sinh. Chỉ tính từ tháng 6 đến cuối năm, 193/210 công trình nhà vệ sinh đã được xây dựng. Với kinh phí hỗ trợ 3,5 triệu đồng, nhiều gia đình đã chi tới 20 triệu đồng để xây dựng những công trình phụ khang trang. Có được kết quả này, phải kể đến sự vào cuộc quyết liệt với tinh thần “4 cùng” của đội ngũ cán bộ xã. Đối với bà con dân tộc thiểu số, đã nói là phải cùng làm với bà con thì mới tạo được sự đồng thuận, mới được bà con tin và làm theo. Vì thế, xã thường xuyên duy trì hiệu quả chế độ “đi cơ sở” đối với cán bộ xã. Các cán bộ xã phải xuống tận thôn, bản để cầm tay, chỉ việc, cùng cày cuốc, cùng tham gia dọn vệ sinh… với bà con. Bà con có thấy cán bộ làm thì mới thấy tin yêu, cảm mến, tin tưởng và từ đó mà nghe theo.

Và cũng từ đầu tháng 6-2015, khi Bắc Sơn phát động phong trào xây nhà vệ sinh, công trình phụ, xã đã chọn thôn khó khăn nhất là thôn Pẹc Nả làm điểm. Với sự vào cuộc của tất cả các đoàn thể, mỗi đoàn thể đảm nhiệm 2 công trình, đến cuối tháng 7 tính ra cả thôn đã có 10 công trình hoàn thành. Ngay khi hoàn thành các công trình phụ, cán bộ xã Bắc Sơn còn trực tiếp hướng dẫn người dân cách sử dụng nhà vệ sinh để bà con nhận thấy tác dụng trực tiếp, lợi ích thiết thực của các công trình này. Từ kết quả ban đầu, Ban Chấp hành Đảng bộ xã tiếp tục họp để triển khai nội dung này, gắn trách nhiệm đến toàn thể cán bộ, đảng viên, cán bộ công chức xã. Cả hệ thống chính trị từ xã đến thôn đều vào cuộc, cán bộ xã, thôn phải gương mẫu đi đầu, vận động người thân trong gia đình mình thực hiện gắn với việc hoàn thành công tác năm của mỗi đoàn thể trong xã. Từ đây, xã thành lập 4 tổ công tác trực tiếp đi tuyên truyền, vận động, trực tiếp làm với người dân tại 4 thôn. Từ đầu tháng 8 đến cuối năm 2015, xã Bắc Sơn như một công trường xây dựng với sự đổi thay đến choáng ngợp. Đến nay, toàn bộ 210 hộ gia đình đều có nhà vệ sinh, công trình phụ hợp vệ sinh.

Không chỉ thay đổi về vệ sinh môi trường, Bắc Sơn còn rất coi trọng việc phát triển sản xuất, nâng cao thu nhập cho người dân. Năm 2016, TP Móng Cái vẫn coi Bắc Sơn là một “điểm nhấn” trong chương trình xây dựng NTM. Theo đó, xã tiếp tục chỉnh trang môi trường nông thôn gắn với phát triển kinh tế mà điểm nhấn là phát triển các điểm, tuyến du lịch khám phá. Được biết, hiện nay đã có 2 doanh nghiệp du lịch đến khảo sát tìm hiểu đầu tư phát triển du lịch sinh thái tại Bắc Sơn. Cùng với đó, Bắc Sơn cũng đã đưa nhiều mô hình phát triển kinh tế mới để bà con nâng cao thu nhập, như mô hình trồng cây mía tím; các mô hình chăn nuôi theo hướng gia trại, trang trại với quy mô từ 300-400 con lợn cho hiệu quả kinh tế khá cao. Một thế mạnh khác của địa phương, đó là trồng rừng, hiện nay xã đang tích cực thực hiện việc giao đất, giao rừng để bà con phát triển sản xuất và triển khai dự án trồng, chế biến cây dược liệu để người dân phát triển sản xuất, nâng cao thu nhập.

Theo định hướng phấn đấu, đến trước năm 2018, xã Bắc Sơn sẽ hoàn thành 19/19 tiêu chí, 39/39 chỉ tiêu gắn với mục tiêu xây dựng NTM có nền nông nghiệp phát triển toàn diện theo hướng sản xuất hàng hoá có năng suất chất lượng cao, có kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội hiện đại. Theo đó, với cách làm NTM hiện nay, tin rằng Bắc Sơn sẽ sớm về đích NTM theo đúng lộ trình…

Hữu Việt - Thu Hằng