Bình Liêu: Nhiều giải pháp gỡ khó cho miến, dong riềng

Miến dong Bình Liêu là sản phẩm OCOP xếp hạng 4 sao được chế biến từ cây dong riềng. Xác định được thế mạnh của loài cây này, năm 2018, huyện Bình Liêu tiếp tục mở rộng diện tích lên trên 345ha, sản lượng dự kiến khoảng 14.000 tấn củ dong. Để đảm bảo ổn định hoạt động của các cơ sở chế biến miến dong cũng như phát triển thị trường tiêu thụ sản phẩm, huyện Bình Liêu đã đưa ra nhiều giải pháp nhằm chia sẻ, tháo gỡ khó khăn cùng doanh nghiệp và người dân.

Thu mua, chế biến, tiêu thụ miến dong: Khó thêm khó

Cây dong riềng đã gắn bó với người dân Bình Liêu từ lâu đời. Từ năm 2006, nghề trồng và chế biến miến dong được khôi phục và phát triển mạnh. Trước đây, hoạt động sản xuất, chế biến chủ yếu dựa trên kinh nghiệm nên hiệu quả chưa cao. Giống được sử dụng qua nhiều năm nên thoái hóa, năng suất thấp, tỉ lệ và chất lượng tinh bột giảm.

Củ dong có giá thu mua tại xưởng của Công ty CP Thương mại và Dịch vụ Bình Liêu là 3.000 đồng/kg, giảm 500 đồng so với năm 2017.

Thực hiện quy hoạch các vùng sản xuất tập trung trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh đến năm 2020, Đề án OCOP tỉnh Quảng Ninh giai đoạn 2013 – 2016 và giai đoạn 2017 – 2020, trong những năm qua, huyện Bình Liêu đã phát triển vùng trồng dong riềng tập trung gắn với chế biến miến dong. Do vậy, sản phẩm miến dong của huyện từ chỗ thiếu nguyên liệu chỉ sản xuất theo thời vụ, đến nay đã chủ động về công nghệ và sản xuất quanh năm.

Cụ thể từ năm 2016 trở về trước, các cơ sở chế biến miến dong luôn trong tình trạng ăn đong nguyên liệu, trung bình mỗi năm chỉ nhập được trên 5.000 tấn củ, trong khi nhu cầu là khoảng 10.000 tấn. Tuy nhiên, từ năm 2017, do diện tích canh tác cây dong riềng được mở rộng lên 257,9ha, tổng sản lượng đưa vào chế biến đạt trên 8.900 tấn, sản lượng chế biến trên 600 tấn. Điều này khiến cho các cơ sở chế biến miến dong đều tồn kho lượng củ thô hoặc tinh bột dong riềng. Riêng Công ty CP Thương mại và Dịch vụ Bình Liêu đến thời điểm này vẫn tồn kho đến 180 tấn tinh bột, tương đương 3.000 tấn củ thô, trị giá gần 20 tỷ đồng.

Bột củ dong được chất đầy tại kho của cơ sở chế biến miến dong Đồng Tâm.

Sang năm 2018, huyện Bình Liêu tiếp tục mở rộng diện tích trồng dong riềng lên 345,1ha, dự kiến năng suất sẽ đạt khoảng 45 tấn/ha, sản lượng củ khoảng 15.500 tấn, tương đương trên 1.100 tấn miến. Tuy nhiên, thực tế tại nhiều nơi, sản lượng củ dong tăng gấp gần 3 lần, điển hình như mô hình dong riềng tại xã Lục Hồn lên đến 110 tấn/ha.

Ngoài ra, thực hiện chủ trương của UBND tỉnh trong việc hỗ trợ huyện Tiên Yên tiêu thụ củ dong, năm 2017, huyện Bình Liêu hỗ trợ huyện Tiên Yên tiêu thụ 70ha diện tích củ dong, năm 2018 là 175ha. Do đó, khâu tiêu thụ hết củ dong cho nông dân cũng là một bài toán khó cho huyện và các cơ sở chế biến, trong khi hiện nay giá thu mua củ dong cao hơn các nơi khác (giá tại xưởng 3.000 đồng trong khi các nơi khác chỉ khoảng hơn 1.000 đồng) khả năng tiêu thụ sản phẩm miến dong đạt chậm, trung bình khoảng 5 tấn/tháng, giá miến dong nói chung trên thị trường giảm mạnh (từ 100.000 đồng/kg xuống còn 75.000 đồng/kg), trong khi mạng lưới phân phối, tiêu thụ sản phẩm không ổn định. Hình thức tiêu thụ hiện nay chủ yếu qua hệ thống phân phối bán lẻ, thương lái và các đợt hội chợ trong và ngoài tỉnh nên việc thu hồi vốn chậm dẫn đến thanh toán tiền nguyên liệu củ dong cho người dân chưa được kịp thời. Điển hình như đến thời điểm này, Công ty CP Thương mại và Dịch vụ Bình Liêu còn chậm trả tiền củ dong cho người dân của năm 2017 với số tiền 2 tỷ đồng.

Mỗi ngày, cơ sở chế biến miến dong Đồng Tâm của Công ty CP Thương mại và Dịch vụ Bình Liêu sản xuất được 2,5 tấn miến thành phẩm.

Ông Nguyễn Xuân Bách, Phó Giám đốc Công ty CP Thương mại và Dịch vụ Bình Liêu cho biết: Năm 2017, mặc dù Công ty đã cố gắng để quảng bá, giới thiệu sản phẩm miến dong đến các nơi, nhưng do nguồn tiêu thụ chậm nên mới để xảy ra tình trạng nợ người dân tiền củ đã cân chưa trả được hết. Để khắc phục đầu ra, chúng tôi đã ký hợp đồng với các cơ sở tiêu thụ, mở các điểm bán hàng, vào các trung tâm thương mại… nhằm cố gắng trả hết số tiền nợ củ dong năm 2017 cho người dân trước Tết Nguyên đán. Đối với số tiền năm 2018, sau mỗi đợt xuất miến, chúng tôi sẽ điều chỉnh chi trả sao cho hợp lý.    

Ông Bách cho biết thêm, để đảm bảo nguồn nguyên liệu cho sản xuất vụ miến năm nay, Công ty đã có thông báo lịch thu mua củ dong và đăng tải trên cổng chính quyền điện tử, tới từng xã, thôn và người dân với giá thu mua 3.000 đồng/kg với hình thức thu mua theo đầu mối của UBND xã, có xác nhận nguồn gốc củ dong, Công ty chỉ thu mua 1 loại, không cắt rễ trừ 10%, hình thức thanh toán chưa trả tiển ngay mà sẽ trả tiền theo từng đợt.

Hiện nay, trên địa bàn huyện Bình Liêu có 1 công ty, 4 hợp tác xã, 4 cơ sở sản xuất hộ gia đình có đăng ký kinh doanh và 40 gia đình chế biến miến dong quy mô nhỏ lẻ, thủ công. Theo tìm hiểu của chúng tôi, hầu hết khó khăn mà các cơ sở chế biến tinh bột và miến dong trên địa bàn huyện đang gặp phải là tình trạng thiếu đất để mở rộng xưởng sản xuất, nguồn điện cung cấp không đáp ứng được nhu cầu chế biến, việc đầu tư hệ thống xử lý chất thải, nước thải cũng còn hạn chế, một số máy móc, trang thiết bị đã xuống cấp nhưng thiếu vốn để nâng cấp, thiếu vốn thu mua nguyên liệu.

Theo báo cáo của UBND huyện Bình Liêu, để thu mua hết 16.000 tấn củ dong cần khoảng 50 tỷ đồng, trong khi theo Quyết định số 4204/2015/QĐ-UBND ngày 24/12/2015 của UBND tỉnh về việc ban hành chính sách hỗ trợ lãi suất vốn vay đầu tư phát triển sản xuất, kinh doanh được hỗ trợ lãi suất có mức dư nợ tối thiểu là 50 triệu đồng, tối đa là 10 tỷ đồng trên địa bàn 1 huyện, thị xã, thành phố. Trong khi nhu cầu vay vốn ngân hàng của các cơ sở chế biến là rất lớn song hạn mức hỗ trợ lãi suất hiện nay lại chưa phù hợp với thực tiễn. Điển hình như tại cơ sở chế biến miến dong của Công ty CP Thương mại và Dịch vụ Bình Liêu thu mua đến 80% nguyên liệu củ dong cho nông dân trên địa bàn cần nguồn vốn vay rất lớn khoảng từ 20 đến 30 tỷ đồng.

Đồng bộ nhiều giải pháp tìm đầu ra cho dong, miến

Để giải quyết những khó khăn trong sản xuất, chế biến và tiêu thụ miến dong, tiến tới phát triển bền vững sản phẩm OCOP “Miến dong Bình Liêu”, đặc biệt với chủ trương không để tình trạng người dân sản xuất ra không tiêu thụ hết hoặc tiêu thụ không kịp thời, UBND huyện Bình Liêu đã sớm có văn bản báo cáo về tình trạng khó khăn trên và đề xuất tỉnh kết nối với các trung tâm thương mại để tiêu thụ sản phẩm miến dong cho địa phương. Huyện cũng đã chủ động gặp gỡ tất cả các cơ sở chế biến miến dong trên địa bàn huyện để bàn giải pháp mở rộng quy mô sản xuất và tìm kiểm thị trường, kênh tiêu thụ sản phẩm.

UBND huyện Bình Liêu đầu tư cải tạo, nâng cấp hệ thống điện tại thôn Pắc Pò - Nà Áng đáp ứng hoạt động chế biến miến dong của cơ sở sản xuất, chế biến miến dong Đồng Tâm.

Đồng thời, huyện chỉ đạo UBND các xã thông tin đến người dân tình hình sản xuất, chế biến miến dong cũng như những khó khăn vướng mắc giúp người dân hiểu và chia sẻ những khó khăn với huyện và các cơ sở sản xuất, chế biến để tạo điều kiện cho doanh nghiệp thanh toán chậm nguồn kinh phí thu mua củ dong năm 2018. Đối với số tiền 2 tỷ đồng mà các cơ sở chế biến miến dong còn nợ của người dân năm 2017, các cơ sở chế biến cam kết sẽ trả đủ từ nay đến trước Tết Nguyên đán.

Song song với đó, huyện đã thực hiện đầu tư cải tạo, nâng cấp hệ thống điện tại thôn Pắc Pò – Nà Áng (xã Đồng Tâm) và hệ thống điện thôn Nà Ếch (xã Húc Động) để tạo nguồn điện ổn định phục vụ nhu cầu sinh hoạt của người dân và hoạt động sản xuất, chế biến miến dong. Huyện cũng đã xây dựng dự án hỗ trợ các cơ sở nâng cấp dây chuyền chế biến miến dong gồm máy sát, nghiền củ, máy tráng với tổng kinh phí khoảng 2 tỷ đồng; đầu tư hệ thống công nghệ xử lý môi trường với kinh phí khoảng 1,5 tỷ đồng.

Để thu mua hết toàn bộ củ dong của người dân, huyện Bình Liêu và doanh nghiệp đã xây dựng lịch thu mua củ dong cụ thể đối với từng xã, thị trấn.

Ngoài ra, huyện Bình Liêu đã chủ động mời các cơ sở chế biến và các hợp tác xã họp bàn cách thức thu hoạch và thu mua củ dong. Trên cơ sở đó, chính quyền phối hợp với doanh nghiệp điều tiết lịch thu hoạch và thu mua củ dong thông qua đầu mối vận chuyển của từng xã đến từng thôn, bản và người dân có xác nhận của chính quyền. Theo đó, toàn huyện có 6/7 đơn vị ký kết hợp đồng tiêu thụ củ dong với sản lượng 6.148,5 tấn, với 45 đầu mối, thu mua từ tháng 11/2018 đến tháng 2/2019.

Bên cạnh việc phân chia thị trường thu mua nguyên liệu dong củ, chỉ đạo về thời vụ thu mua, chế biến tinh bột, để phấn đấu một vụ dong riềng thắng lợi, thời gian qua, huyện đã yêu cầu các cơ sở sản xuất miến dong chú trọng các giải pháp nâng cao chất lượng sản phẩm, trong đó tập trung nâng cao chất lượng miến về màu sắc, độ dẻo, thơm… để tăng sức cạnh tranh trên thị trường; đảm bảo quy định về an toàn vệ sinh thực phẩm, vệ sinh môi trường, đồng thời đa dạng hóa về trọng lượng đóng gói để đáp ứng nhu cầu phong phú của thị trường.

Mỗi kilogam miến dong có giá bán trên thị trường là 75.000 đồng.

Cùng “xắn tay” với huyện, Sở Du lịch đã phối hợp với Sở Công Thương kêu gọi các điểm du lịch, nhà hàng, khách sạn trên địa bàn sử dụng các sản phẩm nông sản của địa phương, trong đó có miến dong Bình Liêu, nhằm giải quyết nguyên liệu còn tồn kho hiện nay. Sở Công Thương tiếp tục hỗ trợ các doanh nghiệp, HTX, cơ sở tiêu thụ, quảng bá nông sản nói chung và miến dong Bình Liêu nói riêng ra ngoài tỉnh thông qua các hội chợ, triển lãm. Đặc biệt, Sở Công Thương đã gửi văn bản đề nghị Tập đoàn Công nghiệp Than – Khoáng sản Việt Nam hỗ trợ tiêu thụ miến dong Bình Liêu. Công ty Sở Công Thương Bình Liêu đã kết nối đưa sản phẩm vào 6 siêu thị BigC trên toàn quốc và đã thực hiện cung cấp hàng để bán thử. Song song với đó, các đơn vị tiếp tục mở rộng các điểm bán lẻ, bán buôn, tham gia các Hội chợ, tuần lễ kết nối tiêu thụ sản phẩm OCOP.

Tin rằng, với đồng bộ các giải pháp cùng sự đồng lòng quyết tâm của chính quyền, doanh nghiệp và người dân, bài toán khó trong thu mua, sản xuất, chế biến và tiêu thụ sản phẩm miến dong sẽ sớm được giải để sản phẩm chủ lực cấp tỉnh miến dong Bình Liêu phát triển theo hướng bền vững, đáp ứng nhu cầu thị trường trong nước và xuất khẩu.

La Lành – Hoàng Gái
(Trung tâm TT&VH Bình Liêu)