Phát triển các HTX nông nghiệp: Thiếu sự liên kết chuỗi giá trị

Hiện nay, trên địa bàn tỉnh có 215 HTX đang hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp (chiếm hơn 58% tổng số HTX). Bên cạnh việc tạo ra khối lượng hàng hoá lớn cung cấp cho thị trường thì hầu hết các HTX còn tập trung sản xuất nhiều sản phẩm nông sản chủ lực, thế mạnh của địa phương. Tuy nhiên, do tính liên kết chuỗi giá trị còn thiếu chặt chẽ khiến không ít HTX gặp khó khi đang “tự bơi” đi tìm thị trường tiêu thụ.

Mô hình trồng rau an toàn của HTX Rau an toàn Tiền An (TX Quảng Yên).

Sau gần 4 năm đi vào hoạt động, đến nay, HTX Rau an toàn Tiền An (TX Quảng Yên) vẫn đang gặp rất nhiều khó khăn khi tự mình loay hoay tìm đầu ra tiêu thụ sản phẩm rau an toàn cho bà con xã viên. Với diện tích trồng rau an toàn của HTX lên tới hơn 52ha. Nếu có thị trường tiêu thụ sản phẩm thì mỗi ngày HTX có thể cung ứng ra thị trường khoảng 8-10 tấn rau, củ, quả các loại. Tuy nhiên, do không tìm được sự liên kết tiêu thụ ổn định khiến rau liên tục rớt giá, ảnh hưởng trực tiếp đến sản lượng, sản xuất của bà con xã viên. Ông Trần Quốc Hiệp, Giám đốc HTX Rau an toàn Tiền An, cho biết: Trước đây khi mới thành lập, HTX đã ký hợp đồng cung cấp rau an toàn với một số doanh nghiệp, đơn vị trên địa bàn, tuy nhiên, sự liên kết này thiếu tính chặt chẽ, sản lượng rau an toàn tiêu thụ khá bấp bênh. Nhiều thời điểm, các thành viên trong HTX phải chấp nhận bán với giá thấp, không có lãi khiến doanh thu, sản xuất của HTX bị kém đi. Nguyên nhân giá rau an toàn khó tiêu thụ được do giá bán thường cao hơn so với nguồn rau trôi nổi trên thị trường nên chỉ sau một thời gian ngắn một số hợp đồng mua bán của HTX đã bị khách hàng chấm dứt. “Vẫn biết việc kết nối cung - cầu tìm sự liên kết đầu ra cho sản phẩm quyết định đến sự thành công của HTX, thế nhưng đến nay HTX cứ loay hoay tháo gỡ mãi chưa tìm hướng đi phù hợp. Theo tôi, để tìm được liên kết theo chuỗi giá trị bền vững, địa phương cần tổ chức nhiều buổi đối thoại giữa các HTX, doanh nghiệp để tập trung tháo gỡ khó khăn, giúp họ có thêm cơ hội liên kết với nhau” - ông Hiệp nói.

Không gặp nhiều khó khăn như HTX Rau an toàn Tiền An, thế nhưng HTX Nông trang Vạn Yên - chuyên sản xuất cam sạch tại huyện Vân Đồn cũng đang rất lo lắng với bài toán đầu ra sản phẩm khi diện tích trồng cam của HTX được mở rộng lên tới gần 50ha. Tăng diện tích trồng cam đồng nghĩa sẽ kéo theo sản lượng tăng theo (hiện, mỗi năm HTX cung cấp ra thị trường 70-80 tấn cam). Trong khi đó, nhiều năm nay, HTX chưa tìm được sự liên kết tiêu thụ sản phẩm ổn định với một doanh nghiệp hay HTX nào. Giám đốc HTX Nông trang Vạn Yên, ông Trần Văn Hậu cho hay: Vẫn biết việc liên kết giữa các HTX, doanh nghiệp với nhau có nhiều lợi ích nhưng thực tế hiện nay các HTX hoạt động vẫn khá rời rạc chưa tạo được mối liên kết chuỗi giá trị bền vững nên nhiều lúc sản phẩm có thương hiệu, chất lượng nhưng không được thị trường đón nhận. Chẳng hạn như thương hiệu cam sạch Vạn Yên đã được xây dựng là sản phẩm OCOP địa phương thế nhưng đầu ra, giá cả nhiều khi vẫn bị “đánh đồng” với giá cam bán trôi nổi trên thị trường. Thời gian tới, chúng tôi sẽ tập trung xây dựng mô hình HTX theo hướng liên kết chuỗi giá trị để tìm đầu ra ổn định hơn, nhưng khó khăn hiện nay của HTX là không biết liên kết bằng cách nào và liên kết với ai để hiệu quả?

Theo đánh giá của Liên minh HTX tỉnh, trong số 215 HTX đang hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp thì hầu hết các HTX vẫn đang gặp khó khăn trong việc vay vốn phát triển các dịch vụ phục vụ sản xuất; trình độ năng lực, quản lý của cán bộ HTX còn hạn chế, nhất là quản lý kinh tế. Việc liên kết với doanh nghiệp, HTX với nhau theo chuỗi giá trị sản xuất nông nghiệp thiếu bền vững dẫn đến hiệu quả kinh tế thấp. Để gỡ khó được bài toán này, theo ông Nguyễn Duy Phương, Phó Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh, thời gian tới, tỉnh sẽ đẩy mạnh tuyên truyền đến các HTX về mục đích, ý nghĩa của việc liên kết chuỗi giá trị sản phẩm. Qua đó giúp HTX bắt tay được với doanh nghiệp và tự liên kết giữa các HTX với nhau. Đồng thời sẽ hỗ trợ sản xuất cho các HTX; giới thiệu các công ty, doanh nghiệp liên kết với các HTX cung ứng nguyên liệu đầu vào và bao tiêu sản phẩm, gắn với chuyển giao khoa học kỹ thuật cho nông dân...

Phạm Tăng