Sân bay Vân Đồn - hiện thực hoá khát vọng "cất cánh"

Câu chuyện về sân bay Vân Đồn - sân bay tư nhân đầu tiên ở Việt Nam được đầu tư tại Quảng Ninh đến nay không còn mới sau hơn 2 năm đưa vào khai thác. Tuy nhiên, sân bay này lại đang khá nổi bật, không chỉ trong nước mà cả quốc tế, bởi đây là sân bay duy nhất tại miền Bắc thực hiện sứ mệnh đón các chuyến bay từ vùng dịch về nước, là công trình tự hào của người dân Quảng Ninh, nơi khởi đầu cho những ý tưởng phát triển, mở "cánh cửa" bầu trời kết nối với thế giới nhanh hơn.

Dấu ấn đậm nét của kinh tế tư nhân 

Ước mơ về sở hữu sân bay quốc tế hẳn đã có từ rất sớm trong ý tưởng của nhiều thế hệ lãnh đạo tỉnh Quảng Ninh qua các thời kỳ. Bởi trong bối cảnh giao thông hàng không phát triển mạnh trên thế giới, Quảng Ninh lại sở hữu đa dạng các tiềm năng, dư địa phát triển tốt, đặc biệt là dịch vụ - du lịch... thì loại hình giao thông nhanh nhất để kết nối với thế giới chính là đầu tư khai thác sân bay. 

Giai đoạn từ năm 2010, dù Quảng Ninh đã rất nỗ lực, triển khai các giải pháp để thu hút nguồn lực đầu tư về địa phương, nhưng hiệu quả chưa thực sự được như mong muốn. Năm 2012, tại hội nghị xúc tiến đầu tư lần đầu tiên được Quảng Ninh tổ chức, nhiều nhà đầu tư nước ngoài đã thẳng thắn cho rằng: Họ chưa chọn Quảng Ninh để đầu tư là do giao thông không thuận lợi, chi phí vận tải và thời gian quá lớn, ảnh hưởng đến hiệu quả đầu tư. Có nhà đầu tư Hàn Quốc còn so sánh, đi từ Hàn Quốc đến Việt Nam với khoảng cách gần 3.000km chỉ mất khoảng 4h, trong khi từ sân bay Nội Bài đến Quảng Ninh có hơn 100km mà cũng mất từng ấy thời gian.

Toàn cảnh sân bay Vân Đồn.

Sự cản trở, ràng buộc, kém hấp dẫn của Quảng Ninh như vậy rõ ràng là ở hạ tầng giao thông kết nối. Điều này giải đáp lý do vì sao các thế hệ lãnh đạo tỉnh Quảng Ninh qua các thời kỳ lại khao khát có sân bay quốc tế đến thế. Nhưng để đầu tư sân bay trong bối cảnh nguồn lực Trung ương còn hạn chế, có lẽ Quảng Ninh còn phải đợi rất lâu. Với quyết tâm chính trị cao, ngay sau hội nghị xúc tiến đầu tư năm 2012, cùng với ý kiến thẳng thắn của các nhà đầu tư nước ngoài chỉ rõ những hạn chế, Quảng Ninh quyết tâm thay đổi phương pháp tiếp cận, quảng bá rộng rãi chủ trương của Chính phủ và những cơ chế đặc thù dành cho tỉnh để thực hiện 3 đột phá chiến lược.

Theo đó, tỉnh đã chủ động tìm và mời gọi nhà đầu tư, dành nguồn ngân sách đối ứng để thực hiện đầu tư đồng bộ hạ tầng giao thông kết nối, tổ chức GPMB chuẩn bị quỹ đất sạch để làm sân bay. Chỉ sau thời gian ngắn, một số nhà đầu tư trong nước và quốc tế đã đến Quảng Ninh, đề xuất được nghiên cứu đầu tư sân bay. Sun Group là nhà đầu tư chiến lược được lựa chọn bằng kế hoạch đầu tư Cảng hàng không quốc tế Vân Đồn với số vốn ban đầu hơn 7.000 tỷ đồng. Tháng 3/2016 dự án chính thức được triển khai, tháng 12/2018 sân bay chính thức đưa vào khai thác và đón chuyến bay thương mại đầu tiên. 

TS Vũ Đình Ánh, chuyên gia kinh tế cho rằng, sân bay Vân Đồn là biểu trưng cho thấy sức mạnh của khu vực kinh tế tư nhân đã lớn mạnh hơn rất nhiều lần, có thể đảm đương được các công trình tầm cỡ, với tiến độ xây dựng nhanh chóng. Khi tư nhân khai thác một hạ tầng đặc thù như sân bay sẽ như một đối chứng giữa nhà nước và tư nhân trong khai thác, quản lý, vừa thúc đẩy khu vực tư nhân phát triển, vừa giúp nhà nước điều chỉnh lại hiệu quả quản lý. Trước đây mô hình sân bay cơ bản đều do doanh nghiệp nhà nước đảm nhận, tư nhân nếu có chỉ đảm nhận ở một vài hạng mục, hoặc thuê lại từ nhà nước, nhưng Vân Đồn là sân bay đầu tiên mà tư nhân xây dựng, vận hành và khai thác. Bài học từ Vân Đồn cũng cho thấy sự thành công của các dự án do khu vực tư nhân đảm nhận chỉ có thể đạt được khi được tạo điều kiện thuận lợi tối đa nhất từ địa phương, các bộ, ngành. Sân bay Vân Đồn đã hiện thực hóa ý chí, quyết tâm của Quảng Ninh trong chiến lược phát triển KT-XH, trong đó ưu tiên hạ tầng đi trước một bước.

Sân bay của nhiều cái nhất

Sân bay Vân Đồn được thiết kế cấp 4E (theo mã tiêu chuẩn của ICAO), sân bay quân sự cấp II, có thể đón được các loại máy bay có tải trọng lớn, như Boeing 777, 787 và Airbus A320, A350. Nhà ga hành khách được thiết kế 2 tầng, 2 cao trình, công suất thiết kế đáp ứng lưu lượng 5 triệu lượt hành khách/năm, giai đoạn 1 là 2,5 triệu lượt hành khách/năm. Công trình nằm trong quy hoạch 10 cảng hàng không quốc tế của mạng lưới cảng hàng không dân dụng cả nước, sân bay quân sự trong hướng chiến lược miền Bắc được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 236/QĐ-TTg ngày 23/2/2018. Theo đánh giá của Cục Hàng không Việt Nam, việc lựa chọn công suất thiết kế nhà ga như trên sẽ đáp ứng được yêu cầu khai thác trước mắt và có thể mở rộng, nhằm đáp ứng yêu cầu khai thác trong tương lai, không bị quá tải trong thời gian ngắn. 

Việc "sinh sau, đẻ muộn" cũng chính là lợi thế để sân bay Vân Đồn tích hợp những công nghệ hàng đầu thế gới. Hệ thống Ilane của hãng Smith được tích hợp với máy soi đa chiều đáp ứng tiêu chuẩn dò chất nổ lỏng Euro Standand 3 tiên tiến nhất khu vực châu Á, lần đầu tiên được trang bị tại Việt Nam; băng chuyền đưa hành lý, kiểm tra tự động là tiêu chuẩn cao nhất về an ninh hiện nay; hệ thống trả khay tự động; trung tâm kiểm soát không lưu, hệ thống hạ tầng thông tin được xây dựng đồng bộ trên công nghệ mạng lớn nhất thế giới Cisco System (Mỹ)… Do đó, tháng11/2020, tổ chức Giải thưởng Du lịch Thế giới (World Travel Awards - WTA) đã chính thức công nhận sân bay Vân Đồn là "Sân bay khu vực hàng đầu châu Á 2020" và "Sân bay có hệ thống phòng chờ thương gia hàng đầu châu Á 2020".

Sân bay Vân Đồn đón chuyến bay thẳng từ Mỹ đưa người Việt mắc kẹt về nước vào ngày 8/5/2020. Đây cũng là dấu mốc lịch sử quan trọng với ngành hàng không Việt Nam, bay thẳng từ thị trường khắt khe nhất thế giới về an toàn bay.

Ngay sau khi đưa vào vận hành, sân bay Vân Đồn đã có 3 hãng hàng không trong nước, là Vietnam Airlines, VietJet và Bamboo Airway tổ chức khai thác. Sau 5 tháng vận hành (tháng 5/2019) đã tiến hành khai thác các tuyến bay quốc tế. Đây cũng là kỷ lục, bởi thường các sân bay quốc tế khác trên thế giới phải mất từ 2-3 năm khai thác nội địa mới có thể đưa các đường bay quốc tế vào khai thác.

Đặc biệt, thực hiện chỉ đạo của Chính phủ về tổ chức đón các chuyến bay từ vùng dịch trở về, trong bối cảnh đại dịch Covid-19 bùng phát toàn cầu, sân bay Vân Đồn đã trở thành cầu nối quan trọng để đón 160 chuyến bay đưa trên 33.000 chuyên gia, người dân về nước chu đáo, hoàn thành sứ mệnh, trọng trách quốc gia giao phó. Điều quan trọng, sau khi cách ly an toàn, các chuyên gia đã sớm trở lại nhà máy, đơn vị sản xuất, tái khởi động công việc. Sân bay Vân Đồn đã gián tiếp góp phần quan trọng để Quảng Ninh đẩy mạnh cơ cấu ngành công nghiệp - xây dựng, thực hiện “mục tiêu kép”, đảm bảo tăng trưởng hai con số ở năm đầy những khó khăn như 2020.

Theo quy hoạch, đến năm 2030 sân bay Vân Đồn sẽ hoàn thành đường lăn song song với đường băng, hoàn chỉnh đơn nguyên còn lại của nhà ga, nâng công suất lên 5 triệu hành khách/năm, vị trí đỗ 15 máy bay cùng lúc... Sân bay Vân Đồn hiện hữu đã hiện thực hóa khát vọng của tỉnh, kết nối với thế giới nhanh hơn, hiệu quả ngay thời gian đầu đưa vào khai thác. Điều này cũng khẳng định được giá trị cốt lõi của sự năng động, sáng tạo, đổi mới, mà tỉnh đã và đang tiếp tục triển khai. Qua đó, góp phần tạo ra bước ngoặt phát triển mới cho tỉnh, mở thêm những không gian mới cho hợp tác mang tầm quốc tế của Quảng Ninh.  

Đỗ Phương