Phục hồi rạn san hô: Giải pháp quan trọng bảo vệ nguồn lợi thủy sản vùng biển Cô Tô

Rạn san hô có vai trò quan trọng trong bảo vệ nguồn lợi thủy sản và phát triển du lịch trên địa bàn huyện Cô Tô. Tuy nhiên, với nhiều tác động bất lợi, tài nguyên biển này đang bị suy giảm nghiêm trọng, hiện đã đến lúc cần thiết phải được cải tạo, phục hồi.

Rạn san hô sống tại đảo Cô Tô. Ảnh: Văn Công (Sở NN&PTNT)

Vùng biển Cô Tô từng nổi tiếng với các rạn san hô lớn. Đây là một hệ sinh thái biển có năng suất sinh học cao, ngoài sản sinh ra các hợp chất hữu cơ cung cấp thức ăn không chỉ cho chính rạn san hô và hàng trăm loại sinh vật đến cư trú, kiếm ăn và đẻ trứng, nuôi ấu trùng và phát tán nguồn giống mà còn có khả năng quang hợp của tảo cộng sinh tạo ra một chu trình dinh dưỡng, sản phẩm sơ cấp cao gấp 10-100 lần những nơi không có rạn san hô cho các vùng môi trường biển chung quanh. Các rạn san hô còn là tư liệu phát triển kinh tế du lịch với các loại hình bơi lặn, chụp ảnh, quay phim, khám phá... Theo ước tính của các nhà khoa học, cứ trung bình 1km² rạn san hô nói chung có thể mang lại 108.000 USD từ khai thác nguồn lợi thủy sản và 400.000 USD từ hoạt động du lịch.

Tuy nhiên, trong những năm gần đây, rạn san hô đảo Cô Tô đang bị suy giảm nghiêm trọng do các tác động từ tự nhiên và con người như: Khai thác thủy sản quá mức bằng các hình thức hủy diệt; ô nhiễm cục bộ từ các hoạt động công nghiệp, du lịch... Trong một thời gian dài, nhiều ngư dân Cô Tô sử dụng phương pháp khai thác tận diệt như lưới đóng, giã cào, te, cầu, chất độc, chất nổ... làm khuẩn đục nền đáy, gẫy nát san hô, giật điện giết chết sinh vật, trong đó có cả trứng và ấu trùng san hô. Việc neo đậu tàu thuyền làm gẫy các tập đoàn san hô hay nuôi lồng bè gây ô nhiễm môi trường nước, cản trở dòng chảy giảm sự trao đổi nước với vùng biển mở, tăng độ đục, ngăn cản ánh sáng vào trong nước... đã ảnh hưởng đến sự phát triển của san hô.

Du khách lặn biển ngắm san hô tại khu vực biển Hồng Vàn. Ảnh: HVG travel

Theo báo cáo tổng hợp của cơ quan chuyên môn về Chương trình bảo vệ và phát triển nguồn lợi thủy sản Quảng Ninh đến năm 2020, định hướng đến năm 2030, hệ sinh thái rạn san hô tại vùng biển Cô Tô đã mất phần lớn về độ phủ và phạm vi phân bố, là một trong những khu vực có mức độ và tốc độ suy thoái lớn và nhanh được ghi nhận trong những năm gần đây. Thành phần loài san hô ở Cô Tô hiện nay còn rất ít và đơn điệu, chủ yếu phân bố đơn loài.

Sự suy giảm diện tích san hô sống dẫn đến mất đi sự đa dạng sinh học của hệ sinh thái rạn san hô, suy giảm nguồn lợi thủy sản. Hiện nhiều loài thủy sản có giá trị kinh tế ở Cô Tô đã ít hoặc không được bắt gặp như tôm hùm, bào ngư... Tình trạng suy giảm rạn san hô còn dẫn đến việc mất đi nguồn tài nguyên cảnh quan vô cùng quan trọng phục vụ du lịch của Cô Tô, ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống, việc làm của một bộ phận dân cư làm nghề dịch vụ du lịch trên địa bàn. Trong khi đó, định hướng phát triển của Cô Tô rất chú trọng về kinh tế du lịch. Năm 2017 Cô Tô đón 320.000 lượt khách du lịch, trong đó khách quốc tế là 2.200 lượt.

Các rạn san hô tại Cô Tô là nơi trú ngụ, sinh sản và phát triển của nhiều loài sinh vật biển. Ảnh: Đinh Quốc Hưng (CTV)

Từ thực trạng trên cho thấy, cần phải có giải pháp cải tạo, phục hồi, phát triển các rạn san hô ở Cô Tô. Theo quy hoạch hệ thống khu bảo tồn biển Việt Nam đến năm 2020 được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt (tại Quyết định số 742/QĐ-TTg ngày 26/5/2010), Cô Tô có Khu bảo tồn biển Cô Tô với diện tích 7.850ha, trong đó diện tích biển 3.900ha. Tuy nhiên, do nhiều nguyên nhân khác nhau, đến nay Khu bảo tồn biển Cô Tô chưa được thực hiện. Đây là một bất lợi trong việc thực hiện mục tiêu bảo vệ rạn san hô.

Được biết, mới đây UBND tỉnh đã chính thức giao Sở NN&PTNT triển khai dự án tạo dựng bãi rạn nhân tạo tại vùng biển Cô Tô với kinh phí trên 3 tỷ đồng. Theo đó, mục tiêu đến hết năm 2019 sẽ thiết lập 8.700m² rạn nhân tạo, chia làm 3 khu vực, mỗi khu vực có diện tích 2.900m², bao gồm 300m² rạn nhân tạo kết hợp trồng phục hồi san hô và 2.600m² rạn nhân tạo kết hợp chà nổi.

Theo ông Nguyễn Văn Công, Phó Giám đốc Sở NN&PTNT, việc thiết lập rạn nhân tạo là một trong những giải pháp quan trọng nhằm phục hồi, tái tạo và bảo vệ nguồn lợi thủy sản. Giải pháp cụ thể là sử dụng các giá thể bằng vật liệu bê tông được đưa sẵn xuống nước và san hô giống được gắn với giá thể bằng chế phẩm hoặc các khối bê tông được thiết kế, lên khuôn và đúc sẵn, di chuyển xuống khu vực nước phù hợp được lựa chọn kết hợp trồng rong mơ, rong câu cước hoặc các vật liệu nhân tạo nhằm tạo bóng râm, nơi trú ẩn cho các loài hải sản.

Việc phục hồi các rạn san hô có ý nghĩa quan trọng trong phát triển kinh tế du lịch trên địa bàn Cô Tô.

Bên cạnh việc thiết lập các bãi rạn nhân tạo, đơn vị thực hiện sẽ lựa chọn các loài san hô phù hợp và cho nhân giống vô tính. Di dời nguồn giống san hô đến khu vực thiết lập rạn nhân tạo để thực hiện việc ươm nuôi giống san hô cho đến khi kích thước thích hợp. Nguồn giống san hô chủ yếu lấy từ nguồn giống tự nhiên, tận dụng những tập đoàn bị đổ hoặc gẫy (vẫn còn sống) được ươm trong điều kiện tự nhiên trước khi gắn với giá thể, giúp san hô phát triển tốt, có sức chống chịu cao, tỷ lệ chết thấp.

Dự án tạo dựng bãi rạn nhân tạo vùng biển đảo Cô Tô được đánh giá mang tính khả thi cao, hy vọng sẽ sớm cải tạo, phục hồi tình trạng rạn san hô trên địa bàn bị suy giảm nghiêm trọng, góp phần làm phong phú nguồn lợi thủy sản, đa dạng sinh học biển và tạo nguồn tài nguyên phục vụ du lịch. 

Việt Hoa