"Nhất thiết phải tăng tính phòng hộ của rừng đầu nguồn, đặc biệt là rừng đầu nguồn các công trình hồ đập"

Thời gian gần đây, báo Quảng Ninh đã nhiều lần phản ánh tình trạng công trình hồ đập chứa nước trên địa bàn bị suy giảm nguồn nước do diện tích rừng đầu nguồn giảm sút... Để làm rõ hơn về vấn đề này, phóng viên báo Quảng Ninh đã có cuộc trao đổi với ông Nguyễn Hữu Giang, Giám đốc Sở NN&PTNT.

[links()]

Giám đốc Sở NN&PTNT Nguyễn Hữu Giang

- Xin ông cho biết thực trạng rừng đầu nguồn của tỉnh hiện nay như thế nào?

+ Toàn tỉnh đang có 179 hồ đập trữ, chứa nước lớn nhỏ với tổng dung tích khoảng 349 triệu m3, trong đó 27 hồ có dung tích lớn, từ trên 1 triệu m3 trở lên. Diện tích rừng đầu nguồn của 27 hồ này là 38.616ha, trong đó 27.732ha là rừng phòng hộ, 8.929ha rừng sản xuất và 1.955ha đất trống đồi núi trọc. Tính ra diện tích rừng sản xuất và đất trống đồi núi trọc chiếm gần 30% tổng diện tích rừng đầu nguồn. Xét về tổng thể, diện tích rừng sản xuất trên tổng diện tích rừng phòng hộ chưa quá lớn, tuy nhiên vấn đề là lại nằm cục bộ ở một số hồ đập. Điều này khiến cho diện tích rừng sản xuất nằm trong rừng đầu nguồn của một số công trình hồ đập lớn, thậm chí chiếm 100%, dẫn đến ảnh hưởng đến công năng sử dụng.

- Ông có thể phân tích rõ tác động của rừng đầu nguồn đối với các công trình hồ đập?

+ Diện tích rừng đầu nguồn chính là thảm thực vật tạo ra nguồn sinh thủy cho các hồ, đập chứa nước, đảm bảo các công trình này đạt được mực nước an toàn. Rừng đầu nguồn càng là rừng tự nhiên, nhiều cây bản địa, đa tầng, đa tán, mật độ cây đảm bảo thì khả năng giữ nước, tạo sinh thủy càng cao.

Thời điểm trước ngày 12/5 vừa qua, mực nước hồ Mắt Rồng (Vân Đồn) cạn kiệt ở mức báo động. Ảnh: Thu Trang

Với hiện trạng rừng đầu nguồn là rừng sản xuất như hiện nay thì tính đa dạng kém, thảm thực vật nghèo, khi đến chu kỳ khai thác thường bị khai thác trắng và hàng loạt, dẫn đến không còn độ che phủ, không có khả năng sinh thủy. Đây là nguyên nhân quan trọng khiến cho nhiều hồ đập chứa nước trên địa bàn tỉnh thời gian qua bị giảm công năng, mùa khô thì cạn kiệt nguồn nước, còn mùa mưa thì xảy ra tình trạng trôi đất đá, làm bồi lắng lòng hồ, đập; áp lực dòng chảy mạnh làm xói mòn các phần công trình xây dựng của hồ, đập, dẫn đến bị hư hỏng, nứt vỡ, rò rỉ... Việc phủ xanh lại diện tích rừng sản xuất sau khai thác cũng phải mất ít nhất từ 2-3 năm. Đây cũng chính là nguyên nhân khiến nước ở hồ chứa nước Khe Lọng Trong (xã Thanh Sơn, huyện Ba Chẽ) xuống dưới mực nước chết mà báo Quảng Ninh số ra ngày 12/12 đã phản ánh.

Theo khảo sát của cơ quan chuyên môn, hồ chứa nước Khe Lọng Trong có tổng diện tích rừng đầu nguồn hơn 200ha, tuy nhiên hiện chỉ có hơn 22ha là rừng phòng hộ, còn lại đều là rừng sản xuất và một phần đất trống, đồi núi trọc. Điều này khiến cho công trình dù mới đi vào hoạt động hơn một năm nay song công năng sử dụng thấp, chưa đáp ứng được việc cung cấp nước sinh hoạt cho 1.400 nhân khẩu và 30ha đất sản xuất nông nghiệp như mục tiêu đưa ra.

Rừng đầu nguồn thôn Đồng Loóng, xã Thanh Lâm, huyện Ba Chẽ chủ yếu là rừng sản xuất, đến chu kỳ khai thác, các hộ dân thường khai thác trắng. Ảnh: Phạm Tăng

Đáng nói, ngoài Khe Lọng Trong, trong thời gian qua, do diện tích rừng đầu nguồn không đảm bảo, toàn tỉnh có đến hàng chục công trình hồ đập bị suy giảm nguồn nước. Tiêu biểu như hồ Khe Cả (TP Cẩm Phả), hồ Khe Mai, hồ Mắt Rồng, đập dâng nước Thác Nhòng, hồ Ngọc Thủy (huyện Vân Đồn); hồ Tân Bình (huyện Đầm Hà), hồ Đoan Tĩnh, hồ Vạn Gia (TP Móng Cái)... Trong đó hồ Mắt Rồng, đập dâng nước Thác Nhòng cạn kiệt ở mức nghiêm trọng, thời điểm tháng 5 vừa qua mực nước dưới ngưỡng tràn 20-30cm, mức thấp nhất từ trước đến nay.

Riêng hồ Khe Cát (huyện Tiên Yên) dung tích 6,68 triệu m3, chính thức tích trữ nước từ tháng 6. Diện tích rừng đầu nguồn của hồ là hơn 200ha, tuy nhiên 100% là rừng sản xuất. Theo nhận định của đơn vị chuyên môn, đây cũng là trường hợp công trình có nguy cơ cạn nước vào mùa khô, đặc biệt là thời điểm rừng đến chu kỳ khai thác. Điều này là rất nghiêm trọng bởi hồ Khe Cát có tổng mức đầu tư lớn trên 410 tỷ đồng và mục tiêu cấp nước phục vụ sản xuất cho 1.570ha đất nông nghiệp, 950ha nuôi trồng thuỷ sản và tạo nguồn cấp nước sinh hoạt cho 8.500 hộ dân các xã Hải Lạng và Đồng Rui của huyện Tiên Yên.

Rừng Quảng Nam Châu (huyện Hải Hà) được gìn giữ, tạo nguồn sinh thủy cho các hồ trữ, chứa nước trên địa bàn.

- Vậy với vai trò là cơ quan chuyên môn của tỉnh, đơn vị tham mưu cho tỉnh giải pháp xử lý tình trạng này như thế nào?

+ Sở NN&PTNT đã tham mưu cho tỉnh, bằng giải pháp nào cũng phải đạt được mục tiêu tăng tính phòng hộ của rừng đầu nguồn, đặc biệt là rừng đầu nguồn các công trình hồ đập. Hiện trong diện tích rừng đầu nguồn 27 hồ chứa nước quan trọng của tỉnh còn 8.929ha rừng sản xuất và 1.955ha đất trống, đồi núi trọc. Hướng xử lý là phải trồng rừng trên diện tích đất trống, đồi núi trọc. Cùng với đó rà soát diện tích rừng sản xuất để xác định diện tích rừng xung yếu và từng bước chuyển đổi từ rừng sản xuất sang rừng phòng hộ.

Theo tính toán của ngành, trong 2 năm tới những vị trí xung yếu của các hồ Khe Chè, Bến Châu, Yên Lập, Trúc Bài Sơn, Khe Dầu phải được chuyển đổi thành rừng phòng hộ. Đối với diện tích rừng sản xuất ít xung yếu hơn thì vẫn để là rừng sản xuất nhưng định hướng và tỉnh phải có cơ chế để bà con trồng rừng gỗ lớn nhằm kéo dài chu kỳ khai thác gỗ đồng thời trồng cây bản địa dưới tán rừng nhằm tăng độ che phủ rừng. Được biết riêng huyện Ba Chẽ đang quy hoạch chuyển đổi hơn 840ha rừng sản xuất sang rừng phòng hộ, trong đó ưu tiên tại vị trí hồ, đập, sông suối.

- Xin cảm ơn ông!

Việt Hoa (thực hiện)