Đối thoại xã hội tại nơi làm việc - Thực trạng và giải pháp

Trong những năm qua, việc triển khai thực hiện quy chế dân chủ cơ sở (QCDCCS) trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh đã có những chuyển biến rõ nét. Việc tổ chức đối thoại định kỳ đã từng bước đi vào nền nếp, các thành viên tham gia đối thoại đã tích cực phát huy vai trò cá nhân để tham gia hoạt động, chia sẻ thông tin, tăng cường sự hiểu biết giữa người sử dụng lao động (NSDLĐ) và người lao động (NLĐ).

NLĐ được đóng góp ý kiến để xây dựng môi trường lao động ổn định, vì sự phát triển của DN, dung hòa được quyền và lợi ích, phòng ngừa các bất đồng xảy ra, hạn chế và loại trừ nguy cơ dẫn đến tranh chấp lao động làm phá vỡ quan hệ lao động, gây thiệt hại về quyền, lợi ích cho cả hai bên. Điển hình như Công ty Tuyển than Cửa Ông định kỳ 3 tháng/lần  đã tổ chức hội nghị đối thoại đảm bảo dân chủ, chất lượng, nội dung chuyên sâu…

Một buổi tập huấn về thỏa ước lao động tập thể cho cán bộ CĐCS.

Tuy nhiên, mặc dù đã có những kết quả bước đầu về tổ chức hội nghị NLĐ và đối thoại định kỳ tại nơi làm việc nhưng vẫn chưa được rộng khắp, còn hình thức, không theo đúng trình tự, nội dung hướng dẫn của pháp luật. Cán bộ CĐCS kiêm nhiệm, chưa dành nhiều thời gian cho công tác công đoàn nên tổ chức thực hiện hiệu quả chưa cao. Tại các cuộc đối thoại định kỳ và hội nghị NLĐ, ý kiến của đại diện NLĐ mới chỉ tập trung vào giải quyết các quyền lợi cho NLĐ thay vì quan tâm đến các giải pháp tham gia quản lý, nâng cao năng suất lao động, hiệu quả sản xuất kinh doanh cho DN; hoặc khi tham gia vào đối thoại, NLĐ vẫn còn nhút nhát, e dè, chưa dám nêu ý kiến vì sợ bị trù dập.

Vẫn còn có DN không xây dựng Quy chế và không bầu các thành viên đại diện tập thể NLĐ tham gia đối thoại, không tổ chức lấy ý kiến và tổng hợp ý kiến NLĐ, đề xuất nội dung đối thoại và xây dựng kế hoạch đối thoại; không phân công trách nhiệm cho từng thành viên tổ đối thoại chuẩn bị ý kiến về nội dung đối thoại, nên khi đối thoại không đủ căn cứ để phân tích, giải trình, phản biện nội dung đối thoại. Có DN thì tập hợp đến 300 NLĐ của công ty để đối thoại định kỳ, không có nội dung chuẩn bị từ trước, nên phần nhiều các ý kiến tham gia của NLĐ mang tính chất đơn lẻ, không tập trung những vấn đề lớn, thậm chí đưa ra ý kiến trở thành phê phán chủ DN hoặc khi NLĐ có ý kiến trao đổi, đề xuất thì NSDLĐ tỏ thái độ phủ nhận, đưa đến kết quả đối thoại không đạt yêu cầu, làm cho đối thoại tại DN gặp nhiều khó khăn, gây tốn kém cho DN và thậm chí làm cho NLĐ mất niềm tin.

Để đẩy mạnh, nâng cao chất lượng thực hiện QCDCCS, tổ chức đối thoại định kỳ tại nơi làm việc, tổ chức Công đoàn cần quan tâm một số nội dung sau: Trước hết, Công đoàn cần lựa chọn bầu các thành viên thông qua tiêu chuẩn các thành viên tham gia đối thoại là rất quan trọng. Thành viên tham gia đối thoại phải hiểu biết pháp luật về lao động và công đoàn, chế độ chính sách đối với NLĐ, các nội quy, quy chế của DN, tình hình sản xuất kinh doanh của DN; đời sống, việc làm của NLĐ và được NLĐ tín nhiệm; có khả năng thuyết trình, thuyết phục hoặc phản biện, tâm huyết thì đối thoại mới hiệu quả; Công đoàn cấp trên cơ sở cần phân công cán bộ trong Ban chấp hành Công đoàn theo dõi, giúp đỡ cơ sở, sẵn sàng đại diện cho tập thể NLĐ (nơi chưa có CĐCS); CĐCS phải chủ động phối hợp với NSDLĐ dự thảo mới hoặc sửa đổi bổ sung QCDCCS, Quy chế đối thoại tại DN, Quy chế tổ chức Hội nghị NLĐ; dự kiến danh sách bầu đại diện NLĐ có đủ tiêu chuẩn tham gia đối thoại định kỳ tại nơi làm việc.

Đây là tiền đề quan trọng để duy trì và thực hiện có hiệu quả việc đối thoại tại nơi làm việc; NSDLĐ phải thực hiện đúng quy định của pháp luật và thật sự dân chủ; cán bộ công đoàn phải tổ chức tốt việc lấy ý kiến NLĐ về những nội dung cần đưa ra đối thoại để tổng hợp ý kiến tham gia trước khi đối thoại. Những nội dung mới phát sinh cần trao đổi với NSDLĐ trước khi diễn ra đối thoại. Phân loại, lựa chọn các nội dung đối thoại, phân công trách nhiệm cụ thể cho các thành viên tham gia, tìm hiểu các căn cứ pháp luật, thực tế yêu cầu và điều kiện cụ thể để đối thoại. Kết thúc buổi đối thoại phải có kết luận từng vấn đề cụ thể và thể hiện vào biên bản đối thoại, ghi rõ những nội dung đã thống nhất, biện pháp thực hiện, những nội dung còn có ý kiến khác nhau chưa thống nhất, cần bàn bạc giải quyết tiếp… Bên cạnh đó hình thức đối thoại tại nơi làm việc phải linh hoạt và tùy thuộc điều kiện cụ thể của mỗi DN, thiết lập và vận hành kết hợp nhiều kênh đối thoại khác nhau. Tùy điều kiện, DN có thể lựa chọn kết hợp các kênh đối thoại phổ biến như: Họp định kỳ 3 tháng/lần, họp trước ca làm việc từ 10-15 phút, lập hòm thư góp ý, bảng tin, mạng nội bộ, webside, sử dụng tin nhắn điện thoại, bảng biểu dán tại nơi nghỉ giải lao giữa ca…

Tóm lại, việc duy trì tốt đối thoại xã hội tại nơi làm việc sẽ tác động tích cực đến mọi mặt hoạt động của DN, từ chất lượng sản phẩm, năng suất lao động, giúp NLĐ yên tâm làm việc, gắn bó với DN, là giải pháp tốt nhất nhằm tháo gỡ những xung đột trong quan hệ lao động, tránh những hậu quả về tranh chấp lao động và đình công, đơn thư khiếu kiện trong DN. Qua đó nâng cao tinh thần lao động cống hiến của NLĐ, thúc đẩy sản xuất ngày càng phát triển, cùng hợp tác vì lợi ích chung, góp phần xây dựng mối quan hệ hài hòa ổn định và phát triển tại DN, phát huy được vai trò của Công đoàn là cơ quan đại diện, chăm lo, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của CNVCLĐ.

ĐỖ VĂN KHÁNH (Ban CS-PL LĐLĐ tỉnh)