Bài 2: Hệ lụy từ những cánh rừng "trắng" hồ sơ pháp lý

Xuất phát từ việc nhiều diện tích rừng 327 khi chuyển giao về cho địa phương không đầy đủ thủ tục pháp lý theo quy định nên không có cơ sở giao cho người dân, phải để trong tình trạng cộng quản nhiều năm. Điều này làm nảy sinh những phức tạp trong quản lý và bảo vệ rừng, nhất là trong điều kiện nhiều hộ dân đang thiếu đất rừng để sản xuất.

[links()]

Báo động tình trạng xâm lấn rừng

Điển hình như tại xã Bắc Sơn (TP Móng Cái) đã tiếp nhận 613ha rừng sản xuất từ Đoàn 327 được gần 7 năm, tuy nhiên chưa giao được ha nào cho người dân. Ông Vương Như Thuần, Phó Chủ tịch UBND xã, cho biết: Nhiều năm nay, do thiếu đất nên các hộ dân đã làm đơn đề nghị lên xã, rồi kiến nghị trong các đợt tiếp xúc cử tri về việc xin cấp đất rừng để sản xuất. Tuy nhiên, hồ sơ xin cấp đất rừng đa số bị trả lại do không đủ căn cứ pháp lý.

Cán bộ Hạt kiểm lâm TP Móng Cái tuần tra, kiểm soát trên diện tích rừng trên địa bàn xã Bắc Sơn do Đoàn 327 giao trả năm 2010.

Lý giải điều này, ông Bùi Tiến Vân, Phó trưởng Phòng TN&MT TP Móng Cái, cho biết: Nguyên tắc để giao đất rừng cho dân phải có quyết định thu hồi đất của Đoàn 327 và quyết định bàn giao đất cho TP Móng Cái, phải có các thông số xác định giá trị rừng, có trích thửa trong sơ đồ quản lý đất đai cũng như có các mốc xác định ranh giới trên thực địa... Tất cả các tiêu chí trên đều không có ở diện tích 613ha rừng sản xuất tại xã Bắc Sơn. Hơn thế nữa, qua kiểm tra thực tế 613ha rừng này của cơ quan chuyên môn, đã phát hiện trong đó có bao trùm toàn bộ hồ Phình Hồ vốn có diện tích mặt nước là trên 180ha. Như vậy, diện tích rừng thực tế thấp hơn rất nhiều so với số liệu trên giấy tờ bàn giao. Đây cũng là điểm khó chưa có cách “gỡ”, khiến các đơn vị chức năng mặc dù đã có đất rừng trong tay nhưng không thể tiến hành giao đất, giao rừng cho người dân.

Theo kết quả khảo sát của xã Bắc Sơn, 100% các hộ dân trong xã đều thiếu đất để trồng rừng, đây cũng là sinh kế chủ yếu của họ, đặc biệt là số hộ ngoài chương trình di dân của Bộ Quốc phòng. Tuy nhiên, do đa số quỹ đất rừng xã đang quản lý không thể cấp đất nên trên địa bàn xã Bắc Sơn liên tục xảy ra tình trạng người dân xâm lấn, tranh chấp đất rừng với Lâm trường 42, xảy ra các vụ cháy rừng mà nguyên nhân nhiều vụ trong đó đã được làm rõ là do người dân gây ra. Đáng chú ý, từ năm 2011 đến nay, có 90 hộ dân thuộc thôn Pẹc Nả đã xâm lấn, tranh chấp đất rừng với Lâm trường 42. Toàn xã đã xảy ra 28 vụ cháy rừng và 28 vụ xâm lấn rừng trên diện tích 613ha kể trên. Cùng với đó, khoảng 70% hộ dân trong xã có diện tích rừng trồng (từ 200m2 - dưới 1.000m2) trong quỹ đất rừng thuộc xã quản lý.

Cần đẩy nhanh tiến độ Đề án giao đất, giao rừng

Các địa phương có rừng 327 là Hải Hà, Bình Liêu, Móng Cái đều khẳng định, nhu cầu của người dân được nhận rừng để phát triển sản xuất rất lớn, tuy nhiên, thực tế việc giao đất, giao rừng cho người dân ở đây khá chậm chạp.

Cụ thể, huyện Hải Hà có đến 1.281 hộ sống dựa vào rừng nhưng chưa được giao đất, giao rừng lần nào. TP Móng Cái thì có gần 1.000 hộ có nhu cầu nhận đất rừng để sản xuất, trong đó riêng 437 hộ dân trên địa bàn xã Bắc Sơn, nhu cầu nhận đất rừng đã ở mức cấp thiết. Còn huyện Bình Liêu có 867 hộ thiếu đất rừng để trực tiếp sản xuất. Tuy nhiên, qua kiểm tra thực tế, hiện việc thực hiện đề án giao đất, giao rừng giai đoạn 2017-2020 tại 3 địa phương đang chậm tiến độ. Từ giữa năm 2016, UBND tỉnh đã chỉ đạo đẩy mạnh xây dựng Đề án giao đất, giao rừng, phấn đấu hoàn thiện trong năm 2016 để có thể bắt đầu cấp đất cho dân vào năm 2017. Nhưng vì nhiều nguyên nhân, đến thời điểm này, Đề án giao đất, giao rừng của cả 3 địa phương đều chưa được UBND tỉnh phê duyệt.

Rừng vành đai biên giới trên địa bàn huyện Bình Liêu.

Theo đánh giá của Sở NN&PTNT, trong 3 địa phương kể trên, huyện Hải Hà là địa phương có các bước thực hiện Đề án giao đất, giao rừng khá bài bản. Ngay sau khi có chỉ đạo của UBND tỉnh, huyện đã xây dựng Đề án và tổ chức kỳ họp HĐND bất thường để thông qua Đề án. Theo đó, việc giao đất, giao rừng được thực hiện cho 1.281 hộ trên địa bàn 5 xã với tổng diện tích trên 3.320ha. Hạn mức giao cho mỗi hộ không quá 10ha, thời hạn giao không quá 50 năm. Tổng nhu cầu kinh phí thực hiện Đề án là trên 4,1 tỷ đồng. Huyện Hải Hà cũng đã đưa diện tích 753ha rừng đã tiếp nhận của Đoàn 327 từ năm 2016 vào Đề án làm quỹ đất sau này giao cho dân. Trước mắt giao cho Ban Quản lý rừng phòng hộ Trúc Bài Sơn và xã Quảng Đức quản lý; giao Hạt Kiểm lâm phối hợp với Phòng TN&MT xây dựng phương án giao đất, giao rừng theo trình tự. Tuy nhiên, đến thời điểm này, Đề án giao đất, giao rừng của huyện vẫn chưa được UBND tỉnh phê duyệt để triển khai.

Đối với huyện Bình Liêu vốn có quỹ đất rừng khá lớn, đã sớm triển khai Đề án giao đất, giao rừng từ năm 2013. Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện lại ngắt quãng và thiếu cập nhật thông tin mới nên đến nay chưa hoàn thiện Đề án, chưa được UBND tỉnh phê duyệt. Riêng đối với TP Móng Cái, đến thời điểm cuối tháng 9/2017 vẫn chưa xây dựng đề án giao đất, giao rừng.

Ông Nguyễn Hữu Giang, Giám đốc Sở NN&PTNT, khẳng định: Một trong những giải pháp cốt lõi để giải quyết hiệu quả các vấn đề liên quan đến rừng 327 tại 3 địa phương Móng Cái, Bình Liêu và Hải Hà là đẩy nhanh tiến độ Đề án giao đất, giao rừng giai đoạn 2017-2020. Việc này đảm bảo rừng có chủ, từ đó nâng cao hiệu quả công tác quản lý, bảo vệ và phát triển rừng, đẩy mạnh giá trị ngành Lâm nghiệp và hơn hết là tạo ra quỹ đất sản xuất, giải quyết việc làm, nâng cao thu nhập cho người dân.

Có thể thấy chương trình trồng, khoanh nuôi, bảo vệ rừng của Đoàn 327 đáp ứng đúng, trúng mục tiêu làm giàu rừng, nâng cao giá trị của rừng và đặc biệt là mang lại tư liệu sản xuất, từ đó cải thiện đời sống của người dân. Tuy nhiên, do những khó khăn, bất cập trong quá trình triển khai nên đến nay chương trình này vẫn chưa đạt được hiệu quả như mong muốn. Thiết nghĩ, đã đến lúc cần có sự vào cuộc triệt để của cơ quan chuyên môn nhằm tháo gỡ, giải quyết dứt điểm những khó khăn, bất cập trên.

Việt Hoa