Bài 1: Gần 20 năm nhùng nhằng việc giao và nhận

Từ năm 1999 đến năm 2015, UBND tỉnh tiến hành giao đất lâm nghiệp cho Đoàn Kinh tế quốc phòng 327 (gọi tắt Đoàn 327) thuộc Quân khu III để thực hiện các dự án trồng mới và bảo vệ, khoanh nuôi rừng (rừng 327). Nguyên tắc sau khi đạt các tiêu chí thành rừng sẽ giao lại cho địa phương quản lý, sử dụng. Tuy nhiên, do nhiều nguyên nhân, việc giao, nhận đất rừng 327 gặp nhiều khó khăn dẫn đến chậm tiến độ, từ đó nảy sinh nhiều bất cập.

[links()]

Gần 9.000ha đất rừng và rừng chưa được giao trả

Theo thống kê của tỉnh, từ năm 1999 đến 2015, Đoàn 327 được UBND tỉnh giao, cho thuê 27.033ha rừng và đất lâm nghiệp tại 3 địa phương giáp biên là Móng Cái, Hải Hà và Bình Liêu. Trong đó, giao: Huyện Bình Liêu 5.650ha, huyện Hải Hà 8.650ha, TP Móng Cái 12.733ha, riêng TP Móng Cái có 10.336ha được giao theo kiểu bản đồ thỏa thuận địa điểm, không có quyết định giao, cho thuê đất.

Theo đúng mục tiêu, sau khi trồng, chăm sóc, bảo vệ rừng đạt các tiêu chí thành rừng, Đoàn 327 sẽ bàn giao về địa phương để làm cơ sở giao đất, giao rừng cho người dân phát triển kinh tế. Thời gian dự toán, từ 4-6 năm đối với rừng trồng mới, khi cây khép tán để vào giai đoạn sinh trưởng mạnh; từ 2-4 năm đối với rừng khoanh nuôi bảo vệ.

Rừng vành đai biên giới xã Quảng Sơn, huyện Hải Hà.

Năm 2010, sau hơn 10 năm nhận đất, Đoàn 327 lần đầu tổ chức bàn giao trả về cho địa phương là TP Móng Cái với diện tích 10.336ha, trong đó có 613ha rừng sản xuất (trên địa bàn xã Bắc Sơn), còn lại là rừng tự nhiên. Toàn bộ diện tích này do thời điểm Đoàn 327 nhận đất là theo bản đồ thỏa thuận địa điểm, không có quyết định giao, cho thuê đất nên khi trả về TP Móng Cái không có quyết định thu hồi đất của cơ quan chức năng hay các hồ sơ, thủ tục bàn giao đi kèm cần thiết khác.

Các năm 2012, 2015, 2016 và từ đầu năm đến nay, Đoàn 327 đều tổ chức giao lại đất rừng cho 3 địa phương là: Bình Liêu, Hải Hà, Móng Cái. Tính đến thời điểm này đạt tổng diện tích gần 16.431ha, bao gồm trên 3.268ha rừng trồng, 13.163ha  rừng tự nhiên. Trong đó, huyện Bình Liêu là 2.847ha, bao gồm 1.562ha rừng trồng, 1.285ha rừng tự nhiên; TP Móng Cái 10.734ha, bao gồm trên 1.000ha rừng trồng, 9.730ha đất rừng tự nhiên; huyện Hải Hà 2.846ha, bao gồm 706ha rừng trồng, 2.140ha rừng tự nhiên.

Hiện Đoàn 327 đang thực hiện thủ tục giao về cho TP Móng Cái thêm 1.559ha rừng, phấn đấu hết năm 2017 sẽ hoàn thành. Sau đợt giao trả này, Đoàn 327 còn quản lý tổng diện tích trên 9.061ha rừng và đất lâm nghiệp, trong đó tại huyện Hải Hà còn 5.774ha, huyện Bình Liêu còn 2.847ha, TP Móng Cái còn 440ha.

Khó về thủ tục, kinh phí đành giao cho xong

Có thể thấy, tiến độ giao trả rừng 327 về cho địa phương khá chậm so với mục tiêu ban đầu đề ra. Trong đó lần giao trả đầu tiên diễn ra năm 2010 (trả 10.336ha rừng cho TP Móng Cái), tức sau hơn 10 năm đơn vị nhận đất. Đến thời điểm này, Đoàn 327 vẫn còn trên 9.061ha chưa giao trả cho địa phương.

Cán bộ Đoàn 327 trồng, chăm sóc rừng Bắc Hải Sơn, TP Móng Cái. Ảnh: Đoàn 327 cung cấp

Tình trạng trên xuất phát từ nhiều nguyên nhân, ở cả 2 phía người giao và người nhận. Nhiều diện tích rừng không có hồ sơ pháp lý, đơn cử như toàn bộ 10.336ha trên địa bàn TP Móng Cái, bao gồm 613ha rừng sản xuất, còn lại là rừng tự nhiên gây khó khăn cho cả 2 bên.

Nguyên nhân của việc này là do thời điểm Đoàn 327 nhận đất của UBND tỉnh là theo bản đồ thỏa thuận địa điểm, không có quyết định giao, cho thuê đất. Chính vì vậy, mặc dù việc giao nhận diện tích đất rừng này đã được 2 đơn vị “rậm rịch” từ năm 2008 nhưng mãi 2 năm sau mới thực hiện được. Riêng 613ha rừng sản xuất trong đó, TP Móng Cái còn không muốn nhận lại bởi diện tích thực tế sai lệnh so với diện tích trên giấy tờ khi bao trùm lên toàn bộ hồ Phình Hồ vốn rộng gần 180ha. Do đặc thù này nên việc giao nhận diện tích rừng trên của Đoàn 327 và TP Móng Cái cũng làm theo kiểu “cho xong”, bàn giao miệng, chỉ có 613ha rừng sản xuất là có văn bản bàn giao.

Tương tự, trong tổng diện tích 8.650ha tỉnh giao cho Đoàn 327 trên địa bàn huyện Hải Hà, thực chất có 1.500ha diện tích trước đó đã được tỉnh giao cho BQL Rừng phòng hộ Chúc Bài Sơn và 61,4ha đã giao cho người dân, hiện người dân đã trồng rừng đến chu kỳ thu hoạch thứ 2. Chính bởi vậy, trong quá trình chuyển giao về cho địa phương, cả Đoàn 327 và huyện Hải Hà đều phải mất nhiều thời gian rà soát, tính toán lại số liệu cũng như xin ý kiến của các đơn vị chuyên môn tỉnh, UBND tỉnh.

Một nguyên nhân khác dẫn đến tiến độ giao nhận đất rừng 327 chậm là các bên không dành kinh phí thuê tư vấn xác định giá trị rừng. Theo quy định khi bàn giao rừng phải xác định rõ diện tích, ranh giới, trữ lượng, loại cây, mật độ cây rừng... Dự toán của các đơn vị tư vấn, chi phí xác định giá trị rừng dao động 800.000 đồng - 1 triệu đồng/ha, tùy vào địa hình, đây là số tiền tương đối lớn. Chưa kể, đối với phần lớn diện tích rừng khi giao cho Đoàn 327 để khoanh nuôi bảo vệ, ngay từ đầu đã thiếu các thông số diện tích, ranh giới, trữ lượng, loại cây, mật độ cây rừng... nên sau này khi giao trả cho địa phương không có cơ sở để đối chứng, đánh giá hiệu quả công.

Chính vì thiếu cơ sở pháp lý theo quy định nên mặc dù đã đủ tuổi sinh trưởng và phát triển, đảm bảo tiêu chí để giao lại cho địa phương thế nhưng công tác giao, nhận vẫn khó diễn ra, dẫn đến chậm tiến độ.

Lực lượng kiểm lâm TP Móng cái phối hợp đại diện xã Bắc Sơn kiểm tra thực địa diện tích rừng tiếp nhận từ Đoàn 327.

Được biết, trong tổng số 16.431ha rừng các địa phương đã tiếp nhận từ Đoàn 327, duy chỉ có huyện Bình Liêu đã tự bỏ kinh phí thuê tư vấn xác định giá trị rừng cho tổng số 2.847ha đã nhận, bao gồm 1.562ha rừng trồng, 1.285ha rừng tự nhiên. Chính bởi vậy việc giao, nhận rừng 327 của địa phương này đều đảm bảo tiến độ, khâu quản lý, khai thác rừng sau này cũng thuận tiện, hiệu quả.

Ngoài ra đối với diện tích 398ha, giao cho TP Móng Cái năm 2012, do Đoàn 327 chi trả chi phí xác định giá trị rừng; diện tích 753ha Đoàn 327 giao cho huyện Hải Hà năm 2016 do hai bên thống nhất cùng chịu chung nên việc giao nhận thuận lợi hơn.

Riêng đối với diện tích 1.559ha hiện Đoàn 327 đang làm thủ tục giao lại cho TP Móng Cái, sau nhiều tranh cãi, mới đây, TP Móng Cái đã chính thức lên tiếng chi trả chi phí xác định giá trị rừng. Số diện tích rừng đã và chưa giao còn lại đều bị vướng do các bên không có phương án kinh phí để xác định giá trị rừng. Chính bởi vậy ảnh hưởng đến tiến độ giao, nhận đất rừng 327, đồng thời xuất hiện những cánh rừng địa phương nhận về nhưng không giao cho dân được.

Việt Hoa

Bài 2: Hệ lụy từ những cánh rừng 327 "trắng" hồ sơ pháp lý