Nữ kỹ sư lai tạo thành công 13 giống lúa quốc gia

Lai tạo được 568 giống lúa mới các loại, trong đó có 13 giống lúa được công nhận giống lúa quốc gia là thành quả 30 năm nghiên cứu của chị Trần Thị Hồng, Phó Giám đốc Công ty CP Giống cây trồng Quảng Ninh.

Hàng ngày, chị Trần Thị Hồng, Phó Giám đốc Công ty CP Giống cây trồng Quảng Ninh vẫn cần mẫn công việc nghiên cứu những giống lúa mới.

Tốt nghiệp chuyên ngành trồng trọt Trường Đại học Nông nghiệp 1 Hà Nội (nay là Học viện Nông nghiệp Việt Nam), năm 1988, chị Trần Thị Hồng về quê hương Đông Triều, công tác tại Công ty CP Giống cây trồng Quảng Ninh. Với tấm bằng kỹ sư nông nghiệp chị được phân về tổ kỹ thuật với công việc chọn giống sản xuất giống lúa. Do cơ chế bao cấp lúc đó chỉ có trung ương mới sản xuất giống nguyên chủng và siêu nguyên chủng (hay còn gọi giống gốc), còn các đơn vị giống cây trồng cấp tỉnh chỉ sản xuất giống cấp 1 (giống gốc được trung ương cấp và nhân ra cung cấp cho nông dân trong tỉnh gieo trồng). Năm 1990, chị được lãnh đạo cử đi học, nghiên cứu để sản xuất giống gốc mà không phải phụ thuộc vào nguồn giống của trung ương phân phối. 

2 năm học tập, nghiên cứu tại Công ty Giống cây trồng Trung ương 1 (Hà Nội), năm 1992 chị về Công ty bắt tay vào nghiên cứu, phục tráng để sản xuất các giống lúa siêu nguyên chủng. Tuy nhiên, do hạn chế trang thiết bị kỹ thuật cùng với kinh nghiệm chưa nhiều, thời gian đầu nghiên cứu, kết quả không đạt như ý muốn, nhiều lần thất bại. Không nản chí, chị vẫn tỉ mỉ, nhẫn nại, có thời điểm chị làm việc cả ngày, đêm. Và thành công đến với chị vào năm 1995 khi đã phục tráng được giống Khang dân 18, được Trung ương khảo nghiệm và đánh giá cao. Đây là giống siêu nguyên chủng đầu tiên cung cấp cho bà con nông dân trong tỉnh gieo cấy, thoát ly hoàn toàn vào nguồn giống trung ương cung cấp.

Với đề tài “Khảo nghiệm các giống lúa mới” có từ năm 1982 đây là đề tài cấp tỉnh được Sở Khoa học và công nghệ giao cho Công ty nghiên cứu và chị là một thành viên. Đến năm 1996, chị được giao làm chủ nhiệm đề tài và cùng các đồng nghiệp khảo nghiệm được 568 giống lúa thuần và lúa lai các loại, trong đó có 13 giống lúa công nhận quốc gia, như: Khang dân 18, Q5, Ải 32, Lưỡng Quảng 164, Hương thơm số 1, Nếp DT 152...

Để duy trì giống lúa gốc có trên 20 năm như Khang dân 18, Q5, Hương thơm số 1, chị cho rằng, phải luôn luôn được phục tráng chọn lọc, đào thải để giống đạt chất lượng tốt nhất nếu không sẽ bị thoái hóa, kháng sâu bệnh kém, năng suất thấp. Ngoài ra, còn một số giống được gieo trồng rộng rãi ở miền Trung như Ải 32, Lưỡng Quảng 164…

Một trọng trách nữa đối với chị là phục tráng lại giống lúa truyền thống bản địa của Quảng Ninh như nếp cái hoa vàng, Bao thai… nhằm  phục vụ Chương trình mỗi xã, phường một sản phẩm (OCOP) của tỉnh. Chị Hồng cho hay: Để phục tráng giống lúa bản địa này là một nhiệm vụ vô cùng khó khăn và mất rất nhiều thời gian công sức. Đặc biệt là giống lúa nếp cái hoa vàng Đông Triều không còn thuần chủng như xưa do bị pha trộn nhiều. Vì trước đây, việc gieo trồng giống nếp cái hoa vàng truyền thống năng suất thấp chỉ đạt 1,5 tấn/ha lại thường bị sâu bệnh nên người dân đã đưa các giống nếp Thái Bình, Nam Định vào gieo trồng. Mặc dù giống lúa du nhập có năng suất cao nhưng chất lượng không bằng giống nếp bản địa và ảnh hưởng tới bảo tồn giống nếp cái hoa vàng nơi đây.

Để phục tráng nếp cái hoa vàng Đông Triều, từ năm 2011 chị cùng các đồng nghiệp phải đến các xã trồng nhiều giống nếp cái hoa vàng như: Nguyễn Huệ, Bình Dương, Yên Đức rồi đến từng hộ dân thu thập giống nếp này đem về phân loại, đánh giá thực trạng. Năm 2013 bắt đầu nghiên cứu khảo nghiệm và năm 2014 cho ra lô siêu nguyên chủng  giống nếp cái hoa vàng đầu tiên vẫn giữ nguyên giống truyền thống có mùi thơm, hạt dẻo, năng suất tăng lên 4 tấn/ha. Đến nay nếp cái hoa vàng cung cấp cho các cánh đồng mẫu lớn trên địa bàn thị xã Đồng Triều.

Chị Trần Thị Hồng kiểm tra giống lúa Bao thai đang được trồng khảo nghiệm tại Công ty CP Giống cây trồng Quảng Ninh.

Tại khu vực miền đông, chị tham gia phục tráng giống lúa Bao thai, đây là giống lúa truyền thống phù hợp với đặc tính canh tác của đồng bào dân tộc thiểu số lại chống chịu thời tiết có thể canh tác hoàn toàn tự nhiên. Dự kiến năm 2019 giống lúa mới sẽ cung cấp cho người dân để gieo trồng đại trà.

Hiện chị đang nghiên cứu những giống lúa mới phục vụ nhu cầu xã hội để thay giống lúa cũ và đã có một số sản phẩm gạo đặc sản của Đông Triều như DT 120 hay gạo thảo dược Hồng Hương 128 là sản phẩm mới, sắp tới được đưa ra thị trường.

Với  thành quả đạt được trong quá trình nghiên cứu khoa học  chị được nhận 2 bằng Lao động sáng tạo vào các năm 2010 và 2012; đoạt giải thưởng KOVA “Khoa học công nghệ ứng dụng đạt hiệu quả thiết thực phục vụ đời sống xã hội” năm 2012; bằng khen của UBND tỉnh và nhiều giải thưởng tại hội thi do các cấp tổ chức. Những sản phẩm mà chị sáng tạo ra mang lại lợi ích rất lớn phục vụ xã hội đóng góp cho sự phát triển nông nghiệp của tỉnh cũng như cả nước.

                                                                                      Dương Trường