Chương trình nước sạch và VSMT nông thôn từ nguồn vốn vay Ngân hàng Thế giới: Khó thực hiện các chỉ số giải ngân

Từ tháng 6-2013, chương trình nước sạch và VSMT nông thôn chính thức được khởi động từ nguồn vốn vay của Ngân hàng Thế giới (gọi tắt là chương trình PforR). Mục tiêu của chương trình nhằm sử dụng hiệu quả dịch vụ cấp nước và vệ sinh ở khu vực nông thôn của 8 tỉnh Đồng bằng sông Hồng, trong đó có Quảng Ninh. Tuy nhiên, sau hơn một năm triển khai, việc thực hiện các chỉ số giải ngân trong chương trình tại tỉnh ta đang gặp không ít vướng mắc.

Công trình cấp nước tập trung tại xã Hồng Thái Tây (Đông Triều) với công suất 2.320m3/ngày đêm dự kiến sẽ hoàn thành vào cuối năm nay.

Để chương trình triển khai có hiệu quả, ngay từ năm 2012, UBND tỉnh đã thành lập Ban Điều hành (BĐH) Chương trình mục tiêu quốc gia nước sạch và VSMT nông thôn, do đồng chí Phó Chủ tịch UBND tỉnh làm Trưởng BĐH. Đặc biệt, để tăng nguồn lực tài chính cho các địa phương, chương trình PforR tại Quảng Ninh đã được lồng ghép với Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới. Theo đó, đối với hợp phần cấp nước, năm 2013, Trung tâm Nước sinh hoạt và VSMT nông thôn đã triển khai làm các công tác chuẩn bị đầu tư và thi công cho 10 công trình cấp nước tập trung thuộc chương trình này. Còn đối với hợp phần vệ sinh môi trường, 100% các trạm y tế đều có công trình nước và nhà tiêu hợp vệ sinh; trên 2.000 nhà tiêu hộ gia đình được cải tạo, xây mới. Dự kiến đến hết năm 2014, số người hưởng lợi từ “vệ sinh toàn xã” là 34.471 người.

Mặc dù chương trình PforR tại Quảng Ninh đã đạt được nhiều kết quả đáng ghi nhận, tuy nhiên với việc áp dụng phương thức cho vay mới, khá khắt khe “dựa trên kết quả đầu ra”, nên việc thực hiện chương trình đang gặp nhiều khó khăn. Được biết, một trong những vướng mắc khiến cho chương trình triển khai chậm là do các văn bản hướng dẫn thực hiện của các bộ, ngành chưa chi tiết, không thống nhất, gây khó khăn cho việc triển khai thực hiện. Đặc biệt là những nội dung liên quan đến “Cơ chế tài chính - Phân bổ nguồn vốn”, từ đó đã dẫn đến nguồn vốn được tạm ứng thấp hơn rất nhiều so với nhu cầu. Năm 2013, Quảng Ninh chỉ được tạm ứng 24/59 tỷ đồng, do đó chỉ đủ bố trí triển khai 2/4 công trình cấp nước theo kế hoạch phải hoàn thành trong năm 2014. Mặt khác, các xã nông thôn ở các huyện Hoành Bồ, Tiên Yên, Đầm Hà, Hải Hà, và TP Móng Cái… đều là những khu vực có mật độ dân cư thấp, phân tán, địa hình đồi núi phức tạp, cho nên suất đầu tư cho một đấu nối nước là rất cao. Với 10% tổng mức đầu tư người dân phải đóng góp theo quy định thì trung bình sẽ mất khoảng 3-4 triệu đồng/hộ gia đình. Mức đóng góp này so với mức sống của người dân khu vực miền núi là khá lớn, nên việc huy động đóng góp kinh phí rất khó khăn. Với những khó khăn đó nên hai năm vừa qua, Trung tâm Nước sinh hoạt và VSMT nông thôn mới chỉ triển khai thi công được 2/10 công trình. Dự kiến đến hết năm 2014 cũng chỉ hoàn thành được 4.000/8.000 đấu nối theo kế hoạch, tại 2 công trình cấp nước tập trung ở xã Hồng Thái Tây (Đông Triều) và Hải Lạng (Tiên Yên). Như vậy việc hoàn thành hợp phần đấu nối nước như cam kết với Ngân hàng Thế giới sẽ không thể đảm bảo đúng tiến độ đề ra.

Bên cạnh đó, hợp phần vệ sinh môi trường cũng đang rơi vào tình trạng tương tự. Trao đổi với chúng tôi, đồng chí Từ Thị Anh Phương, Phó Giám đốc Trung tâm Y tế dự phòng tỉnh cho biết: “Năm 2014, theo kế hoạch cam kết, Quảng Ninh sẽ phải thực hiện vệ sinh môi trường tại 7 xã với 1.699 nhà tiêu được cải tạo và xây mới. Tính đến ngày 11-11, qua kiểm tra tại 4 xã thì mới có 171 nhà tiêu được cải tạo, xây mới (đạt 22% kế hoạch). Số liệu điều tra thực trạng dân số cho thấy 4/6 xã có tỷ lệ người dân là dân tộc thiểu số từ 30% trở lên, cá biệt xã Tân Dân (huyện Hoành Bồ) có tỷ lệ 92,6%. Thế nhưng đây lại là đối tượng không nằm trong diện hỗ trợ của chương trình nên việc huy động nguồn lực cũng như thay đổi nhận thức, hành vi của người dân ở những xã này vô cùng khó.

Theo hiệp định tài trợ, chương trình PforR giai đoạn 2013-2017 sẽ thực hiện phương thức giải ngân dựa trên kết quả thực hiện các chỉ số giải ngân theo từng năm. Trong đó, số hợp phần đấu nối nước tỉnh phải thực hiện là 36.000 đấu nối, xây dựng mới 23.290 nhà tiêu hộ gia đình, số người hưởng lợi từ vệ sinh toàn xã là 133.796 người. Như vậy là chỉ số đấu nối sử dụng nước và xây mới nhà tiêu của PforR là khá lớn so với khả năng đạt được của tỉnh. Bàn về những giải pháp để tháo gỡ khó khăn trên, đồng chí Nguyễn Việt Anh, Giám đốc Trung tâm Nước sinh hoạt và VSMT nông thôn cho biết: Hiện chúng tôi cũng đã có báo cáo đề nghị các bộ, ngành và Ngân hàng Thế giới cân nhắc đến đặc thù về địa hình trong quá trình thực hiện của Quảng Ninh để cấp bù phần kinh phí còn thiếu hoặc giảm chỉ tiêu thực hiện. Đồng thời xem xét cho đối tượng là hộ gia đình dân tộc thiểu số của tỉnh được nhận hỗ trợ của chương trình. Tuy nhiên, bên cạnh sự giúp đỡ từ phía Trung ương, giải pháp mang tính quyết định đến thành công của chương trình phải là sự vào cuộc quyết liệt của chính quyền cấp huyện và cấp xã để thay đổi hành vi, nhận thức của bà con nhân dân. Mặt khác cũng phải chủ động trong việc huy động tổng hợp các nguồn vốn từ ngân sách nhà nước, các tổ chức quốc tế, các doanh nghiệp, đóng góp của nhân dân, vốn tín dụng ưu đãi…

Hoàng Nga