Phát huy thế mạnh kinh tế biên mậu

Được ví như Việt Nam thu nhỏ, Quảng Ninh hội tụ nhiều tiềm năng, điều kiện, vị trí địa chiến lược về chính trị, kinh tế, quốc phòng, đối ngoại. Đồng thời cũng là tỉnh duy nhất có cả đường biên giới trên bộ và trên biển với Trung Quốc. Đây chính là những lợi thế nổi trội để Quảng Ninh phát huy thế mạnh về kinh tế biên mậu, cũng là động lực chính để đẩy nhanh tốc độ tăng trưởng kinh tế, tạo ra những chuyển biến về đời sống xã hội và giải quyết việc làm cho hàng nghìn lao động vùng biên.

Bốc xếp hàng hóa tại cửa khẩu Hoành Mô.

Đi đầu trong đề xuất cơ chế

Sớm xác định được tiềm năng lợi thế của mình, ngay từ những năm 1990, sau khi hai nước Việt Nam - Trung Quốc bình thường hoá quan hệ, Quảng Ninh đã tập trung nghiên cứu, đề nghị với Chính phủ ban hành một số cơ chế chính sách đặc thù áp dụng tại khu vực biên giới. Điển hình như đề xuất Trung ương uỷ quyền cho tỉnh thu thuế xuất nhập khẩu (XNK) ở cửa khẩu biên giới và để lại số tiền này trong 3 năm làm vốn để xây dựng các công trình hạ tầng giao thông. Do đó nên chỉ trong vòng 3 năm (1991-1993), Quảng Ninh đã hoàn thành nâng cấp trải nhựa tuyến đường dài 200km từ Hạ Long ra Móng Cái. Qua đó đã thúc đẩy mạnh mẽ hoạt động giao thương của thành phố cửa khẩu Móng Cái. Bên cạnh đó Chính phủ cũng ban hành Quyết định số 675/TTg về “áp dụng thí điểm một số chính sách tại khu vực cửa khẩu Móng Cái”; Quyết định 103/1998/QĐ-TTg và Quyết định 53/2001/QĐ-TTg cho phép Móng Cái được áp dụng một số chính sách về đầu tư; thuế, tài chính; chính sách đất đai và sử dụng tài nguyên; chính sách về XNC, XNK... Qua thực tiễn hoạt động sau nhiều năm áp dụng, các chính sách này đã đi vào cuộc sống, phát huy tác dụng nhanh, mạnh và mang lại hiệu quả cao, thiết thực. Từ một địa phương nghèo nàn, Móng Cái đã nhanh chóng chuyển mình trở thành một điểm sáng trên bức tranh kinh tế cửa khẩu, trung tâm buôn bán, thương mại năng động, sầm uất lớn thứ 2 của tỉnh và là cửa ngõ quan trọng kết nối thị trường ASEAN với Trung Quốc. Những chính sách trên không những tạo động lực thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội ở các vùng kinh tế, mà còn gắn kết chặt chẽ với việc giữ vững quốc phòng, an ninh và tăng cường quan hệ đối ngoại với nước láng giềng. Do vậy gần đây nhất, ngày 7-12-2012, Thủ tướng Chính phủ đã tiếp tục phê duyệt Đề án “Rà soát, xây dựng tiêu chí lựa chọn một số khu kinh tế cửa khẩu để tập trung đầu tư phát triển từ nguồn ngân sách nhà nước giai đoạn 2013-2015”, trong đó Khu kinh tế cửa khẩu Móng Cái được tập trung đầu tư hệ thống kết cấu hạ tầng trong giai đoạn 2013-2015.

Đột phá trong xây dựng kết cấu hạ tầng

Cùng với các cơ chế, chính sách, xác định vai trò của kết cấu hạ tầng, đặc biệt là hạ tầng giao thông, trung tâm thương mại, kho ngoại quan... là vô cùng quan trọng trong việc phát huy các thế mạnh về kinh tế biên mậu. Chính vì thế nên ngay từ rất sớm, tỉnh đã chủ động đề xuất với Trung ương đầu tư các tuyến giao thông huyết mạch quan trọng và cơ bản để kết nối Quảng Ninh với các địa phương trong Vùng, liên kết giao thông quốc tế phục vụ cho con người và vận chuyển hàng hoá thuận tiện. Đến nay, hệ thống giao thông đường bộ của tỉnh được nâng cấp và đầu tư cơ bản, thông qua việc đã và đang hoàn thiện các tuyến đường huyết mạch, như: QL18A; QL18B; QL18C… Riêng đối với TP Móng Cái, tính từ năm 1996 đến nay, thành phố đã được đầu tư xây dựng khoảng 1.150 công trình phục vụ phát triển thương mại, du lịch - dịch vụ và các ngành kinh tế khác, với tổng mức đầu tư trên 3.000 tỷ đồng. Theo đó, hàng loạt bãi kiểm hoá, bến bãi bốc xếp hàng hoá XNK tại cửa khẩu Bắc Luân, cửa khẩu Ka Long, điểm kiểm tra hàng hoá xuất khẩu Lục Lầm, điểm kiểm tra hàng hoá tập trung tại khu vực gần Cửa khẩu Quốc tế… đều được đầu tư đồng bộ về trang thiết bị kỹ thuật phục vụ cho việc kiểm soát, bảo quản hàng hoá xuất khẩu.

Thông tuyến xe du lịch tự lái qua cửa khẩu quốc tế Móng Cái (12-2013).

Đến những kết quả nổi bật

Nhờ có sự đầu tư đúng hướng, trọng tâm trong phát triển cơ sở hạ tầng cùng với những cơ chế, chính sách ưu đãi nên hoạt động XNK của tỉnh ngày càng phát triển mạnh mẽ. Năm 2013 đạt 1,85 tỷ USD - gấp 2,12 lần so với năm 2005. Mặt hàng và thị trường xuất khẩu ngày càng mở rộng tới 70 quốc gia và vùng lãnh thổ ở khắp các châu lục. Cơ cấu mặt hàng dần chuyển hướng tích cực từ xuất khẩu những nguyên liệu thô có giá trị thấp sang những mặt hàng đã chế biến có giá trị kinh tế cao hơn. Nhập khẩu cũng đã đóng góp vai trò quan trọng để ổn định nhu cầu thiết yếu của nhân dân, đặc biệt hơn là tạo tiềm lực cho việc hình thành các dự án đầu tư của địa phương. Bên cạnh đó, việc đưa dịch vụ tạm nhập tái xuất, chuyển khẩu, kho ngoại quan vào hoạt động ngay từ những năm 1990, đã tạo cho tỉnh lợi thế so sánh vượt trội so với các tỉnh, thành phố trong cả nước. Hàng năm giá trị hàng hoá thuộc loại hình dịch vụ này tương đương với kim ngạch XNK của tỉnh. Nguồn thu thuế, phí liên quan của hàng hoá XNK đã có đóng góp quan trọng cho ngân sách hàng năm của tỉnh, với trên 2.000 tỷ đồng/năm. Mặt khác, thương mại biên giới cũng đã tác động rõ nét đối với phát triển kinh tế - xã hội địa phương khi đóng góp gần 50% GDP của tỉnh, trở thành kênh tiêu thụ hàng hoá hiệu quả cho khu vực sản xuất trong tỉnh.

Có thể thấy, từ những kết quả tích cực trên, Quảng Ninh đã và đang từng bước phát huy được các thế mạnh của hoạt động kinh tế biên mậu. Khẳng định rõ nét tính động lực của ngành kinh tế này trong đảm bảo quốc phòng an ninh tại khu vực cửa khẩu, góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế của tỉnh và làm thay đổi căn bản diện mạo đời sống của người dân vùng biên giới.

Hoàng Nga