Xây dựng thương hiệu cho nông, lâm sản: Chặng đường còn lắm gian nan

Thứ 4, 13/06/2012 | 10:15:45 [GMT +7] A A

Mới đây, đề xuất xây dựng thương hiệu cho 3 nông, lâm sản của TP Uông Bí là mai vàng Yên Tử, vải chín sớm Phương Nam và rượu mơ Yên Tử (chỉ dẫn địa lý cho mai vàng Yên Tử, nhãn hiệu tập thể vải chín sớm Phương Nam; nhãn hiệu chứng nhận cho rượu mơ Yên Tử) đã được Hội đồng Khoa học Công nghệ của tỉnh thông qua. Trong đó nhiều khả năng trong tháng 6 này nhãn hiệu hàng hoá cho vải chín sớm Phương Nam sẽ được cơ quan chức năng cấp giấy chứng nhận. Đây là cơ sở quan trọng để Uông Bí đẩy mạnh lộ trình xây dựng thương hiệu cho 3 sản phẩm kể trên nói riêng, các đặc sản của địa phương nói chung.

Bắt đầu từ những sản phẩm đặc thù

Uông Bí là địa phương có rất nhiều mặt hàng nông, lâm sản đặc thù, có giá trị kinh tế cao và bước đầu xây dựng được chỗ đứng trên thị trường. Theo anh Trần Ngọc Hoán, Trưởng Phòng Kinh tế thành phố, đây là một thuận lợi của Uông Bí. Bởi các sản phẩm trên không chỉ có chất lượng, giá trị mà còn đã quen thuộc đối với người tiêu dùng hoặc chí ít cũng đã được nhiều người biết tiếng. Điều đáng nói là các sản phẩm ấy chỉ đạt được những tiêu chuẩn trên nếu được trồng, sản xuất trên chất đất, khí hậu ở Uông Bí.

Trang trại thanh long ruột đỏ của ông Ngô Văn Tích, phường Phương Đông (TP Uông Bí) là 1 trong những trang trại đang được triển khai xây dựng nhãn hiệu chứng nhận.

Thực tế cho thấy, nguồn gốc của vải chín sớm Phương Nam chính là vải Thanh Hà (Hải Dương). Tuy nhiên, khi được trồng ở vùng đất Phương Nam, nơi được bồi đắp bởi dòng sông Đá Bạc nên quả vải thơm ngon, lượng đường cao, hình dáng mẫu mã quả to, đẹp, và quan trọng hơn thời điểm chín sớm hơn so với các loại vải khác. Đối với rượu mơ Yên Tử cũng vậy, rượu chỉ ngon khi được sản xuất từ quả mơ lông vùng núi Yên Tử. Rượu mơ Yên Tử vốn đã được bà con Thượng Yên Công sản xuất thủ công từ nhiều chục năm nay. Rượu thơm, đậm, lượng cồn thấp, dễ uống, uống với lượng vừa phải tốt cho sức khoẻ, nhất là phụ nữ và người già. Hiện nay sản phẩm này đã được một doanh nghiệp trên địa bàn sản xuất công nghiệp với số lượng lớn. Qua thử nghiệm cho thấy, mặc dù sản phẩm sản xuất theo dây chuyền song vẫn giữ được chất lượng vốn có, trong khi đó hình dáng, mẫu mã lại đẹp, đáp ứng nhu cầu, thị hiếu của người tiêu dùng. Rượu mơ Yên Tử còn có tiếng trên thị trường hơn nhờ gắn với vùng danh sơn Yên Tử. Sản phẩm này đang trở thành sản phẩm du lịch đặc trưng của Yên Tử. Bởi vậy du khách đến Yên Tử đều muốn tìm mua rượu mơ. TP Uông Bí cũng lấy đây là thứ quà tặng đại diện của thành phố mỗi khi có dịp gặp gỡ các đại biểu, bạn bè phương xa.

Nhằm xây dựng và phát triển thương hiệu nông sản đặc thù địa phương, hình thành những sản phẩm có năng lực cạnh tranh, góp phần phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn, ngay từ năm 2010, TP Uông Bí đã đề ra nghị quyết về tăng cường xây dựng thương hiệu nông sản với những chính sách hỗ trợ thiết thực được triển khai. Nhờ vậy nhiều mô hình nông sản đã được nhân rộng, nâng cao chất lượng và giá trị sản phẩm. Tuy nhiên, đến thời điểm này mục tiêu xây dựng thương hiệu nông, lâm sản của TP Uông Bí mới chỉ đạt được những kết quả ban đầu. Trong lộ trình nói trên, Uông Bí còn không ít những tồn tại, khó khăn.

Riêng đối với cây mai vàng Yên Tử đã được đề cập rất nhiều trong các nghiên cứu của các nhà khoa học cả nước. Bởi theo họ, mai vàng Yên Tử là loại mai duy nhất trong nước tính cho đến thời điểm này có 6 cánh và có mùi thơm. Điều này thực sự rất lạ so với các loại mai thông thường khác, vốn có 5 cánh và không có mùi thơm. Có lẽ chính vì sự độc đáo này nên từ nhiều năm trước, trong khi dân miền Bắc nói chung, vùng lân cận TP Uông Bí nói riêng chưa thịnh chơi mai, trưng mai trong các dịp tết cổ truyền thì cây mai Yên Tử đã được thương lái miền Nam, Việt kiều ở nước ngoài đặt mua với giá trị lớn.
Đến thời điểm này, ngoài mai vàng Yên Tử, vải chín sớm Phương Nam, rượu mơ Yên Tử thì cây thanh long ruột đỏ cũng đang được TP Uông Bí đẩy mạnh việc xây dựng nhãn hiệu chứng nhận. Được biết hiện nay hồ sơ xây dựng nhãn hiệu chứng nhận cho quả thanh long ruột đỏ đang hoàn thiện những tiêu chí cuối cùng để chờ được cơ quan chức năng thông qua. Ngoài ra, 2 mô hình nông sản trong chương trình xây dựng nông thôn mới là dưa Điền Công và mía tím Thượng Yên Công cũng đang được đầu tư mở rộng vùng sản xuất, nâng cao chất lượng. Trong tương lai, nếu 2 mô hình này phát triển tốt, tạo được chỗ đứng trên thị trường thì đây cũng sẽ là những sản phẩm nổi trội để Uông Bí xây dựng nhãn hiệu hàng hoá.

Loay hoay phát triển thương hiệu

Đến thời điểm này Uông Bí là một trong số ít địa phương của tỉnh đạt được những tín hiệu đáng mừng trong việc xây dựng thương hiệu hàng hoá. Tuy nhiên, cũng phải thừa nhận con đường để đạt được các mục tiêu này còn rất gian nan với không ít những tồn tại và khó khăn.

Trước tiên đối với rượu mơ Yên Tử, hiện nay Uông Bí đang thiếu vùng nguyên liệu. Như đã nói nguyên liệu để sản xuất rượu mơ là quả mơ lông. Nếu như trước kia xã Thượng Yên Công có cả vùng đồi chuyên trồng cây mơ lông thì hiện nay chỉ còn vài chục cây, mọc rải rác trong các gia đình. Trong khi đó rượu mơ Yên Tử chỉ thực sự ngon và có hương vị đặc trưng khi sản xuất bằng quả mơ lông tại vùng núi này. Hiện nay, để sản xuất rượu mơ với số lượng lớn doanh nghiệp đã phải nhập quả mơ lông từ các vùng Lạng Sơn, Bắc Giang về, song để giữ hương vị thì vẫn phải trộn với tỷ lệ nhất định quả mơ lông Thượng Yên Công. Tuy nhiên, đây thực sự cũng không phải giải pháp lâu dài. Để giải quyết vấn đề này TP Uông Bí đã đặt vấn đề với doanh nghiệp về việc bao tiêu sản phẩm và hỗ trợ nông dân xây dựng vùng nguyên liệu. Tuy nhiên, việc này chưa đạt được kết quả như mong muốn. Thực tế đây sẽ là khó khăn rất lớn cho sản phẩm rượu mơ Yên Tử. Anh Lã Thanh Hoàng, người dân xã Thượng Yên Công khẳng định: “Thượng Yên Công rất hợp với cây mơ lông. Chúng tôi đã trồng và thấy cây mơ lông có sức sống cao, phát triển rất tốt, cho quả sai, to. Là người dân ở đây tôi chỉ mong muốn vì tương lai của một sản phẩm nổi tiếng của địa phương và cũng là vì sự phát triển kinh tế của người dân, TP Uông Bí cần phải có những chỉ đạo kiên quyết hơn để xây dựng vùng nguyên liệu. Rượu mơ Yên Tử thực sự phải là rượu được sản xuất từ quả mơ lông quanh vùng Yên Tử. Nếu doanh nghiệp không thiện chí thì mời doanh nghiệp khác, thậm chí là nhà nước chung tay với người dân để làm và giữ “hồn” của rượu mơ Yên Tử. Chứ cứ để “lai tạp” như hiện nay, rồi đến lúc sản phẩm nổi tiếng ấy mai một đi thì đáng tiếc quá”.

Nếu như rượu mơ Yên Tử gặp vấn đề ở vùng nguyên liệu thì cây mai vàng Yên Tử lại có khó khăn về nguồn gen. Hiện nay, trong khi việc nhân giống gen mai vàng Yên Tử chưa được tiến hành một cách bài bản thì tương lai của giống mai quý này vẫn phụ thuộc hoàn toàn vào tự nhiên, đó là các cội mai trong Rừng Quốc gia Yên Tử. Như vậy đáng lẽ những gốc mai hiện tại đó phải được kiểm kê, khoanh vùng, chăm sóc đặc biệt thì đến nay vẫn chưa có một chương trình bảo vệ nào dành riêng cho chúng cả. Anh Nguyễn Trung Hải, Giám đốc Trung tâm quản lý di tích và danh thắng Yên Tử cho biết: “Chúng tôi biết mai Yên Tử quý, cũng rất muốn dành sự quan tâm hơn hẳn cho loại cây này song lại bị hạn chế bởi nhân lực cũng như cơ sở vật chất và nguồn kinh phí hoạt động. Hiện tại thì cây mai vẫn được bảo vệ, quản lý tốt nhưng trong khi nhu cầu về mai vàng Yên Tử ngày càng lớn, các gốc mai, thậm chí cành mai Yên Tử có giá cao trên thị trường thì nguy cơ “tàn sát mai rừng” vẫn còn rình rập. Bởi vậy tôi cho rằng trong thời gian tới, khi cây mai Yên Tử có thương hiệu thì TP Uông Bí cần có cơ chế chính thức để triển khai hiệu quả việc bảo vệ giống cây này”.

Riêng đối với vùng vải Phương Nam hiện nay cũng đặt ra vấn đề quy hoạch và ứng dụng khoa học kỹ thuật trong quy trình trồng chăm sóc. Điều này sẽ đảm bảo về số lượng quả vải mỗi năm cũng như chất lượng sản phẩm trên thị trường. Ngoài ra, cây thanh long ruột đỏ, hiện vướng mắc lớn nhất về xác định nguồn gốc giống cây vẫn chưa giải quyết được. Đây là một tiêu chí căn bản để xây dựng nhãn hiệu hàng hoá.

Như vậy với tình trạng này thì việc xây dựng nhãn hiệu chứng nhận cho cây thanh long ruột đỏ của Uông Bí sẽ chưa thể đạt được kết quả tốt đẹp.

Việt Hoa

Ý KIẾN NGƯỜI TRONG CUỘC

Ông Lê Công Lợi, thôn Phong Thái (phường Phương Nam): Mong sớm xây dựng được thương hiệu vải chín sớm Phương Nam
Thương lái nói giống vải chín sớm Phương Nam của chúng tôi có mã đẹp, chất lượng vải quả tốt. Ở đất Phong Thái này không cây gì sánh bằng cây vải mà sức lao động bỏ ra cũng nhàn hơn nên nhiều gia đình đã chuyển sang trồng vải. Chúng tôi rất mong sớm xây dựng được nhãn hiệu vải chín sớm Phương Nam chứ như bây giờ, người ta về đây thu mua, đóng xốp rồi thường dán luôn nhãn vải Thanh Hà vào sản phẩm vải Phương Nam. Nhìn thấy cái tên nông sản của mình mất đi ngay trước mắt mà chúng tôi không biết phải làm sao.
Tôi cũng hiểu, vải sớm Phương Nam được công nhận thương hiệu chắc chắn bán dễ dàng hơn, giá trị cao hơn nhưng để làm được, chúng tôi mong muốn nhà nước hỗ trợ về vốn, cử cán bộ KHKT sâu sát hơn với người trồng vải để cây vải cho năng suất, chất lượng cao hơn, chi phí ít hơn, nông dân không phun thuốc lung tung như hiện nay. Tôi cũng mong có biện pháp ngăn chặn hiện tượng bà con cứ vườn nhà ai biết nhà đấy, được giá là bán làm ảnh hưởng đến chất lượng quả vải thương phẩm, cũng như thương hiệu vải chín sớm Phương Nam.

Ông Trần Ngọc Hoán, Trưởng phòng Kinh tế TP Uông Bí: Điều kiện tiên quyết là sự vào cuộc nhiệt tình của chính quyền địa phương
Xây dựng thương hiệu nông sản của Uông Bí quan trọng nhất hiện nay là vai trò của cấp uỷ, chính quyền địa phương. Từ vải chín sớm Phương Nam, thanh long ruột đỏ, mai vàng Yên Tử đến rượu mơ, nếu chính quyền cơ sở không vào cuộc tích cực vận động người dân cùng chung nhận thức, chung hành động cùng địa phương với mục đích cuối cùng là nâng cao cuộc sống của chính người dân thì việc xây dựng thương hiệu nông sản không làm được. Đơn cử như với vấn đề quan trọng hiện nay là từng bước chuyển dịch vùng nguyên liệu cho 4 sản phẩm nói trên theo quy hoạch chẳng hạn. Đất đã được giao cho người dân, tiền đầu tư vào đó cũng là của người dân nên muốn thành công phải có sự vào cuộc của chính quyền cơ sở để phát huy sức mạnh toàn dân, vận động bà con nhận thức được quyền lợi của chính mình từ việc xây dựng thương hiệu cho nông sản. Doanh nghiệp cũng vậy, cần có tầm nhìn xa, có sự ủng hộ đối với chủ trương của địa phương để đầu tư xây dựng vùng nguyên liệu, đảm bảo sự bền vững khi xây dựng giữ gìn thương hiệu nông sản...
Tóm lại, nhà nước, doanh nghiệp và người dân đương nhiên phải có sự đồng thuận nhưng tiên quyết vẫn là sự vào cuộc tích cực của chính quyền cơ sở.

Ông Trần Phi Long, Chủ tịch UBND xã Điền Công: Việc xây dựng nhãn hiệu hàng hoá, nhà nước và nhân dân cùng làm
Vấn đề xây dựng nhãn hiệu cho các đặc sản địa phương, cũng như phát triển các mô hình nông sản điểm trở thành sản phẩm đặc trưng, nhằm làm cơ sở để xây dựng thương hiệu hàng hoá sau này đang ngày càng trở nên thiết yếu. Điều này có tác động mạnh mẽ không chỉ đối với tiến trình phát triển kinh tế - xã hội của địa phương mà ngay cả đối với mục tiêu nâng cao chất lượng đời sống của từng hộ dân. Bởi sản phẩm ấy có trở thành đặc sản và được công nhận nhãn hiệu, mới nâng cao sức cạnh tranh, nâng tầm giá trị, đem lại giá trị kinh tế lớn hơn. Như vậy, địa phương cũng như cá nhân nào xây dựng và phát triển sản phẩm có nhãn hiệu, tức là đã có một thế mạnh phát triển kinh tế, có cơ hội để làm giàu. Thế nhưng để đạt được kết quả trên thì quả không hề dễ dàng, nó đòi hỏi sự vào cuộc một cách tích cực nhất của cả người dân và chính quyền. Trong đó chính quyền phải giữ vai trò chính trong việc định hướng phát triển sản phẩm, cũng như trong công tác quy hoạch, tạo vùng chuyên canh. Còn người dân với vai trò là chủ thể trực tiếp của sản phẩm phải đảm bảo chất lượng và duy trì chất lượng. Nói một cách khác, nếu như trong quá trình xây dựng nhãn hiệu hàng hoá, cơ quan nhà nước giữ vai trò chủ đạo thì về sau này, việc gìn giữ nhãn hiệu ấy lại phụ thuộc nhiều vào nhân dân, những người duy trì chất lượng cho sản phẩm.

Ông Ngô Văn Tích, chủ trang trại thanh long ruột đỏ phường Phương Đông: Chất lượng sản phẩm vẫn là điều kiện sống còn
Đã là người tham gia canh tác các nông đặc sản, ai cũng muốn sản phẩm của mình được xây dựng thương hiệu. Được như vậy có nghĩa sản phẩm của mình đã được đặt tên, được kiểm định chất lượng và các tiêu chuẩn liên quan khác. Tuy nhiên, suy cho cùng việc xây dựng thương hiệu cũng chỉ nhằm mục đích cuối cùng là nâng cao giá trị sản phẩm của mình so với các sản phẩm cùng chủng loại khác. Bởi vậy tôi cho rằng việc xây dựng thương hiệu dù bất cứ hàng hoá gì cũng phải đi vào thực chất, đó là nâng cao giá trị kinh tế cho người dân chứ không phải là để đạt một cái danh, một cái tên để gọi, để không nhầm lẫn với các sản phẩm cùng chủng loại của các vùng miền khác. Thực tế nếu như sản phẩm của mình, ngay cả khi đã có thương hiệu mà không duy trì được chất lượng, không có sức cạnh tranh, không được thị trường chấp nhập thì cũng vô nghĩa. Chính từ suy nghĩ ấy nên tôi rất đồng tình với TP Uông Bí trong việc cố gắng xây dựng và phát triển sản phẩm đạt chất lượng tốt nhất có thể, để lấy đây làm cơ sở cốt lõi xây dựng thương hiệu hàng hoá.