Tìm lời giải cho bài toán tiêu thụ nông sản: Có hướng đi vẫn loay hoay

Cùng với đẩy mạnh phát triển nền nông nghiệp sản xuất theo quy mô hàng hoá, tỉnh đang rất nỗ lực tìm đầu ra ổn định cho các sản phẩm nông sản trên địa bàn. Tuy nhiên, sự thành công trong các hợp đồng ký kết tiêu thụ nông sản không chỉ phụ thuộc vào nỗ lực cố gắng chắp mối của cơ quan quản lý Nhà nước mà còn đòi hỏi sự chuyên nghiệp hóa ở các khâu của người nông dân trong tuân thủ thực hiện các hợp đồng kinh tế.

Tiềm năng sản xuất lớn, sản phẩm đa dạng   

Mặc dù là tỉnh công nghiệp nhưng Quảng Ninh lại có rất nhiều sản phẩm nông - lâm - thuỷ sản mang tính đặc trưng, vùng miền mà các địa phương thuần nông khác không thể có được. Đó là vùng trồng rau, củ quả tập trung ở Đông Triều, Quảng Yên, Vân Đồn; vùng trồng chè ở Hải Hà, Đầm Hà; trồng dong riềng ở Bình Liêu, nuôi trồng, đánh bắt thuỷ sản có ở 11 địa phương ven biển… Tổng sản lượng hàng nông - lâm - thuỷ sản dự kiến có thể cung cấp cho các kênh phân phối tiêu thụ sản phẩm lớn gần 30.000 tấn/năm. Để tiến tới nền sản xuất hàng hoá tỉnh cũng đã quy hoạch được các vùng sản xuất nông nghiệp tập trung theo lợi thế của từng địa phương như vùng thâm canh lúa, trồng rau màu ở Quảng Yên, Đông Triều, Hoành Bồ; vùng nuôi trồng thuỷ sản ở Quảng Yên, Vân Đồn, Móng Cái, Hải Hà, Đông Triều…

Vùng trồng rau màu của bà con nông dân phường Đại Yên (TP Hạ Long).

Theo số liệu thống kê của ngành NN&PTNT năm 2011, tổng sản lượng lương thực của toàn tỉnh đạt 237.512 tấn. Sản lượng thịt hơi xuất chuồng đạt 33.202 tấn. Sản lượng thuỷ sản đạt 83.793 tấn. Hiện nay trên toàn tỉnh có 140 hợp tác xã dịch vụ nông nghiệp và thuỷ sản đang hoạt động; 2.253 trang trại sản xuất nông, lâm, nuôi trồng thuỷ sản kết hợp và 22 doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp; có 11.100 tàu cá lắp máy (trong đó có 166  tầu có công suất từ 90CV trở lên). Với sản phẩm đa dạng và mang tính chất đặc trưng vùng miền cao tỉnh đã dự kiến đến năm 2015 sẽ dành khoảng 30 tỷ đồng để đầu tư xây dựng thương hiệu cho các sản phẩm nông sản trên địa bàn. Riêng năm 2012 sẽ xây dựng thương hiệu cho 17 sản phẩm nông sản cụ thể.

Tìm đường đến các nhà phân phối lớn

Tìm hiểu nguyên nhân vì sao các sản phẩm nông sản trên địa bàn tỉnh vẫn không tìm được đầu ra ổn định, vì sao bà con nông dân các vùng sản xuất tập trung của tỉnh mãi chịu cảnh “được mùa ép giá”, ông Trần Đức Diên, Phó Giám đốc Sở NN&PTNT cho chúng tôi biết: Nguyên nhân và khó khăn lớn nhất trong việc tiêu thụ nông sản hiện nay là các sản phẩm vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu của các đơn vị đầu mối như: Chưa có giấy chứng nhận đủ điều kiện an toàn vệ sinh thực phẩm (ATVSTP); chưa thống nhất cách bảo quản nông sản giữa doanh nghiệp và người nông dân; chưa hình thành được vùng sản xuất hàng hoá tập trung, chuyên môn hoá cao. Bên cạnh đó, giá thành của mặt hàng thuỷ, hải sản cao cấp của các tỉnh khác thấp hơn so với các cơ sở sản xuất trong tỉnh, chủ yếu là tôm, cua, cá nước ngọt nhập từ Nam Định, Thái Bình. Có thể nhận thấy những hạn chế trên đã khiến cho nông sản của tỉnh chưa có tính cạnh tranh cao với các địa phương khác về giá thành và thị trường tiêu thụ.

Cũng theo thống kê của ngành NN&PTNT hiện nay Quảng Ninh đang phải nhập từ 30-40% hàng nông sản từ tỉnh, thành phố khác. Đơn cử như mặt hàng thịt lợn, năm 2011 tổng sản lượng tiêu thụ của toàn tỉnh trên 40.000 tấn nhưng các hộ nuôi trong tỉnh mới chỉ cung cấp được 24.000 tấn, số còn lại phải nhập từ các tỉnh Hải Dương, Bắc Giang, Hưng Yên, Thái Bình… Ngoài nguyên nhân do khả năng sản xuất trong tỉnh chưa đáp ứng được ra thì một nguyên nhân nữa là do người sản xuất chưa tìm được đầu mối cung cấp nên có tình trạng nhu cầu thị trường rất cần nhưng người làm ra thì lại phải bán trong tình trạng ế ẩm. Việc người nông dân chạy theo “mùa vụ” là do nông sản vẫn chưa được sản xuất tập trung, trên một cánh đồng vẫn còn nhiều chủ sở hữu, nhiều loại cây trồng khác nhau dẫn đến việc thu hái khác nhau. Từ đó sản phẩm làm ra không mang tính đồng đều, đồng thời việc tiếp cận, nắm bắt những thông tin về giá cả, thị trường vẫn gặp nhiều hạn chế nên người nông dân chưa tìm được nhiều đầu mối tiêu thụ cũng như thời điểm tiêu thụ có hiệu quả cao.

Trong khi đó các doanh nghiệp có nhu cầu thu mua thì cần có nguồn cung ổn định, đa dạng. Thực tế hiện nay cho thấy phần lớn số lượng nông sản đều tiêu thụ qua thị trường tự do, không có hợp đồng ký kết với các nhà cung ứng chuyên nghiệp. Trong khi đó các đơn vị, doanh nghiệp có nhu cầu thu mua như các nhà hàng, khách sạn lớn, công ty than... đều phải qua đơn vị trung gian hoặc tự trực tiếp thu mua tại các chợ trên địa bàn.

Cần sự nỗ lực từ nhiều phía

Lời giải đầu ra cho sản phẩm nông nghiệp trên địa bàn tỉnh đang được gửi gắm vào chuỗi hệ thống siêu thị Metro và các doanh nghiệp sản xuất than. Nhà phân phối lớn này cũng đã đến Hạ Long với danh mục hàng hoá bán tại Metro Hạ Long tương đối phong phú, trên 25.000 sản phẩm thực phẩm và phi thực phẩm. Đây là địa chỉ vàng để người nông dân, doanh nghiệp sản xuất hàng hoá trên địa bàn tỉnh quan hệ hợp tác tiêu thụ sản phẩm. Tuy nhiên, tiêu chí Metro Hạ Long đưa ra đối với các mặt hàng có thể hợp tác cung ứng tiêu thụ trong hệ thống siêu thị này là: Sản phẩm đó phải phù hợp với những khách hàng mục tiêu; không ngừng thay đổi mẫu mã, đáp ứng được nhu cầu về nhãn mác; chất lượng sản phẩm cũng như quy trình bảo quản phải tốt và phải cam kết lượng hàng cung cấp đầy đủ theo hợp đồng… Thoạt nghe có vẻ rất khắt khe, rất khó có thể đáp ứng được các yêu cầu này nhưng suy xét tính toán cụ thể thì bà con nông dân trên địa bàn tỉnh hoàn toàn có thể làm được.

Để có thể kết nối giữa người nông dân và doanh nghiệp, tìm đầu ra cho nông sản, thời gian qua, ngành Công Thương đã tập trung, chỉ đạo, bám sát thực tế để đưa ra các giải pháp phù hợp, sát cánh cùng với người nông dân và doanh nghiệp. Trong đó, giải pháp ngắn hạn có thể thực hiện như: Tổ chức làm việc với các đơn vị có nhu cầu lớn về thực phẩm nhằm tìm hiểu nhu cầu tiêu thụ, các yêu cầu về chất lượng sản phẩm, hình thức thanh toán; xây dựng cơ chế hỗ trợ các đơn vị sản xuất qua bồi dưỡng đào tạo nguồn nhân lực, tài chính, phương tiện vận tải… Mong rằng với sự nỗ lực chắp mối của cơ quan chức năng, quy hoạch thành các vùng sản xuất lớn các sản phẩm nông sản của Quảng Ninh sẽ có được những hợp đồng tiêu thụ ổn định nâng cao hiệu quả, giá trị sản xuất.

Lan Hương - Hoàng Nga