Nghệ nhân tranh đá quý Đỗ Văn Bi

Nghệ nhân Đỗ Văn Bi, Giám đốc doanh nghiệp tư nhân Kim Bảo Ngọc là người tận tâm và thành công với dòng tranh đá quý và được giới nghệ thuật biết đến với nhiều giải thưởng cao quý cho nghệ nhân có đôi“bàn tay vàng”.

Như có duyên nợ với nghề, trước khi đến dòng tranh nghệ thuật này, Đỗ Văn Bi là thợ cơ khí của Công ty Thi Công và Cấp nước Quảng Ninh (cũ). Thời kỳ đổi mới, Công ty thiếu việc làm, ông xin nghỉ chế độ về phụ giúp vợ bán vàng bạc đá quý với một quầy hàng nhỏ ngay trung tâm khu du lịch Bãi Cháy. Để phát triển sản xuất, Đỗ Văn Bi suy nghĩ, phải mua tận gốc, bán tận ngọn, đến những vùng có nhiều đá quý như  Quỳ Châu, Quỳ Hợp (Nghệ An), Bảo Lộc (Lâm Đồng), Lào Cai, Yên Bái... Xuất phát từ suy nghĩ nghề bán vàng bạc, đá quý, nhất thiết phải biết chế tác thì mới mang lại hiệu quả cao, năm 1991, Đỗ Văn Bi vào miền Nam học nghề chế tác vàng bạc, đá quý. Ông Bi kể: Học xong nghề, trong lúc phụ giúp vợ, rỗi rãi tôi tỉ mẩn nhặt những mẩu đá quý đầu thừa đuôi thẹo bỏ đi ghép thành những hình tượng con thú, cánh buồm, con tàu... bày trong tủ chỉ nhằm làm phong phú tủ hàng, hấp dẫn người mua. Một lần có ông khách người nước ngoài vào quầy hàng, ông không mua gì nhưng ngắm rất kỹ những đồ vật tôi làm. Ông ta gợi ý, nên ghép những viên đá quý thành bức tranh phong cảnh Hạ Long bày bán cho khách. Hỏi ra mới biết ông khách ấy là một hoạ sĩ tài năng. Ông khách đi rồi tôi bắt đầu ngẫm nghĩ về nghệ thuật tranh đá quý.

Đỗ Văn Bi bắt đầu dành nhiều tâm huyết sáng tạo một loại hình nghệ thuật chưa có ở Quảng Ninh. Cái khó của tranh đá quý là không có trường để học, không có thầy để hỏi và không có bạn bè để “hội thảo”. Cứ tự mày mò, tự làm. Hỏng thì bỏ, bỏ lại làm. Tiền của bỏ ra cũng kha khá. Cứ như thế phải hàng năm sau Đỗ Văn Bi mới dám trình làng sản phẩm của mình. Đó là bộ tranh Tứ Quý về thầy trò Đường Tăng. Sản phẩm được trưng bày tại triển lãm do Sở Văn hoá - Thông tin và Sở Công nghiệp (cũ) tổ chức vào năm 1998. Bộ tranh được giải nhì và được khách nước ngoài mua với giá khá cao.

Thành công bước đầu đã tạo khí thế để ông dồn tâm trí cho loại hình nghệ thuật này. Rồi ông thành lập doanh nghiệp Kim Bảo Ngọc. Ông Bi tâm sự, đã làm nghệ thuật thì người sáng tác phải đặc biệt đam mê, phải thả hết hồn vào từng chi tiết, chỉ mềm hoặc cứng ngón tay khi rắc bột màu là xem như bỏ, không như vẽ tranh, sai thì tẩy, quét sơn đè lên. Trước khi rắc bột phải tĩnh tâm, như ngồi thiền. Khi “nhập thiền” rồi mới rắc. Một bức tranh, dù to hay nhỏ đều phải sử dụng rất nhiều màu, mà phải là màu tự nhiên, không pha trộn. Không như vẽ tranh, từ 12 màu cơ bản hoạ sĩ có thể pha chế ra rất nhiều màu. Hiện Đỗ Văn Bi đã sử dụng hơn 40 màu đá quý cho các sản phẩm tranh của mình.

Ông Bi tâm sự, làm một bức tranh bằng bột đá rất kỳ công. Trước hết phải có phác thảo nội dung bức tranh, nếu một bức tranh tả phong cảnh, tả người thật việc thật thì nghệ nhân phải mất rất nhiều thời gian chiêm nghiệm về chủ đề đó, khi nào ngấm vào gan ruột mới tán bột. Màu gì, lượng bao nhiêu, hạt cỡ nào... là phải tính toán chi li. Xảy một ly là bỏ đi tiền triệu. Như bức tranh “Danh sơn Yên Tử” kích cỡ 1,8mx2,5m, để nó trở nên huyền bí, tôn nghiêm, ông phải đi về Yên Tử hàng chục lần, để khi ngồi trước tấm mê ca, hình ảnh núi non, am, tháp Yên Tử cứ lần lượt hiện lên như đang có thật trước mặt. Bức tranh này Đỗ Văn Bi sáng tác hơn nửa năm mới hoàn thành. Giá cả cũng có nhiều loại, rẻ cũng vài trăm ngàn đồng, nhiều có thể tới vài trăm triệu đồng, như bức “Danh sơn Yên Tử”, người biết chơi tranh, biết cái giá của đá quý không ai dám trả rẻ. Tác phẩm trạm khắc cây đèn bằng vỏ ốc, có gắn đá RUBI được giải nhất trong cuộc thi sáng tác về thủ công mỹ nghệ do thành phố Hạ Long tổ chức năm 1999, tác phẩm ấy có ông khách người Nhật Bản mua với giá 2.000 USD.

Từ sự thành công ban đầu với bộ tranh thầy trò Đường Tăng, đến nay Nghệ nhân Đỗ Văn Bi, với thương hiệu Kim Bảo Ngọc đã vinh dự nhận nhiều giải cao quý, như danh hiệu “Bàn Tay Vàng” tại hội chợ triển lãm hàng thủ công mỹ nghệ chất lượng cao toàn quốc năm 2003. Giám đốc Đỗ Văn Bi được UBND tỉnh tặng danh hiệu Doanh nhân tiêu biểu năm 2005. Năm 2006, tại Hội chợ triển lãm hàng Công nghiệp Nông thôn Việt Nam khu vực phía Bắc tổ chức tại Vĩnh Phú, tranh đá quý của doanh nghiệp Kim Bảo Ngọc là 1 trong 14 sản phẩm của cả nước đạt giải “Sản phẩm Công nghiệp Nông thôn tiêu biểu năm 2006”. Tác phẩm tranh tĩnh vật hoa bằng đá quý được giải ba toàn quốc năm 2007. Cá nhân Giám đốc Đỗ Văn Bi được Hiệp Hội DNNVV Việt Nam tặng danh hiệu Doanh nhân tiêu biểu năm 2007. Năm 2009, tại Hội chợ hàng chất lượng cao, tranh đá quý của doanh nghiệp Kim Bảo Ngọc được UBND tỉnh trao tặng Cúp Vàng.

Quế Ninh