Một lần đến với Hoành Bồ...

Hoành Bồ khá gần với TP Hạ Long, chạy ô tô hoặc xe máy vào đây chỉ mất khoảng 20 phút. Đây là một vùng đất chưa thực sự phát triển về du lịch, các dịch vụ chưa được đầu tư nhiều nhưng lại là vùng đất có nhiều nét văn hoá, ẩm thực riêng mà những người ưa khám phá như chúng tôi cảm thấy rất thích thú.

Từ đỉnh núi Mằn.

Đầu tiên là về ẩm thực. Đến Hoành Bồ, bạn sẽ được thưởng thức các món ăn mà nhiều nơi khác không có như món ốc khe, cá suối. Những con ốc khe được nấu với cái rượu, cùng với lá mắc mật ăn có mùi thơm đặc biệt mà các vùng khác không có. Cá suối rán giòn cuộn với lá lốt chấm tương bần là một món ngon, độc đáo. Ruốc luộc chấm với mắm tôm cũng rất đặc biệt. Ruốc ở Hoành Bồ có kích thước vừa phải, thân trên tròn, phía dưới các tua khá dài, khi ăn có vị ngọt, giòn rất khác biệt. Một chị cán bộ văn hoá Hoành Bồ còn nửa đùa, nửa thật giới thiệu về món ruốc này với chúng tôi, rằng sẽ dẫn chúng tôi đi thưởng thức “các em mông tròn, chân dài” khiến ai nấy đều tò mò, háo hức...

Sau khi thưởng thức ẩm thực ở đây, chúng tôi được dẫn đi tham quan một số điểm di tích tiêu biểu của địa phương như: Đình Trới, chùa Trới, chùa Quýt, chùa Vân Phong... Đặc biệt, có điểm di tích vừa là danh lam thắng cảnh, vừa là di tích lịch sử cấp quốc gia như quần thể di tích núi Mằn. Quần thể di tích có nhiều điểm di tích như: Núi Mằn, các miếu ông Lang, ông Dài, ông Cộc, Thánh Mẫu, đình Xích Thổ và cả di tích khảo cổ thành Nhà Mạc nữa.

Núi Mằn chưa được đầu tư quy hoạch, tôn tạo, đường lên núi còn khó khăn, phù hợp với loại hình du lịch khám phá, leo núi. Từ chân núi lên đỉnh, bạn sẽ đi qua một số điểm hang động khá đẹp, bên trong là những lớp thạch nhũ nhiều màu sắc mang một vẻ kỳ ảo lạ thường. Điểm đặc biệt trên vòm hang có các chữ Hán cổ được khắc sâu vào vách núi, người dân nơi đây gọi là hang bia. Leo tiếp lên đỉnh, ta sẽ đi qua địa điểm có đôi ủng đá, đó là hai tảng đá có hình dáng như hình cổ vịt, người dân kể rằng đây là đôi ủng của thần khổng lồ để quên trên núi Mằn... Từ lưng chừng núi phóng tầm mắt ra xa, ta có thể nhìn thấy Vịnh Cửa Lục, bến Gạo Rang, hai bên núi Mằn là hai dòng suối (Khe Bân và Khe Đá Trắng) nước trong xanh, chảy lượn lờ tạo nên cảnh đẹp kỳ vĩ vô cùng.

Bà Bàn Thị Ngân giới thiệu về kỹ thuật thêu của người Dao Thanh Y ở Hoành Bồ.

Không chỉ được tham quan cảnh đẹp nơi đây, chúng tôi được chị cán bộ văn hoá kể cho nghe truyền thuyết liên quan giữa núi Mằn với các đền, miếu trong quần thể di tích. Thần tích kể rằng: “Thần núi Mằn hôn phối cùng với người phụ nữ ở địa phương sinh ra một bọc nở ra 3 con rắn. Một con trong một lần đùa bỡn, nhảy lộn sa vào đống lửa, mình bị bỏng loang cả mình được gọi là “ông Lang”, một con quanh quẩn vấp phải cái cuốc đứt mất đuôi gọi là “ông Cộc”, còn một con gọi là “ông Dài”. Theo lời thần, người phụ nữ đặt tên và phong cho con rắn cụt đuôi là ông Cộc Đồng Hang cai quản khu vực Đồng Hang, chính là khu vực thác Nhòng, thị trấn Trới hiện nay. Con rắn bị cháy đặt tên là ông Lang Đồng Cài cai quản khu vực Đồng Cài, nay là thôn Cài, xã Đồng Lâm (thượng nguồn của khe Bạch Thạch). Con rắn còn lại đặt là ông Dài Đá Trắng (xã Xích Thổ), cai quản khu vực Đá Trắng nay là thôn Đá Trắng thuộc xã Thống Nhất, huyện Hoành Bồ. Còn người phụ nữ sinh ra 3 thần rắn được nhân dân lập miếu thờ tại xã Lưỡng Kỳ gọi là miếu Thánh Mẫu, có việc gì cầu đảo đều được như nguyện”. Sau khi xuống núi, chúng tôi đi tham quan một số miếu có liên quan đến núi Mằn, các miếu nhỏ nhưng đều nằm ở những vị trí đắc địa, cảnh đẹp làm mê hoặc lòng người.

Trong chuyến đi này, chúng tôi cũng đến xã Quảng La tìm hiểu về kỹ thuật thêu truyền thống của người Dao Thanh Y nơi đây. Đường đi vào đây qua nhiều làng xã, hai bên có nhiều ruộng trồng hoa màu, phong cảnh đơn sơ, mộc mạc của một làng quê với không khí trong lành cho chúng tôi cảm giác thư thái. Trên đường đi, chúng tôi ghé qua một khu đất rộng mênh mông với nhiều loài hoa rực rỡ, gọi là “Thiên đường hoa Quảng La” - một địa điểm du lịch của huyện Hoành Bồ.

Tại xã Quảng La, chúng tôi được gặp bà Bàn Thị Vinh và chị Bàn Thị Ngân là hai nghệ nhân hiện nay vẫn thêu các trang phục của người Dao Thanh Y và truyền dạy lại cho thế hệ trẻ. Chúng tôi cũng đến nhà ông Đặng Văn Sinh ở xã Bằng Cả để tìm hiểu về tri thức dân gian, đó là nghề làm men và rượu Bâu. Rượu Bâu làm từ gạo nếp, không nấu mà chỉ ủ men rồi chắt lấy rượu ra, thơm và ngọt, rất đi vào lòng người nhưng cũng dễ say. Ngoài rượu Bâu, người Dao Thanh Y còn có một loại rượu là rượu chua, chỉ dùng nấu canh gà. Món canh gà được nấu với rượu chua, khi ăn cảm nhận được mùi thơm của rượu và thịt gà, vị hơi chua, ngọt, rất ngon, đây có thể được coi là món ăn lạ, độc đáo của huyện Hoành Bồ.

Rời Hoành Bồ về với Hạ Long mà trong chúng tôi còn nhiều nuối tiếc. Đó là chưa tới tham quan được đền thờ Anh Nghị Đại vương và đền thờ Vua Lê Thái Tổ, tương truyền rất thiêng, có giá trị lịch sử to lớn. Chúng tôi cũng chưa được thưởng thức dưa hấu, dưa lê Hoành Bồ nghe nói rất tươi ngon và rẻ, đặc biệt không có thuốc bảo quản. Nếu có dịp đến Hoành Bồ lần nữa, nhất định chúng tôi sẽ tìm hiểu tiếp những nét văn hoá truyền thống, đặc sắc tại vùng đất mà chưa nhiều du khách biết tới này.

Lê Thanh Phương (Hà Nội)