Ăn uống trong TKV

Hàng vạn công nhân đều ăn giữa ca, thợ lò còn ăn 2 lần trong ngày mà không xảy ra sự cố ngộ độc thức ăn, mất vệ sinh an toàn thực phẩm. Điều đó tạo nên vẻ đẹp của TKV.

Tập đoàn Công nghiệp Than – Khoáng sản Việt Nam (TKV) có khoảng hơn 120.000 công nhân cán bộ, hầu hết là những thợ mỏ khai thác than và các khoáng sản khác, tập trung chủ yếu ở vùng Quảng Ninh.

Khai thác than trong hầm lò.

Đi làm theo ca, kíp, người thợ mỏ được phục vụ ăn - ăn công nghiệp, tại các nhà ăn tập thể nơi công trường, xí nghiệp và ăn giữa ca, tại nơi làm việc trong hầm lò.

Toàn TKV trong một ngày cần hàng vạn suất ăn công nghiệp và giữa ca.

Trong khi vấn đề vệ sinh an toàn thực phẩm ngày càng tỏ ra quan ngại, liên tục nơi này, nơi kia, qua các phương tiện thông tin đại chúng, thông báo các vụ ngộ độc thức ăn tập thể; thì từ bao năm nay, TKV đã không để xảy ra một vụ mất an toàn vệ sinh thực phẩm hoặc một vụ ngộ độc thức ăn lớn nào.

Tại sao TKV đã làm được như vậy?

Có 3 lý do nổi bật.

Thứ nhất, TKV đã chú ý đến "đầu vào" nguồn lương thực, thực phẩm và luôn có sự kiểm tra sát sao của y tế đơn vị.

Hồi đất nước còn khó khăn, thời kỳ bao cấp, nguồn lương thực, thực phẩm cung cấp cho TKV là các công ty nhà nước.

Nay chuyển qua kinh tế thị trường, không nhất thiết còn là các công ty nhà nước, song "đầu vào" lương thực, thực phẩm tại các bếp ăn tập thể của các đơn vị trong TKV vẫn có thể duy trì một số nhà cung cấp nhất định, ổn định.

Thợ lò ăn giữa ca bằng cơm hộp.

Đây là cách làm ở Công ty Than Hà Lầm - một đơn vị khai thác than hầm lò.

Một ngày họ phải chuẩn bị khoảng 3100-3200 suất ăn công nghiệp và nướng khoảng 2700-2800 cái bánh mỳ phục vụ ăn giữa ca.

Gạo, thịt, rau, bột mỳ, sữa... đều được mua từ các nguồn tin cậy.

Hoặc mua tại nhà máy (sữa, bột mỳ), hoặc mua hợp đồng đấu thầu với hai hoặc ba nhà cung cấp thường xuyên, có văn bản giao kèo về số lượng, chất lượng, nguồn gốc lương thực, thực phẩm hàng ngày nhập vào.

Gạo Công ty thường mua qua một công ty lương thực, thực phẩm nhà nước hoặc một nhà cung cấp tư nhân; thịt mua qua hai ba nhà cung cấp tư nhân khác; rau thì có một nhân viên của Ngành ăn đặt mua các cơ sở trồng rau, chủ yếu trên địa bàn để có điều kiện kiểm tra cách trồng cấy, chăm bón như thế nào, đồng thời bữa nào nhu cầu bao nhiêu lấy bấy nhiêu để đảm bảo tươi ngon.

Sản xuất nước tinh lọc ở mỏ than Hà Lầm

Nước dùng cho nấu nướng là nước máy do công ty nước Quảng Ninh cấp.

Khi lương thực, thực phẩm của các nhà cung cấp đưa đến nhập, ngoài nhà cung cấp, người của Ngành ăn, còn có nhân viên y tế của Công ty kiểm tra "tay ba" về chất lượng, về an toàn vệ sinh lương thực, thực phẩm.

Khi thức ăn được nấu chín, các bếp ăn đều có tủ lưu nghiệm mẫu thức ăn đã được y tế kiểm định.

Hầu hết các bếp ăn của các đơn vị trong TKV đều đang làm như Than Hà Lầm.

Thứ hai, tích cực áp dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật.

Nhớ thời bao cấp, có bột mỳ, chỉ biết ngào rồi nặn dẹt ra đem luộc, gọi buồn là "nắp hầm" (trông giống cái nắp đậy hầm tăngxê thời tránh bom giặc Mỹ); thành thử có vế đối phát sinh lúc ấy: "Nhìn toàn cục thấy mỳ toàn cục" (cục mỳ nắp hầm).

Sau thì tiến lên làm được mỳ sợi.

Làm bánh mỳ ở mỏ than Hà Lầm

Bánh mỳ chỉ có đi Hà Nội mới mua được. Đi Hà Nội mua được bánh mỳ về làm quà là... nhất.

Những năm ấy công nhân TKV cũng xơi mỳ, lúc đầu thì “nắp hầm”, sau thì mỳ sợi, cuối cùng là bánh bao, vẫn tịnh không thấy bánh mỳ.

Hình như làm bánh mỳ là một bí quyết, không phải dễ làm được.

Thế mà bây giờ, đi đến công trường, phân xưởng trong Than, được mời ăn, khá nhiều nơi người ta đều mời nếm bánh mỳ do chính đơn vị làm ra.

Ăn ở đâu cũng thấy bánh mỳ được làm rất ngon, rất khéo. Không phải một bữa, mà nhiều bữa tôi xin được ăn bánh mỳ thay cơm.

Bánh mỳ ở than Mông Dương to, mềm, thơm. Bánh ở Khe Chàm vỏ giòn, hơi cứng, cầm tay nhây nhẫy dầu, bơ. Bánh ở Hà Ráng lại có hình tròn, pha vào đó sữa, trứng, bơ, giống như loại bánh hamburger.

Hôm tôi đến Hoành Bồ, không kịp ăn sáng, đến đó đã có một ổ bánh mỳ còn nóng giòn, thơm phức các cô nhà bếp dành cho.

Bánh mỳ ở Thành Công, ở 917 cũng thơm, giòn như vậy.

Bột mỳ trắng, không chua, không mọt.

Rửa rau bằng bể sục khí ô zôn ở mỏ than Hà Lầm

Bữa ăn của thợ mỏ giữa ca hôm nay của khá nhiều đơn vị trong TKV là bánh mỳ, ăn kèm với sữa vinamilk. Chỉn chu hơn là bánh mỳ ăn kèm với giò, chả và uống sữa đậu nành.

Thứ ăn kèm - giò, chả, sữa còn phải mua, bánh mỳ và sữa đậu nành là do đơn vị tự làm lấy.

Đúng là làm được bánh mỳ phải có giai đoạn "chuyển giao công nghệ".

Thợ làm bánh mỳ đến đơn vị hướng dẫn cách đắp lò, cách ngào bột, cách ngâm ủ bột, cách làm bánh, nướng bánh.... Khi nào người nấu ăn ở đơn vị làm thành thục thì chuyển giao.

Điều đó chứng tỏ TKV luôn chú ý đến việc sao cho bữa ăn của người thợ ngày một chất lượng hơn, ngon hơn; trong đó có việc tích cực tìm tòi, áp dụng các tiến bộ của khoa học kỹ thuật, công nghệ vào khâu chế biến.

Nội chuyện làm bánh mỳ, lúc đầu là thuê đắp lò, thuê thợ làm bánh mỳ lành nghề vào truyền nghề; nay thì bánh mỳ ở Than Hà Lầm đã được nướng ở lò tự động điều chỉnh nhiệt. Nhiều mỏ khác cũng đã chuyển qua công nghệ này.

Tiếp đó là làm nước lọc tinh khiết.

Hiện tại, rất nhiều công ty trong TKV đã có dây chuyền chế nước lọc tinh khiết, không những đáp ứng nhu cầu của mình, còn dư để bán ra ngoài.

Than Hà Lầm mỗi ngày chiết xuất khoảng 200-300 bình nước lọc loại 20 lít, vài trăm chai loại 0,5 lít, dán mác "Nước lọc tinh khiết Hà Lầm".

Chuẩn bị cơm hộp cho thợ lò ở mỏ than Vàng Danh

Rồi thì nấu cơm bằng nồi hơi.

Bỏ qua nồi hơi, nay nấu bằng tủ khay.

Có tủ sấy giữ cho cơm luôn được nóng.

Các tủ đông lạnh để lưu thực phẩm chưa dùng đến.

Dùng bể sục khí ô zôn để rửa rau quả diệt khuẩn.

Đun nấu bằng ga v.v.

Và thứ ba, trên hết, là tấm lòng, là trách nhiệm của những người làm trong ngành ăn.

Ông Đoàn Văn Kiển, lãnh đạo cao nhất của TKV lúc bấy giờ đã kể những câu chuyện tại Hội nghị gặp mặt các chị vợ công nhân bậc cao xuất sắc và nữ công nhân viên chức lao động tiêu biểu, khiến tôi nhớ mãi.

Ông kể một kỷ niệm ở mỏ Vàng Danh quãng năm 1999.

Lúc ấy Vàng Danh là đơn vị đầu tiên trong Tập đoàn cho thợ lò ăn cơm giữa ca là cơm đóng hộp.

Nên nhớ những năm ấy nước ta còn rất khó khăn.

Ăn tự chọn ở mỏ than Mông Dương

“Sau nghỉ tết, tôi xuống Vàng Danh và chui lò, sau đó khi ra, gần trưa rồi thì tôi được cho biết là đã cho thợ lò ăn giữa ca bằng cơm hộp”.

“Tôi mới đến xem bộ phận đóng cơm hộp cho thợ lò xem như thế nào”.

“Các chị đang cho cơm và đồ ăn vào hộp”.

“Lúc mà tôi thấy các chị ấy bỏ vào hộp cơm một đôi đũa, đương nhiên, ăn phải có đũa; song đến khi các chị cho một cái tăm vào đó, thì thú thực, tôi rất xúc động”.

“Và tôi khóc. Bởi tôi nhớ đến một sự kiện”.

“Cách đấy mấy năm tôi đã kỷ luật ba chị công nhân làm cấp dưỡng, khi tôi làm giám đốc ở mỏ Mông Dương”.

“Không hiểu vì lí do gì các chị đã đổ thẳng ngay gạo trong bao vào chảo để nấu cơm cho công nhân mà không đổ ra rá để vo”.

“Thì đến nay thấy các chị ở Vàng Danh đưa cái tăm vào hộp cơm làm sao mà không xúc động?”.

“Thợ lò được chăm bẵm như thế là một điều đáng quý”.

Chuẩn bị những món ăn tự chọn

“Ngày hôm nay ở Mông Dương cái nhà ăn là hiện đại nhất. Cả một dây chuyền công nghệ nấu ăn, ăn tự chọn. Suất ăn không nhiều tiền mà công nhân có thể chọn mười mấy món ăn, với chỉ một điều kiện: đừng để thừa, ăn bao nhiêu lấy tuỳ thích nhưng không được để thừa”.

“Rất sạch sẽ, rất ngăn nắp, rất hiện đại. Đấy là ở Mông Dương ngày hôm nay”.

“Chúng ta có một niềm tự hào nho nhỏ. Đó là ở Ngành Than - Khoáng sản luôn có hàng vạn người ăn trưa, ăn công nghiệp, ăn giữa ca mà chưa hề xảy ra một sự cố nào về vệ sinh an toàn thực phẩm, ngộ độc thức ăn”.

“Các anh các chị thử nghĩ xem, hàng vạn công nhân đều ăn giữa ca, thợ lò còn ăn 2 lần trong ngày mà không xảy ra sự cố ngộ độc thức ăn, mất vệ sinh an toàn thực phẩm, thì mới thấy sự cố gắng của hệ thống lãnh đạo các đơn vị và sự cố gắng của chị em, anh em làm công tác hậu cần, công tác cấp dưỡng to lớn biết bao”.

“Chuyện đó không phải là nhỏ. Chuyện đó đã duy trì nguồn lực lao động, duy trì văn hoá của Ngành”.

“Và tại sao có được? Tôi xin quay trở lại chỗ Vàng Danh”.

“Khi tôi xúc động và tôi hỏi thì một chị bảo rằng: chồng em là thợ lò; chị khác nói: em của em nó là thợ lò...”…

“Có nghĩa là, các chị lo không phải lo một cách chỉ là công việc mình làm để hưởng lương, mà đây là làm còn vì tình nghĩa. Làm cho chồng mình, cho em mình, thậm chí có chị có con đã bắt đầu làm thợ lò”.

“Và khi tôi hỏi, cũng năm đó, ở mỏ Cọc Sáu, trên mãi đỉnh cao 360(m), các chị đang vo gạo nấu cơm. Tôi trêu các chị, tôi hỏi gạo có ngon không? Các chị bảo: Thủ trưởng ơi, gạo ở đây ngon hơn gạo chúng em ăn ở nhà”.

“Thế là đã rõ. Rõ ràng đó là sự chăm sóc lẫn nhau, để đảm bảo cho lao động của chúng ta có hiệu quả”.

“Và chính nó tạo nên vẻ đẹp của TKV”...

Trần Giang Nam