Cá mòi Bản Sen

Cá mòi có lắm xương dăm, thế nên nhiều người không ưa thích. Nhưng cá mòi ở Bản Sen (huyện Vân Đồn) với hương vị riêng, béo và thơm ngon, đặc biệt là cá mòi trứng dịp đầu năm, khiến nhiều người đã được thưởng thức rất khó quên.

Cá mòi rán giòn.

Là giống cá phổ biến ở vùng cửa sông, cửa biển, cá mòi có thân dài, mình dẹt, nhiều vảy ánh bạc. Cá mòi Bản Sen là loài ăn nổi, thường bơi theo đàn. Cá mòi ở đây có thịt ngậy thơm, béo, ngon nhất là từ khoảng tháng 8 tới tháng 10 và từ tháng 2 tới đầu tháng 3 âm lịch hằng năm, là mùa cá mòi chuẩn bị đẻ trứng. Theo lý giải của những lão ngư giầu kinh nghiệm thì vùng biển Bản Sen có nhiều vùng kín, nước lặng, độ mặn nước biển vừa phải, lại nhiều phù du, vốn là thức ăn ưa thích của cá mòi. Hơn nữa, các hoạt động nuôi trồng hải sản đa dạng ở đây như nuôi trai, tu hài, hàu… đã tạo ra một nguồn thức ăn tầng mặt lý tưởng cho cá mòi sinh trưởng.

Việc đánh bắt cá mòi cũng có những quy tắc riêng. “Để bắt cá mòi cần loại lưới mắt nhỏ, thả tầng trên mặt nước. Thời điểm thả lưới là vào sáng sớm hoặc chiều bởi đây là lúc cá mòi kéo đàn đi kiếm ăn rất đông. Đánh cá mòi cần tiến hành thời điểm đầu con nước, chọn “con nước thơm” tức là đầu con nước trong tháng là thời điểm nước không đục, dòng không chảy mạnh, nhiều thức ăn, cá đi kiếm ăn thành đàn. Thông thường các tháng đều có 2 con nước nhưng dịp cuối năm thường có 3 con nước, nước đứng ít chảy, cá đi kiếm ăn theo đàn đông. Đây cũng là mùa thả lưới cá mòi. Đánh cá mòi cũng không quá khó, sau khi thả lưới dạo thuyền một vòng gõ mạn thuyền hoặc dùng sào đạp mạnh để xua cá vào lưới”, ngư dân Trần Văn Quyến, thôn Nà Sắn, xã Bản Sen chia sẻ.

Cá mòi đánh bắt dịp cuối năm thường béo, thịt trắng thơm, bùi. Để chế biến cá mòi ngon cần phải giữ cá tươi sống bởi cá mòi rất dễ chết khi bắt lên bờ. Sau khi đánh bắt được, người ta bỏ cá vào văng (khoang nhỏ chứa nước mặn trên thuyền) để giữ cá tươi hoặc chế biến ngay.

Làm cá mòi không mổ dọc bụng, sau khi đánh sạch vảy cá, chỉ cần cắt ngang một lát vừa tầm ở phía dưới mang rồi moi mật, ruột ra, dùng tay móc mang cá. Cá mòi có thể được chế biến thành nhiều món: Rán, nấu chua, gỏi, có khi băm chả… Tuy nhiên, cá mòi Bản Sen ngon nhất vẫn là cá mòi trứng, rất béo, thường chỉ được đánh bắt vào thời điểm đầu năm, từ tháng 2 tới đầu tháng 3 âm lịch. Sau tháng 3, khi cá sinh sản người dân không đánh bắt nữa bởi lúc này cá gầy, dễ chết... Vì thế ngư dân Bản Sen có câu: “Tháng 3 quạ thu ca mòi”.

Cá mòi trứng béo, thịt dày, ngọt và có vị bùi đặc trưng. Cá mòi trứng nướng than hoa, rán giòn hoặc được kho với quả trám đen… đều ngon. Dù rán hay nướng việc chế biến khéo để ăn không bị hóc xương là rất quan trọng. Do nhiều xương dăm nên cá mòi cần được làm sạch, khéo giữ buồng trứng sau đó khứa vài đường chéo trên thân, tiếp theo là rán hoặc nướng để làm chín, làm giòn xương…

Trong tiết trời se lạnh đầu năm, thật là thú vị khi được thưởng thức cá mòi trứng giòn bùi chấm với mắm gừng, chanh ớt... Cá mòi nướng còn nóng để cả con thưởng thức là ngon nhất. Vị thơm của thịt cá, vị ngậy của trứng cá mòi chấm mắm gừng, chanh khiến thực khách đã ăn sẽ nhớ mãi.

Hà Phong