Rau tự trồng có thực sự là rau an toàn?

Rau là một loại thực phẩm thiết yếu không thể thiếu trong tiêu dùng hàng ngày và có ảnh hưởng trực tiếp đối với sức khỏe con người.Thời gian gần đây, do lo ngại về nguồn gốc rau được bày bán trên thị trường mà nhiều hộ gia đình đã tự tìm cách trồng rau ăn. Tuy nhiên, người dân cũng cần có hiểu biết nhất định để phân biệt thế nào là rau sạch, rau an toàn.

Rau tự trồng trong hộp xốp phục vụ cho tiêu dùng của gia đình chưa hẳn là rau an toàn. Ảnh: VP

Những sản phẩm rau tiêu dùng hàng ngày bao gồm rau ăn củ (su hào, cà rốt...), rau ăn lá (rau muống, bắp cải, xà lách.. ), rau ăn hoa ( thiên lý, súp lơ...), rau ăn quả (dưa leo, bầu bí, cà chua, ớt....), rau ăn mầm như giá đỗ đậu xanh, giá đỗ đậu tương....

Do lo ngại về các loại rau được bày bán trên thị trường bị ô nhiễm thuốc trừ sâu, bệnh và bị nhiễm độc do các nguyên nhân khác như rau được trồng ở những vùng nước ô nhiễm, rau được rửa hoặc làm tưới bằng nước cống rãnh...., nên nhiều gia đình (nhất là tại các thành phố do không có nguồn đất trồng) đã tự cho đất vào các hộp xốp để trồng rau hoặc để riêng một khoảng đất để trồng rau dùng tiêu thụ riêng cho gia đình mình và họ coi như rau tự trồng của gia đình là "rau an toàn" hay "rau sạch". Nhưng thực tế, những loại rau tự trồng này có phải là rau an toàn hay không?

Để lý giải vấn đề này, chúng ta hãy đối chiếu về tiêu chuẩn, chất lượng của rau an toàn.

Theo Quy định số 04/2007/QĐ - BNN ngày 19/01/2007 của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn về Ban hành Quy định về quản lý sản xuất và chứng nhận rau an toàn, phải đảm bảo các yêu cầu:

- Dư lượng của các hoá chất bảo vệ thực vật và sản phẩm phân hủy của chúng (gồm: Thuốc trừ sâu, thuốc trừ bệnh, trừ ốc, trừ cỏ dại, tuyến trùng.....), hàm lượng đạm Nitorat (NO3-), hàm lượng kim loại nặng (Cu, Pb, Hg, As.....) , mức độ nhiễm các vi sinh vật gây bệnh và ký sinh trùng. Tất cả các chỉ tiêu này trong các loại rau khi tiêu dùng phải đạt dưới mức cho phép đối với từng loại rau quả cụ thể thì được gọi là rau đạt tiêu chuẩn về an toàn thực phẩm hay rau an toàn.

- Về chỉ tiêu hình thái: Sản phẩm rau phải được thu hoạch đúng lúc, phù hợp với yêu cầu của từng loại rau cụ thể như đúng độ già về kỹ thuật hay thương phẩm, không dập nát, hư, thối, không lẫn tạp chất, sâu bệnh....

Ngoài ra, đối với những loại rau dùng cho mục đích xuất khẩu phải tuân thủ  những qui định cụ thể về chất lượng, mẫu mã, yêu cầu về kiểm dịch thực vật và các yêu cầu khác của từng nước nhập khẩu.

Vì vậy, để có sản phẩm rau an toàn phải có những điều bắt buộc nhất định trong quá trình sản xuất.

Theo quy định của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, để có sản phẩm rau an toàn thì trong sản xuất phải đảm bảo các tiêu chuẩn sau:

- Về đất trồng: Đất trồng rau an toàn không bị ảnh hưởng của các chất thải công nghiệp, chất thải của khu dân cư tập trung, bệnh viện, nghĩa trang, không nhiễm các hoá chất độc hại cho con người và môi trường.

- Yêu cầu về phân bón cho rau quả an toàn: Chỉ được phép dùng phân xanh hoặc phân chuồng đã ủ hoai mục, tuyệt đối không được dùng phân hữu cơ còn tươi (phân bắc, phân chuồng, phân rác còn tươi....) để tưới hoặc bón cho rau quả; sử dụng hợp lý và cân đối giữa các loại phân hữu cơ và vô cơ. Số lượng phân bón (nhất là đạm vô cơ) phải dựa trên quy trình quy định cho từng loại rau quả cụ thể, đặc biệt đối với rau ăn lá phải kết thúc bón đạm trước khi thu hoạch tối thiểu 12- 15 ngày. Cần hạn chế tối đa việc sử dụng các chất kích thích và điều hoà sinh trưởng của cây trồng đối với rau an toàn.

- Nước tưới cho rau an toàn: Chỉ được phép dùng các nguồn nước từ giếng khoan, nước từ các sông, suối không bị ô nhiễm các hoá chất độc hại và vi sinh vật gây bệnh. Tuyệt đối không được dùng nước thải từ khu công nghiệp, thành phố, bệnh viện, khu đông dân cư, nước ao tù đọng, nước gần các nghĩa trang để tưới rau.

- Công tác phòng trừ sâu bệnh : Phải áp dụng triệt để các biện pháp quản lý dịch hại tổng hợp (IPM) trên nguyên tắc hạn chế đến mức thấp nhất thiệt hại do sâu bệnh gây nên, nhằm đạt hiệu quả kinh tế cao, ít hoặc không độc hại cho con người và môi trường.

- Chỉ  được phép dùng thuốc phòng trừ sâu bệnh khi thật cần thiết (sâu bệnh hại đến ngưỡng phòng trừ), tuyệt đối không được dùng các loại thuốc cấm và thuốc nằm trong danh mục hạn chế sử dụng ở Việt Nam để phun cho rau quả. Chỉ được sử dụng các loại thuốc sinh học, thuốc thảo mộc, thuốc có độ độc thấp, nhanh phân hủy, ít độc hại đến thiên địch có ích trên đồng ruộng.... (thuốc nằm trong danh mục được phép sử dụng trên rau theo quy định của  Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn).

Phải tuân thủ nghiêm nghặt thời gian cách ly trước khi thu hoạch đối với với từng loại thuốc được quy định cụ thể trên bao bì. Tuyệt đối không được  dấm, ủ rau quả tươi bằng các hoá chất bảo vệ thực vật.

Đối chiếu với các quy định trên, hiện nay tại các thành phố, thị trấn, người dân lấy đất ở bất cứ đâu, kể cả đất được lấy từ nạo vét cống rãnh, đất bị ô nhiễm kim loại nặng và các ký sinh trùng độc hại.... mà người dân không thể nhận biết để cho vào các hộp xốp hoặc tận dụng khoảng đất trống ở mép đường, cạnh kênh mương thoát nước sinh hoạt của khu dân cư....để trồng rau tiêu dùng cho gia đình; dùng nước thải tại các cống rãnh của khu dân cư để tưới cho rau. Bên cạnh đó, một số gia đình lại lấy nước giải của con người, phân gia súc, gia cầm chưa ủ hoai mục để tưới và bón cho rau nhanh tốt; dùng nhiều phân đạm bón để rau có màu xanh non hấp dẫn và không đủ thời gian cách ly khi thu hoạch...

Những loại rau do các gia đình tự trồng như vậy để tiêu dùng, tuy không có dư lượng thuốc trừ sâu, bệnh nhưng lại tiềm ẩn rất nhiều nguy hiểm do rau bị ô nhiễm kim loại nặng, ô nhiễm đạm nitorat và các ký sinh trùng gây bệnh. Như vậy, nếu trồng rau theo phương pháp trên thì các sản phẩm rau xanh mà các gia đình tự trồng để tiêu dùng hàng ngày không phải là rau an toàn mà vẫn là các loại rau nhiễm các hóa chất độc hại và tiềm ẩn nhiều nguy cơ gây ngộ độc cho con người./.

Theo Phạm Văn Phú (ĐCSVN)