"Thần thánh hóa, tẩy chay quá đà thực phẩm chức năng đều là quan niệm sai"

Việc hiểu không đúng, sản xuất không đúng, tiêu dùng không đúng đã dẫn đến những phản ứng trái chiều trong xã hội, có nơi thần thánh hoá TPCN, có nơi lại tẩy chay TPCN… đều là những quan niệm sai.

Thực phẩm chức năng (TPCN) lưu hành trên thị trường VN với các kênh phân phối rất đa dạng. Theo TS. Trần Quang Trung - Cục trưởng Cục ATTP: TPCN là thực phẩm dùng để hỗ trợ chức năng của cơ thể con người, tạo cho cơ thể tình trạng thoải mái, tăng sức đề kháng, giảm bớt nguy cơ mắc bệnh, bao gồm thực phẩm bổ sung, thực phẩm bảo vệ sức khoẻ, thực phẩm dinh dưỡng y học.

Bộ trưởng Nguyễn Thị Kim Tiến phát biểu khai mạc hội thảo

TPCN đã góp phần to lớn trong việc dự phòng và nâng cao sức khoẻ nhân dân và tạo công ăn việc làm cho người lao động thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội. Ngoài ra, TPCN cũng góp phần trong việc giảm tải bệnh viện.

Tuy nhiên, hiện nay việc quản lý, sản xuất, kinh doanh và tiêu dùng đôi khi còn có những bất cập. Việc hiểu không đúng, sản xuất không đúng, tiêu dùng không đúng đã dẫn đến những phản ứng trái chiều trong xã hội, có nơi thần thánh hoá TPCN, có nơi lại tẩy chay TPCN… đều là những quan niệm sai.

Bộ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thị Kim Tiến khẳng định, thực phẩm chức năng được biết đến là thực phẩm dùng để hỗ trợ chức năng của cơ thể con người, tạo cho cơ thể tình trạng thoải mái, tăng sức đề kháng, giảm bớt nguy cơ mắc bệnh và thực phẩm chức năng bắt đầu phát triển từ những năm 80 của thế kỷ trước tại một số nước trên thế giới như Nhật Bản, Mỹ, Trung Quốc, Hàn Quốc, EU và một số nước khác.

Bằng nhiều cách khác nhau người ta đã chủ động áp dụng các thành tựu khoa học kỹ thuật trong sản xuất, điều chế thực phẩm chức năng như lấy bớt những phần không có lợi và bổ sung các thành phần có lợi vào các sản phẩm thực phẩm tùy theo yêu cầu và mục đích sức khỏe trong công tác chăm sóc và bảo vệ sức khỏe.

Trên thế giới ngành công nghiệp thực phẩm chức năng hiện đang phát triển mạnh mẽ. Theo thống kê của Cơ quan Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ, tới năm 2009 tại Hoa Kỳ số lượng các sản phẩm TPCN đã lên đến con số 29.000, nhưng con số ước lượng thực tế trong ngành công nghiệp sản xuất còn lên đến 50.000 sản phẩm và Hoa Kỳ được biết đến là thị trường TPCN lớn nhất trên thế giới, đặc biệt là thị trường về các sản phẩm bổ sung vi chất dinh dưỡng, tiếp theo là Tây Âu và Nhật Bản.

Tại các quốc gia phát triển này, việc sử dụng TPCN của người dân để tự bảo vệ sức khỏe có chiều hướng ngày càng gia tăng. Nhiều nghiên cứu tại Hoa Kỳ đã chỉ ra rằng TPCN có tác động tích cực đến sức khỏe người dân, đặc biệt là công tác dự phòng và nâng cao sức khỏe.

Ở Việt Nam, TPCN được nhập khẩu vào sử dụng từ năm 2000,  sau đó việc sản xuất TPCN trong nước cũng được nhiều công ty nghiên cứu và ứng dụng. Tuy nhiên, đây là một lĩnh vực còn rất mới cho nên ngay các văn bản quản lý đã được xây dựng, sửa đổi, bổ sung để đáp ứng yêu cầu quản lý của từng thời kỳ. Trong vòng hơn 10 năm gần đây, Bộ Y tế đã ban hành ít nhất 5 văn bản để quản lý TPCN

Đặc biệt người tiêu dùng cũng có những phản ứng trái chiều về TPCN, có nhiều nơi thì thần thánh hóa, có những nơi lại tẩy chay, đều do các quan niệm không đúng về TPCN.

Thực phẩm chức năng có cần kê toa?

Theo TS Nguyễn Thanh Phong, Phó Cục trưởng Cục An toàn thực phẩm, TPCN là thực phẩm dùng để hỗ trợ chức năng của cơ thể con người, tạo cho cơ thể tình trạng thoải mái, tăng sức đề kháng, giảm bớt nguy cơ mắc bệnh, bao gồm thực phẩm bổ sung, thực phẩm bảo vệ sức khoẻ, thực phẩm dinh dưỡng y học (theo Luật An toàn thực phẩm).

Trên thế giới, nhiều nước đã xây dựng và ban hành các quy định và các hướng dẫn đối với ngành TPCN, đối với người sản xuất TPCN cũng như xây dựng và phát triển hệ thống báo cáo phân tích và ghi chép về các vấn đề sức khỏe liên quan đến thực phẩm chức năng và thực phẩm bổ sung.

Các nước EU trước đây không cho ghi nhãn bất kỳ tác dụng nào trên nhãn nhưng bác sỹ được kê đơn, hướng dẫn, gần đây là Hà Lan, Thuỵ Điển đã thay đổi quan điểm. Một số nước cho ghi tác dụng trên nhãn nhưng bác sĩ không kê đơn (trong đó có Việt Nam).

Quy trình cấp phép, kiểm tra đối với việc sản xuất, kinh doanh TPCN trong nước khá chặt chẽ với các yêu cầu về giấy phép kinh doanh, giấy chứng nhận đủ điều kiện VSATTP, giấy xác nhận phù hợp hoặc giấy tiếp nhận công bố hợp quy về ATTP, kết quả kiểm nghiệm…

Đối với các sản phẩm TPCN nhập khẩu nhất thiết phải có giấy lưu hành hoặc chứng nhận y tế được lưu hành ở nước sản xuất cùng kết quả kiểm nghiệm. Tuy nhiên, có một thực tế là nhiều TPCN hiện nay được nhập khẩu vào VN bằng nhiều đường khác nhau, cả chính ngạch và tiểu ngạch, hàng lậu, hàng trốn công bố, trong đó, nhiều sản phẩm chưa công bố chứng nhận lưu hành; chứng nhận hết hạn vẫn sản xuất; sản xuất, kinh doanh không đủ điều kiện VSATTP; sản phẩm không đúng như chất lượng công bố; quảng cáo không đúng sự thật.

Tháng 10.2013, Bộ Y tế, Cục ATTP thanh tra, kiểm tra 95 cơ sở, xử phạt 48 cơ sở với số tiền là: 734.000.000 đồng, trong đó có đến 43 cơ sở vi phạm về quảng cáo.

Hiện nay, vẫn chưa có quy định nào để bắt buộc công bố định lượng, các phép thử đối với thảo dược chủ yếu là định tính, chưa định lượng được hàm lượng, các văn bản chưa theo kịp với tốc độ phát triển của sản phẩm TPCN trên thị trường, đồng thời sự phối hợp giữa các cơ quan trong quản lý quảng cáo chưa hiệu quả.

Về quản lý TPCN, theo PGS TS Lê Văn Truyền, Nguyên Thứ trưởng Bộ Y tế, chuyên gia cao cấp dược học cho biết: Một số nước không cho phép ghi công dụng, đối tượng sử dụng trên nhãn nhưng bác sỹ được phép kê đơn, chỉ định, hướng dẫn cho bệnh nhân.

Một số nước cho phép ghi nhãn cơ chế tác dụng hoặc công dụng, đối tượng nhưng số nước như vậy chưa nhiều. Tại những nước này, TPCN được bày bán tự do không cần đơn thuốc tại các siêu thị và cửa hàng thuốc (Pharmacy).

VN cho phép ghi nhãn hướng dẫn sử dụng cụ thể (về công dụng, đối tượng sử dụng) nhưng doanh nghiệp phải tự chịu trách nhiệm trước pháp luật. VN hiện cấm bác sĩ kê đơn TPCN trong đơn thuốc.

Chính vì điều này, lâu nay, TPCN được sử dụng tại VN chủ yếu thông qua quảng cáo, truyền miệng và thậm chí có cả kênh phân phối, tư vấn của những người không có kiến thức chuyên môn trong lĩnh vực y tế. Câu hỏi đặt ra, để bảo vệ cho người tiêu dùng, liệu có nên cho phép bác sỹ kê toa TPCN hay không?

Các cơ quan quản lý nhà nước cần nghiên cứu hòa hợp về định nghĩa và quy chế quản lý TPCN với các nước trong khu vực và thế giới, đồng thời loại bỏ những rào cản và định kiến không phù hợp để thị trường TPCN phát triển lành mạnh, phục vụ có hiệu quả chăm sóc và bảo vệ sức khỏe người dân, đối với một số hiện tượng không lành mạnh cần có thái độ đúng.

Cơ quan quản lý, Hiệp hội TPCN, doanh nghiệp, truyền thông… cần tuyên truyền đúng về TPCN, không chỉ cho người tiêu dùng mà còn cho cả thầy thuốc và cán bộ y tế trong chỉ định và hướng dẫn sử dụng TPCN cho người tiêu dùng. Trong thời gian tới, Việt Nam cần thiết phải áp dụng các tiêu chuẩn GMP trong việc sản xuất TPCN.

Theo Lao động