Thức ăn đường phố - vẫn khó quản lý

Không thể phủ nhận sự tiện lợi của thức ăn đường phố. Tuy nhiên đi kèm với đó cũng là những mối nguy hại tới sức khoẻ, tính mạng người sử dụng; thậm chí là nguy cơ lây nhiễm dịch bệnh trong cộng đồng. So với nhiều năm trước đây, vấn đề về vệ sinh an toàn thực phẩm (VSATTP) đối với loại hình thức ăn đường phố trên địa bàn tỉnh đã có chuyển biến so với trước, song thực tế, việc kiểm soát loại hình này hết sức khó khăn.

Các quán ăn sáng tại chợ Trung tâm thị trấn Cái Rồng, huyện Vân Đồn

Cẩm Phả là một trong các địa phương có số lượng cơ sở thức ăn đường phố chiếm khá nhiều. Trong tổng số hơn 1.400 cơ sở sản xuất, kinh doanh thực phẩm trên địa bàn chưa được cấp giấy chứng nhận tiêu chuẩn VSATTP thì có gần 630 cơ sở là các dịch vụ ăn uống; trong đó, chủ yếu là loại hình thức ăn đường phố. Bác sĩ Hoàng Văn Hy, Giám đốc Trung tâm Y tế TX Cẩm Phả, cho biết: “Trước đây, trong Pháp lệnh VSATTP có quy định quán ăn đường phố cũng phải có giấy chứng nhận VSATTP, nhưng thực tế để cấp được lại rất khó, bởi lẽ ý thức chấp hành của nhiều chủ quán thức ăn đường phố chưa cao, họ ít tham gia học tập kiến thức về VSATTP hay đi khám sức khoẻ theo quy định. Bởi vậy khi họ kinh doanh phục vụ đồ ăn thường không đảm bảo theo tiêu chuẩn VSATTP”. Còn với huyện miền núi như Hải Hà, mặc dù loại hình dịch vụ thức ăn đường phố không nhiều nhưng việc kiểm soát cũng rất nan giải. Hiện cả huyện có 178 cơ sở dịch vụ ăn uống trong đó, hơn 100 cơ sở là thức ăn đường phố. Theo bác sĩ Nguyễn Đức Mạnh, Trưởng Phòng Y tế huyện Hải Hà: “Thức ăn đường phố chủ yếu là những quán ăn nhỏ lẻ của người dân kiếm kế mưu sinh, vốn đầu tư không nhiều. Trong khi đó, tiền khám sức khoẻ định kỳ, khám người lành mang trùng mất vài trăm nghìn nên họ không thực hiện. Thêm nữa các quán này chủ yếu bán vào buổi sáng sớm hoặc tối nên việc tiến hành kiểm tra rất khó”.  

Không chỉ với Cẩm Phả, Hải Hà mà tất cả các địa phương đều rơi vào tình trạng khó quản lý thức ăn đường phố. Theo thống kê của Chi cục An toàn vệ sinh thực phẩm (Sở Y tế),  toàn tỉnh có 4.355 cơ sở dịch vụ ăn uống do tuyến huyện, tuyến xã quản lý. Trong số này, thức ăn đường phố chiếm tới 87%. So với trước đây, dịch vụ thức ăn đường phố đã được cải thiện hơn. Chính quyền địa phương đã đẩy mạnh công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức của người kinh doanh, tăng cường kiểm tra; nhất là vào những đợt cao điểm lễ, tết, tháng hành động vì chất lượng VSATTP… Bản thân nhiều chủ quán ăn cũng đã có ý thức hơn trong lựa chọn thực phẩm để chế biến, tham gia học tập kiến thức VSATTP, khám sức khoẻ theo quy định… Tuy nhiên, động thái tích cực như vậy xuất hiện chưa nhiều. Trong khi đó, phần lớn cơ sở thức ăn đường phố vẫn là những quán nhỏ lẻ, không thực hiện tốt các quy định về VSATTP. Nhiều quán kinh doanh ngay trên vỉa hè, thậm chí gần các cổng trường học để phục vụ học sinh, sinh viên. Mặc dù trong môi trường bụi bẩn, song nhiều quán vẫn để thức ăn lộ thiên trên bàn. Theo đánh giá của Chi cục An toàn vệ sinh thực phẩm tỉnh: Phần lớn cơ sở và các dịch vụ thức ăn đường phố thường kém về vệ sinh môi trường như: Thiếu nước sạch; xử lý rác, chất thải kém, thiếu các công trình vệ sinh, thiếu tủ lạnh, trang bị chế biến bảo quản v.v.. Thêm nữa, quán ăn đường phố thường di biến động, tạm bợ, kinh doanh vào tối hoặc sáng sớm nên việc quản lý, kiểm tra kiểm soát của các cơ quan chức năng gặp khó khăn. Trong khi đây là quán có nhiều nguy cơ tiềm ẩn cao trong vấn đề ngộ độc thức phẩm và lây truyền dịch bệnh. Còn với những cơ sở có địa điểm cố định cũng không đảm bảo quy trình 1 chiều. Luật An toàn thực phẩm đã quy định, điều kiện bảo đảm an toàn thực phẩm đối với nơi bày bán thức ăn đường phố phải cách biệt nguồn gây độc hại, nguồn gây ô nhiễm; phải được bày bán trên bàn, giá, kệ, phương tiện bảo đảm VSATTP, mỹ quan đường phố. Bên cạnh đó, nguyên liệu để chế biến thức ăn đường phố phải bảo đảm an toàn thực phẩm, có nguồn gốc, xuất xứ rõ ràng; dụng cụ ăn uống, chứa đựng thực phẩm phải bảo đảm an toàn vệ sinh; bao gói và các vật liệu tiếp xúc trực tiếp với thực phẩm không được gây ô nhiễm và thôi nhiễm vào thực phẩm; có dụng cụ che nắng, mưa, bụi bẩn, côn trùng và động vật gây hại; có đủ nước đạt quy chuẩn kỹ thuật phục vụ việc chế biến, kinh doanh; tuân thủ quy định về sức khoẻ, kiến thức và thực hành đối với người trực tiếp sản xuất, kinh doanh thực phẩm… Nếu xét đúng theo quy định này, hiện trên địa bàn tỉnh có rất nhiều hàng quán vi phạm về VSATTP.

Ý thức của cơ sở kinh doanh thức ăn đường phố đã vậy, bản thân người dân cũng chưa có tinh thần, trách nhiệm bảo vệ sức khoẻ của chính mình nên vẫn ăn ở những quán ăn không đảm bảo vệ sinh, không tố giác cơ sở vi phạm nghiêm trọng VSATTP. Để hạn chế tác hại của các cơ sở kinh doanh thức ăn đường phố, công tác tuyên truyền cần tiếp tục được đẩy mạnh để người mua nhận thức được sự nguy hiểm và độc hại của thức ăn mất vệ sinh; đưa thông tin những cơ sở vi phạm VSATTP lên các phương tiện thông tin đại chúng, hệ thống loa đài của phường, xã, khu phố, các điểm chợ để người dân không sử dụng loại thực phẩm và ăn ở những quán vi phạm. Đây cũng là yếu tố để thức ăn đường phố không đảm bảo VSATTP tự loại bỏ. Với chính quyền các cấp, nhất là cấp xã, phường cần tăng cường hơn nữa việc thanh tra, kiểm tra các cơ sở thức ăn đường phố; trong đó, xử lý, xử phạt nghiêm các cơ sở vi phạm. Có như vậy, người kinh doanh loại hình thức ăn đường phố mới có ý thức hơn trong việc đảm bảo VSATTP tại cơ sở của mình.

Cầm Khuê