Kỷ niệm 50 năm chiến công chống Đế quốc Mỹ phong tỏa sông biển miền Bắc (6/1973-6/2023) “Đánh địch mà đi, mở luồng mà tiến”

Cách đây 50 năm, đế quốc Mỹ tiến hành 2 chiến dịch lớn sử dụng không quân và hải quân đánh phá miền Bắc (1965-1968 và 1972-1973), thả trên 88.000 quả thủy lôi, bom từ trường phong tỏa toàn bộ các cửa sông, hải cảng, đường hàng hải quốc tế, các khu chuyển tải và vùng biển ven biển miền Bắc. Từ đó nhằm cô lập, ngăn chặn sự chi viện của hậu phương miền Bắc đối với tuyến đường miền Nam trên biển, mở rộng chiến tranh phá hoại miền Bắc. Hải quân nhân dân Việt Nam - lực lượng nòng cốt, cùng với quân và dân miền Bắc đã sáng tạo, nghiên cứu, tháo gỡ, rà phá thủy lôi, bom từ trường của Mỹ, mở tuyến thông luồng, làm thất bại âm mưu phong tỏa sông biển miền Bắc nước ta của đế quốc Mỹ.        

Năm 1965 Mỹ tập trung lực lượng không quân, hải quân đánh tập trung, ồ ạt nhằm hủy diệt miền Bắc nhưng thất bại. Mỹ ráo riết toan tính một bước leo thang chiến tranh mới, buộc ta phải thay đổi quyết tâm, chấp nhận thương lượng theo những điều kiện do Mỹ đề ra. Tổng thống Ních-xơn đưa ra một số biện pháp, xác định: “Thả mìn tất cả đường vào các cảng miền Bắc Việt Nam, ngăn chặn việc ra vào các cảng và hoạt động của hải quân Bắc Việt xuất phát từ các cảng đó”.

Đầu năm 1967 Mỹ mở cuộc phản công chiến lược lần thứ hai trên chiến trường miền Nam và ngày càng đẩy mạnh việc đánh phá bằng không quân và hải quân đối với miền Bắc. Từ tháng 2/1967-10/1968, đế quốc Mỹ đã thả gần 75.000 quả thủy lôi, bom mìn các loại; trong đó có gần 7.000 quả thủy lôi và bom từ trường phong tỏa 24 cửa sông, biển lớn nhỏ từ Cửa Tùng (tỉnh Quảng Trị) đến cửa sông Văn Úc (TP Hải Phòng).

Từ tháng 5/1972 đế quốc Mỹ bắt đầu dùng hàng chục máy bay của Hạm đội 7 ồ ạt thả hàng trăm quả thủy lôi, bom từ trường xuống cảng Hải Phòng, các vùng biển ở Hòn Gai, Cẩm Phả, Cửa Hội, sông Gianh và các cửa sông chính thuộc các tỉnh: Thái Bình, Nam Hà, Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh... Chỉ trong vòng 10 ngày, đế quốc Mỹ đã rải xuống các cửa sông, hải cảng, đường hàng hải quốc tế, các khu chuyển tải và vùng biển ven biển miền Bắc tổng cộng 13.000 quả thủy lôi, với diện tích hơn 655km² sông biển, làm cho tuyến vận tải ven biển bị tắc hoàn toàn, nhiều tuyến đường sông biển bị ngưng trệ. Đây là âm mưu, biện pháp chiến lược của đế quốc Mỹ, hòng bịt chặt giao thông bằng đường biển quốc tế ở miền Bắc và từ miền Bắc vào miền Nam, cứu vãn những thất bại nặng nề của chúng ở miền Nam.

Dự kiến trước âm mưu của địch, ngày 3/5/1972, Quân ủy Trung ương đã ra Nghị quyết số 81/QUTW “Về nhiệm vụ chống phong tỏa thủy lôi bảo đảm giao thông vận tải biển”; trong đó xác định: Hải quân cùng với công binh, cơ quan nghiên cứu và tổng kết kinh nghiệm của các đơn vị, các địa phương kịp thời sáng tạo cách phá gỡ thủy lôi địch, khai thông luồng lạch trên biển và trên sông…

Chấp hành Nghị quyết của Quân ủy Trung ương và Chỉ thị của Bộ Tổng Tham mưu, Đảng ủy và Bộ Tư lệnh Hải quân xác định chống phong tỏa thủy lôi là nhiệm vụ có ý nghĩa quan trọng cấp bách mang tính chiến lược của toàn Quân chủng và chủ trương động viên, huy động mọi lực lượng hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được giao. Bộ Tư lệnh Hải quân nêu rõ: “Hải quân là lực lượng nòng cốt tiến hành chiến tranh trên chiến trường sông biển…”.

Quân chủng Hải quân đã mở hàng chục lớp tập huấn, bồi dưỡng kiến thức cơ bản về âm mưu, thủ đoạn phong tỏa của địch; đặc điểm cấu tạo, tính năng của thủy lôi, bom từ trường; phương châm, biện pháp kỹ thuật và phương thức tổ chức lực lượng của ta chống phong tỏa. Đồng thời cử hàng trăm lượt cán bộ, chiến sĩ đến các địa phương ven biển giúp tổ chức huấn luyện kỹ thuật quan sát, phát hiện và cách rà phá, tháo gỡ thủy lôi cho hàng nghìn dân quân tự vệ, công an vũ trang. Phòng Bảo đảm hàng hải và Xưởng 48 Hải quân đã gấp rút sản xuất hàng trăm bộ máy đo phương vị, phao tiêu để trang bị cho lực lượng rà phá thủy lôi của các đơn vị, địa phương.

Với tinh thần quyết tâm “Đánh địch mà đi, mở luồng mà tiến”, bộ đội Hải quân luôn thể hiện ý chí kiên cường, dũng cảm, bám sát hiện trường, rà phá, mò vớt thủy lôi. Đến tháng 9/1972, Quân chủng Hải quân huy động 87 lượt tàu tháo gỡ, rà phá hàng trăm quả thủy lôi, bom từ trường. Ngày 13/9, luồng sông Tranh - Lạch Huyện được khai thông, tiếp đến là luồng Cửa Cấm - Đồ Sơn, bảo đảm an toàn cho các tuyến vận chuyển than, hàng hoá Hải Phòng - Quảng Ninh. Sau ngày 31/10/1972, khai thông luồng Cửa Hội, Bến Thủy và luồng sông Gianh - bến phà Xuân Sơn. Ngày 18/1/1973, Hải quân phối hợp với các lực lượng Cục Vận tải đường biển, tổ chức rà quét khai thông luồng cửa Nam Triệu vào cảng Hải Phòng.

Các đơn vị tiền thân của Lữ đoàn 170 Hải quân là Hải đội 1 và Đại đội 8 Công binh Hải quân, tham gia tích cực vào cuộc chiến đấu, bảo vệ vùng sông, biển phía Bắc. Trong đó, Hải đội 1 - tàu quét mìn, được thành lập từ những năm đầu thập niên 60 của thế kỷ XX với tên gọi là Tiểu đoàn 1 (Trung đoàn 171). Tiểu đoàn từng tham gia chiến đấu và phục vụ chiến đấu trong những năm kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, lập nhiều thành tích, chiến công xuất sắc; đặc biệt xuất sắc trong rà phá bom mìn, chống đế quốc Mỹ phong tỏa bằng thủy lôi và bom từ trường trên sông, biển miền Bắc những năm 1967-1973, được Đảng, Nhà nước phong tặng danh hiệu Đơn vị Anh hùng LLVT nhân dân ngày 3/9/1973.

Đại đội 8 Công binh thành lập ngày 2/7/1966, là một trong những đơn vị đầu tiên tham gia vào cuộc chiến tranh chống đế quốc Mỹ phong tỏa thủy lôi và bom từ trường. Vào thời điểm đó, lực lượng rà phá của ta chỉ có các thiết bị rà phá thô sơ, thủ công, nhưng với tinh thần "Địch thả thì ta phá gỡ", "Đánh địch mà đi, mở luồng mà tiến", Đại đội đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ; vinh dự được Đảng, Nhà nước tuyên dương danh hiệu Đơn vị Anh hùng LLVT nhân dân, góp phần tô thắm truyền thống vẻ vang của Quân chủng Hải quân Anh hùng.

Thắng lợi trong 2 cuộc chiến đấu chống đế quốc Mỹ phong tỏa bằng thủy lôi, bom từ trường trên sông, biển miền Bắc Việt Nam là một trong những chiến công tiêu biểu trong quá trình xây dựng, chiến đấu, chiến thắng và trưởng thành của Hải quân nhân dân Việt Nam. Chiến công đó đã đập tan âm mưu và hành động phong tỏa bằng thủy lôi, bom từ trường của đế quốc Mỹ trên sông, biển miền Bắc nước ta, tiếp tục tô thắm thêm truyền thống vẻ vang "Chiến đấu anh dũng, mưu trí sáng tạo, làm chủ vùng biển, quyết chiến quyết thắng" của Hải quân nhân dân Việt Nam, góp phần cùng nhân dân cả nước tiến lên giành Đại thắng Mùa Xuân 1975, kết thúc thắng lợi sự nghiệp giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước. Với chiến công xuất sắc trong cuộc chiến chống phong tỏa đường biển của địch, Quân chủng Hải quân đã có 10 tập thể, 30 cá nhân được tặng thưởng Huân chương Quân công, Huân chương Chiến công…