Chủ động phòng ngừa bệnh tai biến mạch máu não trong mùa đông

Tai biến mạch máu não là bệnh thường gặp ở người có tuổi đặc biệt vào mùa đông thời tiết giá lạnh. Bệnh thường để lại những di chứng nặng nề cho người bệnh, gia đình và xã hội. Để giúp độc giả hiểu được nguyên nhân cũng như một số cách phòng chống bệnh tai biến mạch máu não, phóng viên Báo Quảng Ninh đã có cuộc phỏng vấn Thạc sĩ, bác sĩ Nguyễn Thị Thoa - Trưởng khoa Tim mạch, Bệnh viện đa khoa tỉnh Quảng Ninh.

Các bác sĩ Bệnh viện Đa khoa tỉnh Quảng Ninh đang khám cho bệnh nhân bị tai biến mạch máu não.

- Tai biến mạch máu não thường diễn ra rất nhanh, đột ngột. Nếu người bệnh không được điều trị và cấp cứu kịp thời có thể để lại di chứng nghiêm trọng thậm chí tử vong. Nguyên nhân nào dẫn đến tai biến mạch máu não, thưa bác sĩ ?

Tai biến mạch máu não biểu hiện ở 2 dạng là nhũn não (nhồi máu não)  hoặc xuất huyết não. Xuất huyết não hay chảy máu trong là do vỡ động mạch ở não (có thể do huyết áp cao làm vỡ động mạch não hoặc do vỡ mạch máu não bị dị dạng bẩm sinh). Nhũn não thường mạch máu não bị tắc nghẽn. Sự tắc nghẽn này do nhiều lý do trong đó có liên quan đến xơ vữa động mạch, một số bệnh tim mạch tạo ra cục máu đông trong tim theo dòng máu lên não làm tắc động mạch não.

- Bác sĩ có thể kể một số những dấu hiệu của bệnh tai biến mạch máu não ?

Người bị tai biến mạch máu não dù là nhũn não hay xuất huyết não, tùy theo vị trí và mức độ tổn thương  có thể có  những biểu hiện đầu tiên như: Đau đầu, choáng váng, chóng mặt, buồn nôn hoặc nôn thực sự.

Ngoài ra có các biểu hiện rối loạn như:

* Rối loạn về ý thức: Có nhiều trường hợp người bệnh vẫn còn tỉnh táo, nhưng đa số là có ý thức giảm sút như: lơ mơ, ngủ gà đôi hoặc hôn mê.

* Rối loạn về vận động: Trường hợp nhẹ người bệnh có cảm giác tê bì nửa mặt hoặc nửa người  nặng hơn có thể thấy rõ liệt mặt cùng bên với bên bị liệt, liệt các cơ hầu họng làm cho người bệnh nuốt khó khăn khi ăn uống dễ bị sặc, thức ăn rớt vào đường hô hấp gây nghẹt thở có thể gây tử vong cho bệnh nhân. Ngoài ra người bệnh có thể bị tình trạng nói khó, hay không nói được, tiểu tiện không tự chủ được.

- Khi phát hiện bệnh nhân có những dấu hiệu của bệnh thì chúng ta phải làm gì để hạn chế  những tổn thương do tai biến gây ra, thưa bác sĩ ?

Khi phát hiện bệnh nhân bị tai biến mạch máu não, việc đầu tiên phải xác định xem ý thức bệnh nhân còn tỉnh táo hay đã hôn mê. Nếu bệnh nhân còn tỉnh và phối hợp tốt thì nên bình tĩnh động viên bệnh nhân tránh mọi sự lo lắng căng thẳng cho người bệnh đồng thời gọi các phương tiện hỗ trợ cấp cứu để đưa bệnh nhân đến bệnh viện càng sớm càng tốt.

Trong trường hợp phát hiện bệnh nhân đã hôn mê cần đặt bệnh nhân nằm ở tư thế ngiêng sang một bên để tránh bị sặc hay hít phải đờm dịch tiết vào phổi và tránh tụt gốc lưỡi sẽ làm bệnh nhân khó thở. Có thể móc đờm lấy các dị vật vùng hầu họng và tháo răng giả nếu có. Đồng thời nhanh chóng gọi các phương tiện cấp cứu hỗ trợ và chuyển bệnh nhân đến các bệnh viện có đơn vị điều trị đột quỵ hoặc đơn vị hồi sức cấp cứu.

Tại bệnh viện Bác sĩ sẽ thăm khám và cho bệnh nhân

- Thở oxy

- Thuốc kiểm soát huyết áp

- Thuốc chống  phù não . Bù nước điện giải, dinh dưỡng

- Thuốc chữa các bệnh đi kèm như tiểu đường, phòng  biến chứng của bệnh viêm phổi, loét.

- Bác sỹ có những lời khuyên như thế nào trong chăm sóc người bị tai biến mạch máu não ?

Đối với bệnh nhân bị tai biến mạch não thì vấn đề chăm sóc là cực kỳ quan trọng

* Tình trạng liệt cơ hầu họng làm cho nuốt khó khăn, dễ bị sặc khi ăn uống, gây tai biến hít vào phổi. Trường hợp nhẹ thì viêm phổi, nặng hơn là nghẹt đường hô hấp gây ngừng thở và tử vong. Khi cho ăn thức ăn nên xay nhuyễn, lỏng dễ nuốt nhưng cần nhớ là phải chứa đầy đủ chất dinh dưỡng. Nếu tình trạng ăn quá dễ sặc, bác sĩ sẽ cho đặt ống ăn từ mũi xuống dạ dày.

* Loét xương cụt dễ xảy ra vì bệnh nhân bị liệt nằm một chỗ, không tự xoay xở được và tình trạng tai biến làm rối loạn thần kinh mạch máu dinh dưỡng da. Vì vậy người chăm sóc nên xoay trở bệnh nhân thường xuyên.

* Nhiễm trùng phổi hay gặp vì tình trạng liệt làm người bệnh nằm nhiều không thể hít thở sâu được, cộng với sự tiết nhiều đờm dịch làm cho phổi thường xuyên bị ứ đọng các chất tiết này dễ dẫn đến nhiễm trùng. Để tránh những biến chứng này, nên đỡ người bệnh ngồi dậy, nhắc người bệnh hít thở sâu và vỗ lưng. Vỗ lưng là việc làm rất đơn giản mà có hiệu quả giúp cho long đờm dễ và người bệnh có thể ho khạc đờm dẽ dàng hơn .

* Đau khớp vai bên bị liệt vì khi ngồi trọng lượng cánh tay kéo khớp vai sệ xuống và khi đỡ ngồi người nhà hay nắm tay bên liệt kéo bệnh nhận ngồi dậy dẫn đến giãn khớp vai. Để tránh biến chứng này, các bệnh nhân nên treo tay bên liệt bằng miếng vải hình tam giác hay dùng một khăn lông lớn. Khi đỡ ngồi thì nâng phía sau cổ không nên kéo tay bên liệt.

Trong chăm sóc cấp cứu việc xoay xở chống loét, hút đàm nhớt ở phổi thường xuyên, vỗ lưng để tránh ứ đọng ở phổi có ý nghĩa rất lớn

- Một trong những di chứng nghiêm trọng ảnh hưởng tới cuộc sống người bệnh là khiến người bệnh bị liệt toàn thân nhẹ hơn là liệt bán phần. Vậy, để phục hồi chức năng cho người bệnh bị tai biến mạch máu não chúng ta phải làm như thế nào ?

Vấn đề phục hồi chức năng có ý nghĩa rất lớn với người bệnh tai biến mạch máu não, có ý nghĩa kéo dài sự sống và nâng cao chất lượng cuộc sống cho người bệnh. Mục tiêu của phục hồi chức năng là chống teo cơ và cứng khớp giúp tăng phần nào sức cơ. Phục hồi chức năng gồm các vấn đề chính sau đây:

Trong trường hợp liệt nặng hoàn toàn nên tập thụ động tại giường. Tập tất cả các khớp từ khớp ở ngón tay, ngón chân đến các khớp lớn như khớp vai khớp háng. Tập mỗi lần 15 - 30 phút ngày 2 - 3 lần.

Trong trường hợp liệt bán phần, người bệnh còn cử động được nhưng khó khăn thì cần tập trợ giúp nghĩa là cho người bệnh tập bình thường, khi thấy động tác nào khó khăn thì giúp cho người bệnh cử động hết tầm hoạt động của khớp. Trong những trường hợp này đôi khi phải dùng thêm dụng cụ trợ giúp.

Còn nếu liệt nhẹ người bệnh còn tự sinh hoạt được có thể tự tập luyện theo hướng dẫn của kỹ thuật viên vật lý trị liệu, vài lần sau tự tập. Khi thuần phục cần học thêm những bài tập khác cao cấp hơn. Lưu ý tập dáng đi đúng đẹp, không cần đi nhanh. Tránh dáng đi tự phát không nhấc chân lên cao dáng đi chân phát cỏ.

- Quan trọng hơn cả là những biện pháp chủ động phòng ngừa tai biến nhằm hạn chế tối đa những hậu quả do tai biến gây ra. Vậy, chúng ta phải phòng ngừa tai biến mạch máu não như thế nào, thưa bác sĩ ?

Phòng ngừa tai biến mạch máu não và phòng ngừa tai biến tái phát bằng cách thực hiện tốt các việc sau đây:

Ngừng hút thuốc lá: Thuốc lá là nguy cơ chính của bệnh mạch máu có thể dẫn đến tai biến mạch máu não.

Điều trị tốt bệnh cao huyết áp: Cao huyết áp là nguyên nhân chính gây ra xuất huyết não. Cao huyết áp cũng là yếu tố làm tăng tốc xơ vữa động mạch tạo thuận lợi cho tình trạng nhũn não.

Tiểu đường cũng là yếu tố nguy cơ chủ yếu của mảng xơ vữa động mạch lớn và gây thiếu máu lên não. Tăng cholesterol máu cùng với tăng triglyceride máu cũng thường phối hợp với tai biến mạch máu não. Tăng số lượng hồng cầu trong máu quá cao cũng có thể gây cơn thiếu máu não hay nhũn não.

Chế độ ăn uống luyện tập:

- Nên ăn nhạt, hạn chế muối, đường, thức ăn có nhiều dầu, mỡ. Không nên ăn mỡ động vật, hạn chế tăng cân, tránh béo phì, không nên dùng các chất kích thích như rượu, bia, chè ,cà phê…

- Luyện tập thể dục hàng ngày phù hợp với tình trạng sức khỏe như đi bộ, tập dưỡng sinh, đạp xe..

- Thường xuyên khám bệnh định kỳ và tuân thủ theo lời khuyên và  hướng dẫn của các bác sĩ.

Xin cám ơn bác sĩ !

Dương Hiền