Ký ức mùa thu Tháng Tám

Với những cán bộ lão thành cách mạng, mỗi dịp mùa thu Tháng Tám về trên quê hương Vùng mỏ luôn gợi nhắc về một thời không thể nào quên. Nhìn về miền quá khứ hào hùng đó, mỗi người lại được tiếp thêm động lực, niềm tin vào tương lai tương sáng, rạng rỡ của quê hương.

Cụ Lưu Thị Hoài Đức (tức Lưu Nhi, Thế Hạnh), 101 tuổi, ở thị trấn Trới, huyện Hoành Bồ:

"Ký ức về Cách mạng Tháng Tám không phai nhòa trong tâm trí tôi"

Năm 1945, tôi từ Hải Dương về Đông Triều gia nhập Việt Nam Giải phóng quân. Để che mắt địch, tôi xin sư cụ Võ Giác Thuyên cho đi tu tại chùa Bắc Mã. Bí danh đồng thời là pháp danh của tôi là Thế Hạnh. Chúng tôi thành lập một trung đội tăng già cứu quốc, gồm nhiều nhà sư, có nhiều người đến từ Hải Dương. Vào thời điểm đó, tôi là tiểu đội trưởng của một tiểu đội thuộc trung đội tăng già này. Chúng tôi đã tuyên truyền vận động nông dân Đông Triều, thợ mỏ Mạo Khê và binh lính trong các đồn bốt của Pháp cùng tập hợp lại. Cuộc khởi nghĩa của nghĩa quân cách mạng, trong đó có trung đội tăng già của chúng tôi xuất phát sáng 8/6. Nghĩa quân tiến công Đồn Cao và một số điểm khác ở Mạo Khê, Chí Linh… mở rộng căn cứ địa, làm bàn đạp để tổng khởi nghĩa, tiến về giải phóng tỉnh lỵ Quảng Yên, hỗ trợ để các địa phương khác giành chính quyền. Sau khi chiếm được Đồn Cao, nghĩa quân đã tuyên bố thành lập Đệ tứ Chiến khu. Cách mạng thành công, tôi rưng rưng cầm lá phiếu đi bỏ vào đợt Tổng tuyển cử đầu tiên năm 1946, ngay ở chùa Bắc Mã. Đến tận bây giờ, những ký ức về Cách mạng Tháng Tám vẫn không phai nhòa trong tâm trí tôi.

Cụ Vũ Cẩm, 87 tuổi, nguyên Phó Chủ tịch UBND tỉnh, nguyên Trưởng Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy, cán bộ tiền khởi nghĩa ở Cẩm Phả, hiện ở phường Bãi Cháy, TP Hạ Long:

“Có một cuộc khởi nghĩa tự quản ở Vùng mỏ”

Tổng khởi nghĩa tháng 8/1945 ở Vùng mỏ không đổ máu. Hồi đó, khu vực Đông Triều và Quảng Yên nổi dậy theo Đệ tứ Chiến khu. Riêng ở Cẩm Phả lúc đó gọi là khởi nghĩa tự quản. Một số cựu tù Côn Đảo ra tù về bị quản chế ở Cẩm Phả đã vận động nhân dân đứng lên khởi nghĩa. Khi đó tôi mới 13 tuổi, đảm trách việc chuyển thư từ, truyền đơn vận động công nhân nhà máy rèn vũ khí, dao, mác, lấy mìn của mỏ về để chuẩn bị cho khởi nghĩa v.v.. Đoàn người biểu tình đông đến hàng nghìn người xuống đường. Chúng tôi, những đứa trẻ đi làm thuê, nhặt than đội đá (thường gọi là “nhau”) được phân công làm liên lạc giữa các điểm canh gác của quần chúng nhân dân Khu mỏ. Thế hệ của chúng tôi, hàng trăm thiếu niên đã biết tham gia cách mạng, biết xuống đường hô khẩu hiệu mang biểu ngữ, rải truyền đơn, làm liên lạc. Nhân dân Cẩm Phả khởi nghĩa tự quản, nghĩa là hăng hái nổi dậy, đứng lên giải phóng nhưng không tự mình lập được chính quyền mà phải mời Đệ tứ Chiến khu về lập chính quyền. Tương tự, một số xã ở miền Đông cũng tự khởi nghĩa, khởi nghĩa tự quản dưới ảnh hưởng của Việt Minh. Những người nổi lên khởi nghĩa làm chủ Vùng mỏ mạnh đến nỗi không có một lực lượng phản động nào dám ngăn cản và chống lại họ…

Cụ Phạm Hồng Sơn, 97 tuổi, chiến sĩ Đệ tứ Chiến khu, nguyên Chủ nhiệm UBKT Tỉnh ủy, hiện ở phường Quang Trung, TP Uông Bí:

"Tôi tự hào khi được sống và chiến đấu trên vùng đất giàu truyền thống cách mạng"

Năm 1945, tôi hoạt động cách mạng ở quê hương Đông Triều, tham gia Đệ tứ Chiến khu. Tôi là thành viên Đội Thanh niên trung kiên của xã Yên Đức. Ở Đông Triều lúc đó, theo chủ trương, mỗi xã có một đội thanh niên như vậy để tuyên truyền, vận động các tầng lớp nhân dân ủng hộ Việt Minh, phá kho thóc của Nhật, vận động mua vũ khí của bọn Pháp, bọn Nhật. Khi có vũ khí rồi, nghĩa quân đã tham gia đánh Đồn Cao, đánh xuống Mạo Khê, Tràng Bạch, đánh sang cả Chí Linh (Hải Dương), tập hợp để đánh xuống Quảng Yên với khí thế cách mạng hừng hực. Chiến sĩ của Đệ tứ Chiến khu đi đến đâu, nhân dân ủng hộ hết mình đến đó. Chúng tôi rất vinh dự và vô cùng tự hào vì đã được sinh ra, được sống và chiến đấu trên vùng đất giàu truyền thống cách mạng. Chúng tôi luôn tin tưởng rằng dưới sự lãnh đạo của Đảng bộ tỉnh, nhân dân các dân tộc trong tỉnh luôn đoàn kết, nhất trí, xây dựng tỉnh nhà, hội tụ và lan tỏa tiềm năng kinh tế và tinh hoa của lớp lớp cán bộ hôm qua và hôm nay để đưa phong trào của tỉnh nhà tiến nhanh, tiến mạnh, tiến vững chắc lên chủ nghĩa xã hội. Thế hệ chúng tôi luôn kỳ vọng vào thế hệ tương lai. Tôi mong lãnh đạo tỉnh bây giờ hãy khơi dậy tiềm năng của thế hệ trẻ hơn nữa, khơi dậy tinh thần ủng hộ của nhân dân giống như năm xưa bà con đã ủng hộ chính quyền cách mạng.

Cụ Hoàng Cư, 93 tuổi, nguyên Chủ tịch UBND huyện Hoành Bồ:

“Cách mạng đã đem lại sự đổi thay cho quê hương đất nước”

Tôi tham gia Tổng khởi nghĩa giành chính quyền ở quê hương Hải Dương. Sau Cách mạng Tháng Tám, tôi lúc đó 22 tuổi, được giao nhiệm vụ hoạt động cách mạng, giữ vững, củng cố chính quyền tại Vùng mỏ. Trong quá trình làm cách mạng, năm 1950, tôi bị địch bắt và đày ra nhà tù Côn Đảo. Năm 1954, được giải thoát khỏi nhà tù Côn Đảo, tôi trở về Quảng Ninh công tác tại huyện Hoành Bồ.

Nhìn lại những năm tháng tuổi trẻ hào hùng đó, tôi không thể nào quên. Càng tự hào về quá khứ, chúng tôi càng vui mừng cho quê hương đổi mới trong hiện tại và tương lai. Tỉnh nhà đang có nhiều đổi mới, phố phường rộng mở, đẹp đẽ, nhà cửa khang trang, tỷ lệ hộ nghèo ngày càng giảm, đời sống của đồng bào dân tộc thiểu số ngày càng được cải thiện, nhân dân ấm no, hạnh phúc. Riêng huyện Hoành Bồ, quê hương thứ hai của tôi, đã có những chuyển biến mạnh mẽ, mang tính đột phá, tạo tiền đề, động lực để bứt phá trong tương lai. Hệ thống hạ tầng giao thông huyết mạch được đầu tư, góp phần kết nối giao thông, tạo điều kiện thông thương, phát triển kinh tế - xã hội của huyện. Những điều đó có được là thành quả của biết bao thế hệ đã đổ mồ hôi xương máu, vun đắp dựng xây.

Cụ Phạm Công Thành (tức Nguyễn Đức Thuần), 96 tuổi, thành viên tổ công tác binh vận của Việt Minh ở Quảng Yên, hiện ở phường Quảng Yên, TX Quảng Yên: 

"Tự hào Quảng Yên là tỉnh lỵ giành chính quyền sớm nhất cả nước"

Trước khi Cách mạng Tháng Tám diễn ra, tôi 21 tuổi, được tham gia vào một tổ đặc biệt gồm 4 người chuyên làm công tác binh vận, vận động lính Nhật quay sang theo Việt Minh, thậm chí còn đề nghị họ, những binh lính, sĩ quan người Nhật theo chúng ta, huấn luyện tác chiến cho Việt Minh. Thêm nữa, chúng tôi phải làm công tác trinh sát theo dõi mọi hoạt động của binh lính Nhật, rải truyền đơn kêu gọi bà con ủng hộ Việt Minh, phản đối quân Nhật, kêu gọi binh lính Nhật buông vũ khí, nộp cho ta. Khi quân của Đệ tứ Chiến khu kéo về, chúng tôi phối hợp với lực lượng này để giải phóng quê hương. 

Quảng Yên quê hương tôi là tỉnh lỵ giành chính quyền sớm nhất trong cả nước mà không hề đổ máu. Trời cho tôi sống đến tận bây giờ để chứng kiến quê hương từng ngày đổi mới, trở thành một thị xã trẻ có nền kinh tế đang phát triển đa dạng từ nông - ngư nghiệp, công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, thương mại và dịch vụ. Cơ cấu kinh tế ngày càng chuyển dịch theo hướng công nghiệp, thương mại dịch vụ, bộ mặt nông thôn, đô thị ngày càng đổi khác, đời sống vật chất, tinh thần của người dân quê hương tôi ngày càng được nâng cao. Đó là thành quả xứng đáng của tỉnh lỵ đầu tiên giành chính quyền trước Cách mạng Tháng Tám.

Cụ Phạm Văn Nghi, 102 tuổi, ở xã Ngọc Vừng, huyện Vân Đồn:

"Tôi hạnh phúc chứng kiến sự đổi thay của quê hương"

Tôi sinh ra, lớn lên tại đảo Ngọc Vừng. Trước Cách mạng Tháng Tám, người dân đảo chúng tôi chịu nhiều tầng áp bức của cường hào, thực dân, phong kiến. Tháng 9/1945, được cán bộ Việt Minh ra đảo tuyên truyền, tôi đã cùng bà con tham gia lập chính quyền mới. Ủy ban Hành chính lâm thời xã Ngọc Vừng thành lập, tôi được phân công làm Ủy viên thư ký. Tôi đã sát cánh cùng bà con thực hiện xóa mù chữ, diệt giặc đói, phát triển kinh tế. Đầu năm 1949, tôi được kết nạp Đảng. Đất nước thống nhất, tôi vào đất liền công tác làm Ủy viên Ban Thường vụ Huyện ủy, Trưởng Phòng Thống kê huyện Cẩm Phả (cũ), nay là huyện Vân Đồn, nhưng lúc nào tôi cũng canh cánh muốn về lại xã đảo quê hương.

Vì thế, đến khi nghỉ hưu, tôi lại quay về quê hương Ngọc Vừng an dưỡng tuổi già, nêu gương cho con cháu, động viên con cháu bám biển, bám đảo phát triển kinh tế. Hằng ngày, tôi vẫn nghe đài, đọc báo để biết tình hình phát triển mạnh mẽ của đất nước, của tỉnh nhà trong thời gian qua. Tôi luôn tin tưởng rằng dưới sự lãnh đạo của Đảng, xã đảo Ngọc Vừng nói riêng, huyện Vân Đồn nói chung ngày càng phát triển, nhân dân ngày càng ấm no. Tôi hạnh phúc vì được sống cả thế kỷ để chứng kiến sự đổi thay của quê hương.

Phạm Học (Thực hiện)