"Lò" đã nóng và chúng ta không ai muốn thêm "củi" khi đặc khu ra đời"

Đại biểu Quốc hội Trương Trọng Nghĩa nhấn mạnh điều này khi phát biểu ý kiến về nhiều quy định trong dự luật về đặc khu, sáng 23/5.

Nhấn mạnh lãnh thổ của 3 đặc khu đều liên quan đến biển đảo, đại biểu Trương Trọng Nghĩa (Đoàn TP Hồ Chí Minh) đề nghị quy định rõ việc đầu tư có sử dụng khai thác vùng biển và tài nguyên nước phải tuân theo Luật Biên giới, Luật Biển và Luật Tài nguyên nước.

Vị đại biểu này cũng đề nghị bỏ điều khoản thời hạn giao đất 99 năm. Bởi không có vòng đời dự án đầu tư nào cần đến thời hạn như vậy. Thời hạn này thực chất là ưu đãi bổ sung để nhà đầu tư có thể chuyển nhượng sau khi khai thác xong hoặc là thay đổi dự án giữa chừng mà không phải trả lại đất.

“Có cần phải cho phép đến 3 casino không nếu mục đích của casino chỉ phục vụ cho việc cờ bạc của người nước ngoài?” - ông Nghĩa đặt vấn đề và băn khoăn liệu chúng ta có thể quản lý được những hệ lụy của loại hình này không.

“Một nước quy mô nhỏ, phát triển rất cao, luật pháp rất nghiêm như Singapore cũng chỉ mở một casino từ năm 2012 sau hàng chục năm cấm đoán vậy mà hiện nay vẫn phát sinh nhiều hệ lụy xã hội. Chưa có casino mà chúng ta đã chịu tổn thất nặng về cán bộ và về nền kinh tế vì loại hình kinh doanh này. Tôi đề nghị chỉ cho mở 1 casino và phải cân nhắc kỹ trước khi quyết định” - ông Nghĩa nêu ý kiến.

Về quan điểm cho rằng khi dành nhiều ưu đãi tạo ra các khu vực có lợi ích đan xen với các nước thì sẽ có lợi cho việc bảo vệ chủ quyền, nhận định như vậy theo đại biểu Trương Trọng Nghĩa chỉ đúng một nửa. Có những quốc gia không có nhu cầu về lãnh thổ mà họ chỉ cần lợi ích về kinh tế, họ đến rồi họ đi. Còn có những quốc gia luôn thèm khát lãnh thổ, tài nguyên của nước khác, thì cái họ cần không phải là lợi ích kinh tế mà là lãnh thổ của nước khác.

Do đó luật phải thiết kế phải quy định tiêu chí và quy trình rà soát chặt chẽ đối với nhà đầu tư chiến lược. Liệu các nhà đầu tư công nghệ cao có lựa chọn các đặc khu hay các đặc khu chủ yếu sẽ lựa chọn nhà đầu tư về casino, du lịch và bất động sản?

Về lộ trình thành lập các đặc khu, do thí điểm nên đại biểu đề nghị không triển khai đồng loạt, chỉ nên làm trước một đặc khu để rút kinh nghiệm, sau đó mới làm tiếp.

“Lò” đã nóng lắm rồi và chúng ta không ai muốn tiếp tục có thêm nhiều “củi” sau khi 3 đặc khu ra đời” - Ông Trương Trọng Nghĩa nói.

Không để nhà đầu tư lợi dụng

Báo cáo giải trình thêm một số vấn đề đại biểu quan tâm, Bộ trưởng Bộ KH-ĐT Nguyễn Chí Dũng đề nghị xem xét thận trọng nhưng sớm ban hành luật vì khi triển khai còn tiếp tục xem xét điều chỉnh. Hàn Quốc trong 10 năm sửa 6 lần, Nhật Bản cũng sửa 3 lần.

Về ngành nghề ưu tiên, ông Nguyễn Chí Dũng cho biết được lựa chọn trên cơ sở ngành nghề thuộc lĩnh vực mang tính cạnh tranh hiện nay và phù hợp với phù hợp với điều kiện của đặc khu. Đây chỉ là những ngành nghề được ưu tiên để thành mũi nhọn, còn các ngành nghề khác không bị cấm mà chỉ khác nhau về ưu đãi.

Nhấn mạnh chính sách không thu hút thì mức độ thành công sẽ giảm, Bộ trưởng Bộ KH-ĐT cho biết các ưu đãi cao hơn so với trong nước nhưng cũng không quá lạm dụng, dàn trải.

Về giao đất 99 năm, cơ quan soạn thảo đề nghị giữ nguyên như dự thảo bởi đây cũng là chính sách vượt trội và thực tế nhiều nước cũng đã làm. Tất nhiên, thế nào là đặc biệt sẽ có những quy định thận trọng và trình tự thủ tục rất chặt chẽ. Quy định về thu hồi đất cũng rõ ràng và không dễ dãi để nhà đầu tư lợi dụng.

Đặc khu sẽ "nóng", sao không giao toà quyền xử án dân kiện Chủ tịch?

Khiếu kiện của người dân đối với quyết định hành chính của UBND, Chủ tịch UBND đặc khu do toà án cấp tỉnh giải quyết, toà đặc khu không có thẩm quyền.

Góp ý về quy định liên quan đến các cơ quan tư pháp trong dự thảo Luật Đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt Vân Đồn, Bắc Vân Phong, Phú Quốc tại Kỳ họp thứ 5, đại biểu Nguyễn Thị Thuỷ, Uỷ viên Thường trực Uỷ ban Tư pháp của Quốc hội, cho biết, dự thảo được chỉnh lý theo hướng đối với các vụ án dân sự thì tăng cơ bản thẩm quyền cho toà đặc khu. Theo đó, hầu hết các vụ án đang thuộc thẩm quyền xét xử của toà án cấp tỉnh hiện nay sẽ được chuyển xuống cho toà án đặc khu giải quyết.

Đối với các vụ án hình sự thì dự thảo quy định toà án đặc khu có thẩm quyền xét xử các tội phạm đến 15 năm tù. Theo nữ đại biểu, quy định như thế là phù hợp.

Tuy nhiên, đối với các vụ án hành chính, nói nôm na là các vụ án “dân kiện chính quyền” thì dự thảo cơ bản không tăng thẩm quyền cho toà án đặc khu mà giữ như thẩm quyền của toà án cấp huyện hiện nay.

Như vậy thì mọi khiếu kiện của người dân đối với quyết định hành chính, hành vi hành chính của UBND và Chủ tịch UBND đặc khu sẽ do toà án cấp tỉnh giải quyết, toà án đặc khu không có thẩm quyền giải quyết các vụ việc này. Do đó, bà Nguyễn Thị Thuỷ đề nghị xem xét vấn đề này.

Uỷ viên Thường trực Uỷ ban Tư pháp cho rằng cùng với sự phát triển năng động của các đặc thì cũng dự báo sự gia tăng lớn của các vụ án dân sự, vụ án hành chính như vụ án liên quan đất đai, giải phóng mặt bằng của dự án.... Theo số liệu thống kê 3 năm từ 2015 đến nay, số lượng quyết định hành chính, hành vi hành chính của UBND và Chủ tịch UBND cấp huyện bị khiếu kiện tới toà tăng mạnh, như Phú Quốc tăng gấp gần 2 lần. Dự thảo chỉ đặt vấn đề tăng thẩm quyền về án dân sự, không tăng thẩm quyền với vụ án hành chính dẫn đến thực tế là với vụ án dân sự, toà án đặc khu có thể giải quyết những việc rất phức tạp trong khi đó lại không có thẩm quyền giải quyết khiếu kiện đồng cấp.

Cũng theo vị đại biểu này thì nếu lấy lý do cho rằng việc giao toà án đặc khu thẩm quyền giải quyết các khiếu kiện với UBND, Chủ tịch UBND cùng cấp sẽ ảnh hưởng đến tính vô tư khách quan thì sẽ không giải thích được việc luật hiện hành đang giao cho 63 TAND cấp tỉnh giải quyết khiếu kiện đối với quyết định của UBND và Chủ tịch UBND cấp tỉnh. Lập luận này cũng chưa phù hợp với chủ trương của Đảng là cho phép thực hiện thể chế vượt trội để tạo cực tăng trưởng và thực hiện đổi mới tổ chức bộ máy, trong đó có bộ máy tư pháp.

Ngoài ra, quy định như dự thảo chưa đáp ứng yêu cầu tiết kiệm tối đa chi phí và thời gian đi lại cho người dân và nhà đầu tư. Cả 3 đặc khu đều cách xa trung tâm tỉnh, như người dân ở Phú Quốc muốn đến Kiên Giang phải đi 120km đường biển. Theo nguyên tắc tố tụng, nếu bản án sơ thẩm bị kháng nghị, kháng cáo thì vụ án phải do toà án cấp cao giải quyết, trong khi cả nước chỉ có 3 toà cấp cao ở Hà Nội, Đà Nẵng và  TPHCM, khi đó rất vất vả cho người dân, nhà đầu tư tiếp tục theo kiện để bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình.

Nữ đại biểu cũng phân tích, khác với vụ án dân sự có thể uỷ quyền cho luật sư tham gia, trong vụ án hành chính, luật tố tụng hành chính quy định Chủ tịch UBND phải trực tiếp tham gia toàn bộ giải quyết vụ án, nếu uỷ quyền thì chỉ đến phó chủ tịch. Bà Thuỷ cho biết, chưa đầy 2 năm thi hành luật nhưng nhiều địa phương đề nghị sửa điều này vì số lượng phó chủ tịch khống chế từ 2-3 người như hiện nay thì về điều hành công việc đã quá tải nên không đủ thời gian vật chất để tham gia phiên toà.

Trong khi đó các đặc khu được dự báo phát triển nóng thời gian tới, đòi hỏi người đứng đầu phải điều hành nhanh nhẹn, hiệu quả nhưng bắt buộc phải tham gia đầy đủ phiên toà thì có thể ảnh hưởng đến việc điều hành ở địa phương, mà nếu không tham gia phiên toà sẽ ảnh hưởng đến việc đối thoại, tranh tụng với người dân, làm tăng bức xúc của người dân.

“So sánh mối tương quan giữa hành pháp và tư pháp trong luật cho thấy còn khoảng cách rất lớn” - bà Lê Thị Thuỷ nhấn mạnh. Vì UBND và Chủ tịch UBND đặc khu được phân quyền rất mạnh, được giao nhiều thẩm quyền từ các cơ quan nhà nước cấp trên, cụ thể là 44 thẩm quyền ở tỉnh, 21 ở Bộ và 8 thẩm quyền của Thủ tướng. Nhưng cơ quan tư pháp đặc khu không có thẩm quyền giải quyết các khiếu kiện đối với UBND và Chủ tịch UBND cùng cấp hành chính với mình. Điều này là chưa phù hợp nguyên tắc không dồn án cho cấp trên vì quy định như dự thảo thì các vụ án hành chính dồn lên cấp trên và thậm chí còn lên tận toà cấp cao giải quyết.

Bà Nguyễn Thị Thuỷ cũng chia sẻ, khi đi tìm hiểu mô hình đặc khu một số nước được đánh giá thành công về mô hình đặc khu, khi được hỏi điều gì tạo nên sức hấp dẫn với nhà đầu tư tại nơi đây thì câu trả lời là ban đầu thì ưu đãi về kinh tế nhưng về lâu dài là ổn định chính sách và một hệ thống cơ quan tư pháp mạnh có đủ thẩm quyền, năng lực giải quyết các vấn đề phát sinh trên địa bàn đặc khu.

“Đề nghị giao cơ quan tư pháp đặc khu có thẩm quyền giải quyết khiếu kiện đối với UBND và Chủ tịch UBND cùng cấp. Các cơ quan tư pháp với thẩm quyền được giao phù hợp chính là những đảm bảo cần thiết cho việc vận hành cơ chế đặc thù tại đặc khu, thuận lợi cho người dân và nhà đầu tư trong quá trình tiếp cận công lý” - đại biểu Nguyễn Thị Thuỷ nêu ý kiến.

Nhân sự có cần Bộ Nội vụ giới thiệu?

Về quy trình bầu, miễn nhiệm, bãi nhiệm Chủ tịch UBND đặc khu được quy định trong dự Luật Đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt Vân Đồn, Bắc Vân Phong, Phú Quốc, Uỷ ban Thường vụ Quốc hội cho biết vẫn còn hai loại ý kiến khác nhau là “theo giới thiệu của Chủ tịch UBND cấp tỉnh“ hay “theo giới thiệu của Bộ trưởng Bộ Nội vụ sau khi thống nhất với Chủ tịch UBND cấp tỉnh“. Dự thảo Luật được tiếp thu, chỉnh lý theo loại ý kiến thứ nhất.

Đại biểu Mai Sỹ Diến, Phó trưởng đoàn ĐBQH tỉnh Thanh Hoá, bày tỏ đồng tình về việc tổ chức chính quyền địa phương gồm HĐND và UBND tại 3 đơn vị đặc khu với yêu cầu xây dựng tổ chức bộ máy tinh gọn, đảm bảo không có quá nhiều cơ quan tham gia vào việc quản lý đơn vị đặc khu, đảm bảo yêu cầu thử nghiệm cải cách tổ chức bộ máy trong hệ thống chính trị với cơ chế Chủ tịch UBND đặc khu do Chủ tịch UBND tỉnh giới thiệu, HĐND đặc khu bầu, Thủ tướng Chính phủ phê chuẩn.

Theo ông Mai Sỹ Diến, mô hình này đảm bảo kiểm soát quyền lực nhưng vẫn phát huy tập chung quyền lực đối với Chủ tịch UBND đặc khu. Bảo đảm thẩm quyền quyết định quản lý toàn diện xã hội, điều hành hoạt động hành chính, kinh tế - xã hội.

“Bố trí như thế bảo đảm được sự cải cách về thể chế hành chính và tổ chức chính quyền địa phương, bộ máy có đủ thẩm quyền để kịp thời xử lý giải quyết các thủ tục hành chính, xử lý những vấn đề vướng mắc của nhà đầu tư, tổ chức và cá nhân một cách nhanh gọn, phù hợp với yêu cầu đặc biệt về phát triển kinh tế - xã hội của đơn vị đặc biệt” - ông Mai Sỹ Diến nói.

Nêu quan điểm khác, đại biểu Phạm Văn Hòa, Phó trưởng Đoàn ĐBQH tỉnh Đồng Tháp, nhấn mạnh vị trí, vai trò của đặc khu do Quốc hội quyết định thành lập được phân quyền thực hiện nhiều nhiệm vụ và quyền hạn của các cơ quan nhà nước cấp trên.

Người đứng đầu chính quyền đặc khu có nghĩa vụ và trách nhiệm, quyền hạn vượt trội, đồng nghĩa quyền lợi cũng không phải nhỏ cho nên việc lựa chọn nhân sự, người đứng đầu là hết sức quan trọng, cần có sự định hướng từ cấp có thẩm quyền. Người này phải đủ điều kiện đức, tài, có năng lực và thực hiện quản lý kinh tế giỏi để thực hiện điều hành.

Ủng hộ phương án Chủ tịch UBND dân đặc khu do HĐND bầu, miễn nhiệm, bãi nhiệm theo giới thiệu của Bộ trưởng Bộ Nội vụ sau khi thống nhất với Chủ tịch UBND tỉnh và được Thủ tướng Chính phủ phê chuẩn, ông Phạm Văn Hoà cho rằng quy định này sẽ thuận lợi cho việc lựa chọn nhân sự, không nhất thiết phải là người địa phương nếu có yêu cầu, còn quy định như dự thảo chỉ phù hợp cho người tại địa phương.

“Không nên quy định cứng số lượng Phó Chủ tịch UBND đặc khu”

Đại biểu Nguyễn Thị Kim Bé, Phó trưởng Đoàn ĐBQH tỉnh Kiên Giang, không đồng tình với quy định cứng về số lượng cấp phó của UBND đặc khu, vì cho rằng quy định như dự thảo không có cơ chế tự chủ cho Chủ tịch UBND đặc khu, cũng chưa tạo ra chính sách vượt trội, linh hoạt cho người đứng đầu.

Nhấn mạnh nhiệm vụ của UBND đặc khu đang thay đổi mới mẻ, nặng nề, bước đầu cần phải có bộ máy mạnh mẽ để hoàn thiện nhiệm vụ, bà Nguyễn Thị Kim Bé đề nghị trong giai đoạn đầu, Chủ tịch UBND đặc khu có thể quyết định cấp phó nhiều hơn theo quy định, đến một giai đoạn ổn định thì sẽ thu hẹp số lượng.

“Tôi thiết nghĩ số lượng cấp phó của các UBND đặc khu không nhất thiết phải giống nhau, đó mới là sự quyết định linh hoạt của nhà tổ chức. Tôi đề nghị dự thảo luật không nên quy định cứng về số lượng cấp phó mà nên giao cho Chủ tịch Ủy ban nhân dân đặc khu quyết định trên tổng số biên chế của mình” - nữ đại biểu nêu ý kiến.

Ủng hộ việc dự thảo đã quy định công khai, minh bạch về quyền hạn để tránh lạm quyền, tạo điều kiện để các cơ quan, tổ chức và nhân dân giám sát, nhưng theo đại biểu Nguyễn Thị Kim Bé, không nên quy định trước khi quyết định một số nhiệm vụ quan trọng thuộc thẩm quyền thì UBND, Chủ tịch UBND phải lấy ý kiến các bộ, ban, ngành, cơ quan, tổ chức liên quan, các chuyên gia, các nhà khoa học, các nhà đầu tư chiến lược.

“Quy định như thế tôi cho rằng chưa khoa học, chưa vượt trội, chưa có cơ chế chủ động cho người đứng đầu. Liệu người đứng đầu đặc khu đi hết một vòng để xin ý kiến các thành viên nêu trên thì có còn thời gian đủ cơ hội để thực hiện vấn đề đó hay không. Nếu xin ý kiến vấn đề mà còn có nhiều ý kiến khác nhau thì sẽ quyết định như thế nào?” - bà Kim Bé đặt vấn đề và đề nghị luật phải “gỡ trói” để người đứng đầu các đặc khu thuận lợi hơn trong thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của mình đúng như chủ trương đột phá về xây dựng đặc khu./.

Theo vov.vn

[links()]