Về giải pháp khắc phục ô nhiễm môi trường do khai thác than gây ra

Nội dung chất vấn: Có một thời điểm một số doanh nghiệp ngành Than chưa thực hiện đúng quy trình, cao trình đổ thải hoặc đổ thải không đúng theo quy hoạch dẫn đến phát tán bụi trong không khí, đất đá thải bồi lắng các sông, suối, làm ách tắc dòng chảy gây ngập lụt một số khu dân cư trong thời gian qua, vậy giải pháp khắc phục?

Trả lời của Sở TN&MT:

Nguyên nhân chủ yếu là do:

- Lượng đất đá bốc xúc của ngành Than lớn trong khai thác lộ thiên, do vậy lượng đất đá thải ra môi trường cho khai thác một tấn than là rất cao, trong khi diện mặt bằng đổ thải đang ngày càng thu hẹp; những ngày nắng to, khô hanh, gió mùa Đông Bắc làm cho đất đá thải bị khô bề mặt, do đó khi gặp gió to sẽ cuốn theo bụi phát vào một số khu dân cư dưới chân bãi thải, nhất là các bãi thải đang hoạt động đổ thải. Cùng với đó, quá trình trồng cây, cải tạo phục hồi môi trường chưa đủ thời gian để phủ xanh và tạo thảm thực vật tại các bãi thải đã dừng đổ thải nên bãi thải chưa ổn định dẫn đến tình trạng sạt lở sụt lún khi có mưa to gây bồi lấp sông suối.

Chủ tịch UBND TX Đông Triều Hà Hải Dương trả lời chất vấn tại Kỳ họp thứ 5, HĐND tỉnh khoá XIII về trách nhiệm của chính quyền địa phương đối với công tác quản lý tài nguyên, khoáng sản. Ảnh: Thanh Tùng

Để khắc phục, theo báo cáo của Tập đoàn Công nghiệp Than -  Khoáng sản Việt Nam, hiện nay các đơn vị ngành Than đang đổ thải đất đá tại các bãi thải: Nam Khe Tam - Đông Khe Sim, Đông Cao Sơn, Bàng Nâu, Chính Bắc Núi... Việc đổ thải đất đá tại các bãi thải thực hiện theo đúng Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về an toàn trong khai thác mỏ lộ thiên QCVN 04:2009/BCT. Quy hoạch phát triển ngành Than Việt Nam đến năm 2020 có xét triển vọng đến năm 2030 được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt bằng Quyết định số 403/QĐ-TTg ngày 14-3-2016, các đề án quy hoạch khai thác đổ thải vùng của ngành, các dự án khai thác mỏ được cơ quan có thẩm quyền cấp phép và phê duyệt đánh giá tác động môi trường, các quy hoạch sử dụng đất được UBND tỉnh phê duyệt.

Sau đợt mưa lụt lịch sử năm 2015, ngành Than đã thực hiện công trình “Nghiên cứu độ ổn định, lựa chọn thông số, trình tự đổ thải, giải pháp thoát nước và công trình bảo vệ phù hợp với tình hình biến đổi khí hậu tại các bãi thải mỏ than lộ thiên” với sự tham gia của Viện Khoa học thuỷ lợi Việt Nam và nhiều nhà khoa học, qua đó đã kiểm toán và đánh giá các bãi thải là ổn định, đồng thời đề xuất các thông số bãi thải đảm bảo ổn định trong điều kiện mưa lớn cực đoan như năm 2015 sử dụng cho thiết kế và đổ thải tiếp theo, hiện nay các đơn vị ngành Than đang áp dụng để đổ thải tại các bãi thải.

- Các bãi thải đất đá được thiết kế và đổ thải theo đúng quy chuẩn, quy hoạch, thiết kế nêu trên. Ngành Than đã thực hiện đổ thải theo tầng thấp, đảm bảo cốt cao bãi thải < +300, chiều cao tầng thải < 50m, chiều rộng mặt tầng > 30m. Tại chân các bãi thải đã xây dựng các đê, đập chắn đất đá; các khu vực đã kết thúc đổ thải được ngành Than cải tạo phục hồi môi trường với diện tích trên 900ha.

- Thời gian qua, ngành Than đã cải tạo, củng cố các tầng bãi thải, xây dựng bổ sung 4 đập chắn đắt đá, 1.500m đê, 510m mương thoát nước, kiên cố hoá 2 đập tạm, trồng cây phủ xanh thêm 250ha tại bãi thải Đông Cao Sơn, Chính Bắc Núi Béo, Nam Khe Tam - Đông Khe Sim, Hà Ráng, cải tạo nạo vét các tuyến suối thoát nước đảm bảo an toàn qua mùa mưa bão năm 2017.

- Hiện ngành Than đang hoàn thiện Đề án đảm bảo môi trường cấp bách ngành trên địa bàn tỉnh, giai đoạn 2016-2020 để trình UBND tỉnh phê duyệt trong tháng 7-2017 để làm cơ sở thực hiện công tác bảo vệ môi trường cấp bách đến năm 2020.

Để giảm thiểu bụi phát sinh trong quá trình đổ thải, ngành đã chỉ đạo các đơn vị tăng tần suất tưới nước, ưu tiên đổ thải vào bãi thải trong và các tầng dưới thấp vào những ngày nắng nóng, khô hanh, cử cán bộ thường trực tiếp nhận, giải quyết ý kiến phản ánh của nhân dân. Ngành Than cũng phối hợp với các địa phương thực hiện di dời 189 hộ dân khỏi các khu vực có nguy cơ sạt lở, ngập lụt theo Đề án di dân tổng thể của tỉnh.

1. Về giải pháp khắc phục trong thời gian tới:

1.1. Yêu cầu Tập đoàn Công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam triển khai thực hiện Đề án đảm bảo môi trường cấp bách ngành Than trên địa bàn, giai đoạn 2016-2020, trước mắt phải tập trung vào một số nhiệm vụ trọng tâm sau:

(1)  Kiểm tra, củng cố hệ thống tầng thải, hệ thống thoát nước của các bãi thải đảm bảo thông số kỹ thuật theo đúng quy chuẩn kỹ thuật khai thác mỏ lộ thiên và thiết kế của bãi thải không để nước mưa chảy phá ngang ra sườn tầng; phân chia nước mưa thoát về các khu vực phù hợp với năng lực thoát nước của các suối, trong đó giảm thoát nước về các khu vực có nguy cơ ảnh hưởng dân cư, mặt bằng sản xuất.

(2) Đầu tư xây dựng các đê, đập chắn đất đá chân bãi thải còn thiếu, nhất là các khu vực gần dân cư của các bãi thải ngoài Nam Khe Tam - Đông Khe Sim, Bàng Nâu; phối hợp với địa phương bồi thường GPMB các diện tích bãi thải còn vướng mắc để triển khai xây dựng trước các đê, đập chắn đất đá chân bãi thải ở vị trí cố định. Củng cố đê đập hiện có, nạo vét thường xuyên hố lắng trước đập đảm bảo ngăn chặn đất đá.

(3) Tập trung nguồn vốn để cải tạo phục hồi môi trường các bãi thải, khu vực bãi thải đã kết thúc đổ thải. Trong đó năm 2017 triển khai cải tạo phục hồi môi trường các bãi thải, như: Đông Cao Sơn (khu vực Khe Rè, Vũ Môn), Hà Ráng. Ưu tiên đổ thải kết thúc trước các khu vực bãi thải nhìn được từ QL18A để cải tạo phục hồi môi trường, trồng cây phủ xanh nhằm giảm thiểu nguy cơ sạt lở, trôi lấp đất đá, cải tạo cảnh quan môi trường chung.

(4) Chỉ đạo các đơn vị thành viên khi thực hiện trồng rừng cải tạo phục hồi môi trường tuân thủ theo chỉ đạo của UBND tỉnh về việc lựa chọn loài cây trồng rừng cải tạo môi trường trên địa bàn tỉnh, tập trung trồng thông, phi lao hoặc các cây bản địa có khả năng thích nghi, phát triển trên khu vực bãi thải. Việc cải tạo phục hồi môi trường các bãi thải phải đảm bảo ổn định lâu dài, hệ thống thoát nước đồng bộ, cây trồng phát triển nhanh khép tán nhằm chống xói mòn; ứng dụng các biện pháp khoa học công nghệ trong việc cải tạo phục hồi môi trường các bãi thải, đặc biệt là các bãi thải nhìn từ QL18A và cần phủ xanh nhanh.

(5) Tăng tần suất tưới nước dập bụi trên các tuyến đường vận chuyển đất, nhất là vào những ngày khô hanh; lắp đặt hệ thống tưới đường liên tục. Thực hiện đổ thải theo tầng thấp.

(6) Nghiên cứu sử dụng đất đá thải mỏ để sản xuất vật liệu xây dựng, cát san lấp mặt bằng cho các dự án đầu tư xây dựng trên địa bàn tỉnh (các dự án lấn biển, xây dựng khu đô thị mới...) nhằm tận dụng đất đá thải giảm khối lượng đất đá đổ thải tại các bãi thải cao và hạn chế sử dụng đất đá tại các đồi đã trồng rừng để bảo vệ cảnh quan, môi trường phục vụ cho phát triển du lịch.

1.2. Đề nghị các sở, ban, ngành và UBND các địa phương tăng cường kiểm tra, giám sát công tác đổ thải đảm bảo đúng quy hoạch được UBND tỉnh phê duyệt và Đề án đảm bảo môi trường cấp bách ngành Than, giai đoạn 2016-2020. Xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm hành chính trong công tác bảo vệ môi trường đối với các đơn vị ngành Than trong sản xuất, chế biến, vận chuyển, tiêu thụ theo quy định của pháp luật.