Niềm tự hào Binh đoàn Than

Tháng 7-1967, ngành Than đã huy động hơn 2.000 thanh niên ưu tú đang làm việc trong các mỏ than để chi viện cho chiến trường miền Nam dưới tên gọi là Binh đoàn Than. Từ đó đến hết cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, chiến sĩ Binh đoàn Than đã lập nhiều chiến công, có người may mắn góp mặt trong đoàn quân chiến thắng tiến về Sài Gòn trưa 30-4-1975, nhưng cũng có không ít người đã hy sinh, hiến dâng xương máu, tuổi thanh xuân cho nền độc lập của dân tộc.

Binh đoàn Than làm lễ xuất quân năm 1967. Ảnh: ĐOÀN ĐẠT (CTV)

Binh đoàn Than là tên gọi chung cho 3 đơn vị: Tiểu đoàn 385, Tiểu đoàn 386 và Tiểu đoàn 9. Cái tên Binh đoàn Than không phải là phiên hiệu trong quân đội, nhưng đã đi vào lịch sử như một huyền thoại trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Ông Bùi Duy Thinh, từng là công nhân mỏ than Cao Thắng, hiện ở phường Cao Thắng (TP Hạ Long), nhớ lại: Đầu năm 1967, trước tình hình chiến tranh ngày càng ác liệt, Trung ương quyết định tuyển quân trong các đơn vị ngành Than. Kết quả là Quảng Ninh tuyển được 3 tiểu đoàn.

“Năm đó, tôi 23 tuổi cùng công nhân cơ khí, công nhân các mỏ than Hà Tu, Hà Lầm... được biên chế vào Tiểu đoàn 385” - ông Bùi Duy Thinh kể. Còn ở Cẩm Phả, các mỏ cũng thành lập được Tiểu đoàn 386. Hai tiểu đoàn này được giao cho Quân khu Hữu Ngạn huấn luyện. Cũng vào cuối tháng 7 năm đó, Tiểu đoàn 9 được thành lập do Quân khu Đông Bắc huấn luyện. Mùa thu 1967, chiến sĩ Binh đoàn Than qua phà Bãi Cháy lên đường dưới tiếng bom gầm của máy bay Mỹ đánh phá miền Bắc ác liệt.

Quân Mỹ không hiểu Binh đoàn Than là thế nào, quân số ra sao, nên ít nhiều có sự hoang mang. Nhưng cũng vì thế mà chúng tìm mọi cách tiêu diệt đơn vị này. Ông Thinh kể: “Nửa tháng sau, chúng tôi đã nghe đài BBC loan tin rằng có một binh đoàn đặc nhiệm của Việt cộng bao gồm những thợ mỏ từ Vùng mỏ đang hành quân vào Nam. Và Mỹ ra sức bỏ bom tìm diệt chúng tôi trên đường hành quân. Tôi là lính trinh sát nên biết rõ những thông tin đấy”.

Chiến sĩ Binh đoàn Than hành quân đi bộ ròng rã vào đến Quảng Trị kịp tham gia cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Tết Mậu Thân (năm 1968). Chiến sĩ Binh đoàn Than đánh trận đầu tiên ngay đợt tiến công thứ nhất đã giành chiến thắng. Sau Tổng tiến công Tết Mậu Thân 1968, chiến sĩ Binh đoàn Than được chia ra bổ sung cho nhiều đơn vị quân giải phóng suốt từ miền Trung cho đến đồng bằng Nam Bộ. Ông Thinh cùng 49 chiến sĩ khác về Đại đội 78 trực thuộc Mặt trận B5, sau đó tiếp tục chuyển về Trung đoàn 28 sau này thành Sư đoàn 10, thuộc Quân đoàn 3.

Ông Bùi Duy Thinh tại Bộ Tổng tham mưu ngụy trưa ngày 30-4-1975. (Ảnh do nhân vật cung cấp)

Cựu chiến binh Phạm Hồng Thái (từng là công nhân Nhà máy Cơ khí Hòn Gai, hiện ở đường Nguyễn Công Trứ, phường Bãi Cháy, TP Hạ Long) kể, Tiểu đoàn 9 của ông gồm hơn 600 quân, chia ra 200 chiến sĩ bổ sung củng cố Tiểu đoàn đặc công 406 có nhiệm vụ thọc sâu, bám sát thắt lưng địch ở ngay cơ quan đầu não của chúng ở Bắc Tây Nguyên. 300 quân được bổ sung cho Trung đoàn 66; còn lại khoảng 100 quân bổ sung cho Trung đoàn 95 và một số đơn vị khác. Một số khác có mặt trong các Sư đoàn 320, Sư đoàn 304, Sư đoàn 340 và những sư đoàn chủ lực khác của Bộ Tổng tham mưu.

Sau khi biên chế lại, những người lính của Binh đoàn Than đã trở thành nòng cốt trong các đơn vị chiến đấu trên khắp các chiến trường miền Nam. Họ tham gia nhiều trận đánh lớn với các chiến công tiêu biểu như: Chiến sĩ đặc công Trần Thanh Phóng (công nhân mỏ Hồng Gai) cùng đồng đội đột kích vào căn cứ quân Park Chung Hee (lính đánh thuê Hàn Quốc); chiến sĩ Nguyễn Đức Bình (thợ mỏ Đèo Nai) cùng đồng đội tiến đánh kho xăng Nhà Bè, tiêu huỷ hàng vạn lít xăng dầu. Hay như trận đánh cứ điểm cầu Mương Chuối (tỉnh Long An) do đồng chí Lê Xuân Ba chỉ huy; trận đánh tiêu diệt 1 trung đội lính Mỹ đổ bộ bằng trực thăng tại Long An do Tiểu đội trưởng Trịnh Xuân Đối (thợ mỏ Thống Nhất) chỉ huy; trận đánh trên sông Rạch Dừa (Sài Gòn) do Trung đội trưởng Lại Ngọc Nhiếp (thợ mỏ Thống Nhất) chỉ huy, đã bắn chìm 1 tàu, bắn cháy 1 tàu Mỹ, Ngụy; trận đánh của Trung đội trưởng Đỗ Văn Đồng (công nhân Tuyển than Cửa Ông) cùng đồng đội đã bẻ gãy mũi tấn công của cả tiểu đoàn Mỹ có xe tăng hộ tống, tiêu diệt một trung đội lính Ngụy dẫn đường v.v.. Gần 2.000 công nhân mỏ đã có mặt ở những nơi ác liệt nhất của cuộc chiến, khiến cho cái tên chiến sĩ Binh đoàn Than ngày càng làm cho Mỹ Ngụy phải khiếp sợ.

Mùa xuân năm 1975, nhiều chiến sĩ Binh đoàn Than tham gia các mũi tiến công đánh vào Buôn Mê Thuột, tấn công Sân bay Tân Sơn Nhất, Bộ Tổng Tham mưu Ngụy, Dinh Độc Lập, giải phóng miền Nam. Riêng đơn vị của ông Thinh chiến đấu dọc Tây Nguyên liên tục, đến năm 1975 thì chiến đấu ở Buôn Mê Thuột rồi đánh xuống Nha Trang, tiến vào Sài Gòn.

Cựu chiến binh Trần Đình Diễn (hiện ở khu 2, phường Bãi Cháy, TP Hạ Long), đồng đội với ông Phạm Hồng Thái, kể: Trên đường tiến công, gạo thiếu, muối thiếu, quần áo chẳng đủ mặc, lại thêm sốt rét rừng hành hạ, nhưng chiến sĩ Binh đoàn Than chiến đấu vô cùng anh dũng. Các chiến sĩ động viên nhau bám đất, luồn sâu đánh kiểu “nở hoa trong lòng địch”, bao vây tiêu diệt nhiều cứ điểm quan trọng ở Tây Nguyên. Mỗi lần xuất kích là một lần lao vào cuộc chiến ác liệt, nên nhiều trận anh em đã được làm lễ truy điệu sống trước lúc lên đường. Ông Diễn, ông Thái và đồng đội đã tham gia hàng chục trận đánh lớn, nhỏ ở Ngọc Hồi, Sa Thầy (Kon Tum), tham gia các chiến dịch: Xuân hè 1969, Thu đông 1970-1971, Xuân 1972, các chiến dịch năm 1973, 1974 đánh địch lấn chiếm các vùng giải phóng của ta sau Hiệp định Pa-ri 1972 trước khi tiến đánh vào giải phóng Sài Gòn.

Ông Bùi Duy Thinh và vợ lần giở lại những kỷ niệm về Binh đoàn Than. Ảnh: PHẠM HỌC

Đối với ông Thinh, dù thời gian đã dần lùi xa hơn 40 năm, nhưng những ngày tháng tiến quân vào giải phóng miền Nam vẫn vẹn nguyên trong tâm trí. Ông Thinh kể: “Sang năm 1975, tôi là trợ lý Trưởng tiểu ban quân lực của Trung đoàn 28, tham gia giải phóng Buôn Mê Thuột. Ngày 10-3-1975, đơn vị vượt qua đèo Phượng Hoàng đánh xuống giải phóng Nha Trang, tiến quân thần tốc giải phóng các tỉnh Nam Trung Bộ để tiến vào Sài Gòn. Đúng 6 giờ 30 phút ngày 30-4-1975, đơn vị của tôi đã có mặt ở ngã tư Bảy Hiền Sài Gòn, tiến công rồi đánh chiếm Trường hạ sĩ quan Ngụy, trụ sở Bộ Tổng tham mưu Ngụy. Ông Thinh có mặt ở trụ sở Bộ Tổng tham mưu Ngụy chứng kiến giờ phút lịch sử Sài Gòn được giải phóng đúng 11 giờ 30 phút.

Ông Thinh kể, lúc đó ông vui đến trào nước mắt khi mình đã vượt qua một chặng đường gian khổ, chiến đấu vì độc lập của Tổ quốc, lại thương những đồng đội nằm lại chiến trường. Hiện theo thống kê chưa đầy đủ thì Binh đoàn Than có khoảng trên 1.000 liệt sĩ, có người ngã xuống trên đường tiến công vào Sài Gòn và gần 400 thương binh. Có 1 liệt sĩ được truy tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân. Mỗi năm, đến dịp kỷ niệm Ngày giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, ông Thinh và những người lính Binh đoàn Than năm xưa lại bùi ngùi nhớ về những đồng đội đã hy sinh. Họ còn sống mãi trong ký ức về những mùa xuân khói lửa.

Huỳnh Đăng