Miền Nam trong trái tim Vùng mỏ

Một sáng đầu tháng 4-2013, tôi đến thăm và nghe cụ Nguyễn Ngọc Đàm, nguyên Chủ tịch Uỷ ban Hành chính tỉnh Quảng Ninh giai đoạn 1969-1976, nguyên Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ninh giai đoạn 1976-1980 kể chuyện Quảng Ninh góp sức cùng cả nước giải phóng miền Nam. Cụ cười, mở đầu câu chuyện: “Sáng nay mấy anh trong Ban liên lạc CCB Binh đoàn Than mời đi gặp gỡ, ôn lại những kỷ niệm một thời đã qua...”.

Cụ Nguyễn Ngọc Đàm bồi hồi xem lại những trang sử hào hùng, vẻ vang của Đảng bộ tỉnh Quảng Ninh.

Những năm kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, đất nước ta vô cùng khó khăn. Quảng Ninh cũng vậy. Ngoài khai thác than ra, chúng ta gần như không phát triển thêm được gì. Hàng năm, T.Ư vẫn phải trợ cấp cho tỉnh một nguồn nhất định. Thời kỳ này, tôi lần lượt giữ các chức vụ Phó Bí thư, Quyền Bí thư Đặc Khu uỷ Hồng Gai; Chủ tịch Uỷ ban Kháng chiến Đặc khu Hồng Gai; Phó Bí thư  Khu uỷ, Chủ tịch Uỷ ban Hành chính khu Hồng Quảng. Có một lần Quảng Ninh được các đồng chí Trung Quốc tặng 3 chiếc máy chiếu phim; Ban lãnh đạo tỉnh đã quyết định đem tặng những chiếc máy này cho 3 tỉnh kết nghĩa với Quảng Ninh khi đó là Long Châu Hà (nay một phần thuộc tỉnh An Giang, một phần thuộc tỉnh Kiên Giang); Rạch Giá (nay thuộc tỉnh Kiên Giang) và Bà Rịa. Trong giai đoạn này, tỉnh còn cử cán bộ ngành Văn hoá vào 3 tỉnh kết nghĩa nói trên, giúp xây dựng trạm truyền thanh và tặng thư viện sách... Giai đoạn 1964-1968, bị thất bại liên tiếp trong chiến lược “Chiến tranh đặc biệt” ở miền Nam, đế quốc Mỹ liên tục tung nhiều toán biệt kích ra miền Bắc phá hoại sự nghiệp xây dựng CNXH của ta; đồng thời huy động nhiều máy bay, tàu chiến xâm phạm vùng trời, vùng biển, đánh phá miền Bắc nước ta, hòng gây áp lực, ngăn chặn sự chi viện của hậu phương lớn miền Bắc với tiền tuyến lớn miền Nam. Trước tình hình đó, thực hiện chỉ đạo của T.Ư, BTV Tỉnh uỷ Quảng Ninh ban hành nghị quyết, chỉ đạo tăng cường công tác xây dựng Đảng, củng cố chính quyền, đẩy mạnh phong trào cách mạng quần chúng…, góp phần đánh thắng chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ ở miền Bắc, chi viện cho miền Nam, với tinh thần “Tất cả cho sự nghiệp giải phóng miền Nam”, “mỗi người làm việc bằng hai vì miền Nam ruột thịt”… Quân và dân Vùng mỏ ra sức thi đua, dốc sức người, sức của chi viện, cùng cả nước giải phóng miền Nam.

Với khí thế sôi sục cả nước cùng đánh Mỹ, hưởng ứng phong trào “3 sẵn sàng” do Đoàn Thanh niên phát động, thanh niên trong tỉnh đã hăng hái xung phong lên đường nhập ngũ. Hưởng ứng “Lệnh động viên cục bộ” của nhà nước và Lời kêu gọi chống Mỹ cứu nước của Chủ tịch Hồ Chí Minh (ngày 17-7-1966), có gia đình đã có 4 con đang chiến đấu ở chiến trường vẫn làm đơn xin cho con trai thứ 5 lên đường nhập ngũ; nhiều sĩ quan phục viên chuyển ngành làm đơn tái ngũ; nhiều chiến sĩ công an tình nguyện vào tăng cường cho lực lượng an ninh miền Nam; nhiều cán bộ miền Nam tập kết xung phong trở về miền Nam chiến đấu. Ngày 22-7-1966, có 3.000 dân quân tự vệ huyện Yên Hưng mít tinh vũ trang giương cao khẩu hiệu “Quyết tâm thực hiện Lời kêu gọi ngày 17-7-1966 của Chủ tịch Hồ Chí Minh”, sẵn sàng nhập ngũ, sẵn sàng đi bất cứ nơi nào, làm bất cứ việc gì khi Tổ quốc và nhân dân cần đến. TX Hòn Gai có 3.214 thanh nhiên xin tái ngũ, 1.293 thanh niên tham gia đội xung kích. Ngày 30-7-1967, tại cửa rạp chiếu phim Bạch Đằng (TX Hòn Gai), Tỉnh uỷ, UBND tỉnh long trọng tổ chức lễ tuyên bố thành lập “Binh đoàn Than” tiễn đưa những người con ưu tú của đất mỏ vào miền Nam chiến đấu.

Nhân dân TX Hòn Gai tiễn thanh niên lên đường nhập ngũ chống Mỹ cứu nước. (Ảnh tư liệu)

Thực hiện chỉ thị của T.Ư Đảng, căn cứ vào tình hình thực tế của tỉnh, Đảng bộ Quảng Ninh đã đề ra nhiệm vụ cấp bách cho quân dân trong tỉnh lúc này là: Cùng việc khôi phục và phát triển kinh tế, văn hoá, xã hội; phải ra sức chi viện cho tiền tuyến, góp phần giải phóng miền Nam, thống nhất Tổ quốc. Nhiệm vụ quan trọng trước mắt là tiếp tục tăng cường giáo dục tư tưởng cho cán bộ, đảng viên và nhân dân thấy rõ việc chi viện cho miền Nam là nghĩa vụ thiêng liêng của mỗi người; là niềm tự hào, trách nhiệm lớn lao của hậu phương lớn đối với tiền tuyến lớn. Đầu năm 1973, tỉnh tiếp tục bắt tay vào công tác tuyển quân. Các đoàn thể quần chúng, các ban, ngành và gia đình tích cực tham gia giáo dục, động viên thanh niên nhập ngũ. Trong hai năm (1972-1973), Quảng Ninh thực hiện 5 đợt tuyển quân. Từ năm 1973-1975, năm nào công tác tuyển quân của tỉnh cũng đạt và vượt chỉ tiêu, là một trong 2 tỉnh hoàn thành xuất sắc việc tuyển quân chi viện cho chiến trường, được Quân khu và Chính phủ biểu dương. Tổng kết phong trào “3 sẵn sàng”, thanh niên Quảng Ninh được T.Ư Đoàn trao tặng cờ luân lưu xuất sắc nhất của Bác Hồ.

Từ giữa tháng 3-1975, quân ta thắng lớn trên chiến trường, cả nước dốc sức chuẩn bị cho chiến dịch giải phóng miền Nam. LLVT tỉnh ngày đêm huấn luyện, sẵn sàng lên đường chiến đấu. Từ Hòn Gai, Cẩm Phả, nhiều đoàn tàu chở hàng hoá và người nối tiếp nhau chi viện cho miền Nam. Phân đội mang tên “Vùng mỏ” của Công an vũ trang Quảng Ninh đã tham gia Tiểu đoàn 18 bảo vệ Dinh Độc lập. Lực lượng công an phát động phong trào thi đua chiến sĩ tình nguyện thực hiện nhiệm vụ chi viện cho lực lượng an ninh miền Nam, năm 1975, có 78% số CBCS viết đơn tình nguyện. Ty Công an Quảng Ninh đã chọn được 123 đồng chí có phẩm chất, đạo đức, trình độ năng lực chuyên môn tốt, tăng cường cho an ninh ở chiến trường miền Nam.

Chiến dịch Tây Nguyên kết thúc, vùng giải phóng miền Nam được mở rộng nhanh, yêu cầu phải có ngay đội ngũ cán bộ các cấp để kịp thời tham gia quản lý vùng mới giải phóng. Hàng trăm cán bộ, nhân viên quê miền Nam công tác tại Quảng Ninh đã lên đường gấp, trở về các tỉnh mới giải phóng tham gia công tác. Một tiểu đoàn gồm những phân đội dự bị của tỉnh vào Tây Nguyên bảo vệ vùng mới giải phóng và chuẩn bị lập vùng kinh tế mới sau này. Ngành Than cử nhiều cán bộ, công nhân tăng cường cho miền Nam.

Đảng bộ và nhân dân tỉnh Quảng Ninh tổ chức mít tinh mừng miền Nam hoàn toàn giải phóng. (Ảnh tư liệu)

Cùng với công tác tuyển quân, tỉnh đã tập trung cung cấp lương thực, thực phẩm, thuốc men, quần áo cho miền Nam. Tháng 4-1975, Đảng bộ tỉnh tổ chức cuộc vận động tiết kiệm và vay lương thực để giúp đỡ đồng bào vùng mới giải phóng ở miền Nam. Các HTX thi đua bán sản phẩm cho Nhà nước để cung cấp cho miền Nam. Trong hai năm (1974-1975) tỉnh đã cung cấp cho Nhà nước 1 vạn tấn lương thực, 13.500 tấn rau xanh, 6 triệu quả trứng; riêng năm 1975, cung cấp 4.500 tấn thịt lợn… Những đóng góp to lớn về sức người, sức của của Quảng Ninh đã cổ vũ mạnh mẽ tinh thần chiến đấu của quân dân miền Nam, góp sức cùng cả nước đánh thắng giặc Mỹ xâm lược, giải phóng hoàn toàn miền Nam, thu giang sơn về một mối.

Tự hào hơn cả, trong tổng số hàng vạn thanh niên lên đường vào miền Nam chiến đấu thì có gần 2.000 công nhân đã “gác tay máy, tay búa”, hành quân vào các chiến trường Quảng Trị, Thừa Thiên - Huế, B5, tham gia chiến dịch Tết Mậu Thân năm 1968... Trải qua các trận đánh ác liệt, các chiến sĩ Binh đoàn Than đã lập nhiều chiến công hiển hách, nhiều đồng chí được tặng danh hiệu dũng sĩ diệt Mỹ, dũng sĩ diệt ngụy, dũng sĩ diệt xe cơ giới; nhiều đồng chí đã anh dũng hy sinh… Những chiến công của Binh đoàn Than đã góp sức cùng chiến trường miền Nam tiêu diệt hàng vạn tên địch, phá huỷ hàng trăm máy bay, xe quân sự các loại, giải phóng 160 vạn dân, mở rộng vùng căn cứ. Sau chiến dịch Tết Mậu Thân, Binh đoàn Than đã trở thành niềm tự hào của nhân dân Vùng mỏ, là nỗi khiếp sợ của kẻ thù. Cùng với đó, gần 250 CBCS Công an Quảng Ninh tăng cường chi viện công tác an ninh miền Nam, bảo vệ các vùng mới giải phóng đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao, góp phần quan trọng vào thắng lợi của sự nghiệp giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.

Chiến tranh đã lùi xa, nhưng những chiến công oanh liệt và sự hy sinh cao cả của các thế hệ cha anh trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước, sẽ không bao giờ phai, mãi tô thắm truyền thống cách mạng vẻ vang của Đảng, của dân tộc nói chung và của Vùng mỏ Anh hùng nói riêng. Phát huy truyền thống quý báu đó, hiện mỗi cán bộ, nhân dân các dân tộc trong tỉnh nguyện không ngừng phấn đấu nâng cao bản lĩnh chính trị, sức chiến đấu và năng lực công tác, góp phần đấu tranh làm thất bại mọi âm mưu, hoạt động phá hoại của các thế lực thù địch, xây dựng và bảo vệ vững chắc chủ quyền an ninh quốc gia, xây dựng XHCN; thực hiện thắng lợi sự nghiệp CNH, HĐH đất nước và xây dựng quê hương Quảng Ninh ngày càng giàu đẹp, văn minh.

Cụ bảo: Thế hệ lãnh đạo tỉnh bây giờ có tư duy mới, cách làm mới phù hợp với xu thế thời đại. Mặc dù còn không ít khó khăn, thách thức, song cụ luôn đặt sự kỳ vọng và tin tưởng vào họ. Thật vui, thật tự hào về quê hương mình, Quảng Ninh giờ là địa phương duy nhất của cả nước có tới 4 thành phố trực thuộc. Trước đây tỉnh vẫn còn phải trông chờ hỗ trợ từ T.Ư,  thì nay luôn là một trong những địa phương nộp ngân sách cho T.Ư nhiều nhất. Đời sống nhân dân ngày càng được cải thiện. Điều này càng khẳng định rõ hơn tinh thần trách nhiệm, tình cảm cách mạng của Đảng bộ và nhân dân các dân tộc Quảng Ninh đối với đồng bào miền Nam, cũng như truyền thống Anh hùng của Vùng mỏ vẫn luôn được phát huy.

Tuấn Hương

(Ghi theo lời kể của cụ Nguyễn Ngọc Đàm)